معماری و سیاست

معماری و سیاست

معماری جزو هنرهایی است که عمیقترین و سخت ترین تأثیرات را از سیاست میپذیرد ولی در مورد تأثیرات معماری بر سیاست تاکنون حرفهای زیادی گفته و نوشته نشده است. “لوکوربوزیه” معمار سرشناش سوییسی که به عنوان اولین معمار سبک مدرن نیز شناخته میشود معتقد بود معماری به عنوان المانی فرهنگی-ساختاری و روانشناختی میتواند مانع از بروز انقلاب هایی با هزینه های سنگین شود.این بدین معنا نیست که لوکوربوزیه “ضدانقلاب” بود,بلکه وی به اصلاح معتقدتر بود و به تأثیر مثبت معماری بر اصلاح اجتماعی
تعداد انگشت شماری از معماران بزرگ همچون فرانک لویدرایت در خصوص تعامل هنر معماری و سیاست سخن گفته اند و تکیه بیشتر این معماران بر تعامل هنر-به صورت عامه- و سیاست بوده است.
لکن پس از انقلاب ۱۹۱۷ به عنوان مهمترین واقعه سیاسی قرن بیستم “ولادیمیر لنین” رهبر این انقلاب معتقد بود شهرهای اتحاد جماهیر شوروی میبایست از نمادها و سمبل های روسیه تزاری پاک شوند و سمبل های برخاسته از انقلاب جایگزین آنها شوند,بدین منظور حزب کمونیست شوروی فراخوانی برای طراحی نمادهای جدید برای میادین و یادبودها داد. اکثر طراحی ها محدود بودبه مجسمه های اشخاص و قهرمانان انقلاب. در این میان یکی از معماران جوان که از پیشتازان “کنستراکتیویسم” بود به نام “ولادیمیر تاتلین” دست به طرحی جسورانه زد. تاتلین برجی به ارتفاع ۴۰۰ متر(بلندتر از برج ایفل والبته کج تر از برج پیزا) از مصالح آهن,فولاد و شیشه طراحی کرد. ولی ویژگی این برج منحصربه ارتفاع و کج بودن و مصالح بکاررفته در آن نبود. این برج که در اوج جنبش سوسیالیستی طراحی شد به شکل مخروط مارپیچ طراحی شد و داخل ساختار مارپیچ آن چهار حجم شیشه ای آویزان بود که به سرعتهای مختلف به وسیله موتور ها و جکهای تعبیه شده در حال چرخش بودند,حجم اول به شکل مکعب ومحل پارلمان انترناسیونال سوم بود و پریود چرخشی آن سالی یکبار به علامت تجدید هرساله انقلاب بود,هرم شیشه ای جایگاه هیئت رییسه بود و چرخش آن ماهی یکبار بود, حجم سوم مکعب و محل خبرنگاران و روزنامه نگاران بود و دوره چرخشش به نشانه آزادی و بروزرسانی رسانه ها روزانه بود و حجم آخر که برج مخابرات و رادیو بود پریودی ساعتی داشت. شکل مخروط مارپیچ و حجم های مدور داخل برج نشانگر تکرار تاریخ و رسیدن آن به نقطه اوج خود یعنی سوسیالیزم بود.
این بنای باشکوه متاسفانه به علل اقتصادی هیچوقت ساخته نشد و فقط چهار ماکت در ابعاد مختلف از این برج موجود است. ولی بزرگترین و مهمترین تأثیر سیاست درطراحی معماری را در خود متجلی کرد.
با به حکومت رسیدن نازی ها,معماری آلمان نیز از تأثیر نازی ها بی نصیب نماند,بیشتر معماران بنام سبک مدرن مجبور به کوچ و فرار شدند. “هیتلر” به معماری علاقه مند بود و خود نیز برای طراحی معماری بناها دست به قلم میشد و عرصه را برای معماران حکومتی چون “آلبرت اسپیر” باز کرد.
در ایتالیایی فاشیستی نیز “فوتوریست” ها که قبل تر جذب فاشیزم شده بودند و از پشتیبانی تمام قد موسولینی و حزبش برخوردار بودند با تکیه بر نظریات “آنتونیا سانت الیا” سعی بر انقلابی در معماری وشهرسازی ایتالیا داشتند.
در ایران کنونی نیز با وجود استبداد دینی شاهد تأثیرات متفاوت سیاست در معماری هستیم.با نگاهی ساده میتوان فهمید که معماری ایرانی از دیرباز معماری ای درونگرا بود که از مقایسه دیوارهای مرتفع,
کم پنجره و بدون تزئین بیرونی با تزیینات بسیار زیبا و بیشمار درونی نظیر آینه کاری,مقرنس,زاویه,ارسی وحوض و باغچه و…. در داخل میتوان براحتی به این نکته پی برد.
معماری معاصر ایران را میتوان به سه بخش تقسیم کرد؛دوره پهلوی اول,دوره پهلوی دوم و معماری پس از انقلاب ۵۷. در دوره پهلوی اول ما شاهد نوعی معماری دولتی و مرکزگرای سطحی که کپی شده از معماری ایران باستان است نظیر ساختمان بانک ملی,شهربانی و ساختمان پست و تلگراف و تلفن هستیم ولی پس از ورود مدرنیته به ایران معماری ایران هم دچار تحول شد که برج آزادی ,کاخ مروارید و ساختمان پلاسکو و… از مهمترین آثار معماری مدرن در ایران بشمار میروند.پس از انقلاب اسلامی قطع رابطه معماران ایرانی با معماران برجسته جهانی و ضوابط شهرسازی اسلامی این معماری را بیش ازپیش دچار تحول کرد که بدین سبب ما شاهد ظهور آثار فاخری در معماری پس از انقلاب نیستیم.ضوابط دست و پاگیر نظیر مرتفع بودن پنجره های ضلعهای پشتی خانه ها والزامی بودن ارتفاع دیوارهای پشتی(جهت اشرافیت نداشتن به حیاط خانه همسایه!) و قوانینی از این دست باعث شده شاهد شکلی متفاوت از معماری خارجی در بناها و علی الخصوص بناهای مسکونی و اداری باشیم.
بدین ترتیب میتوان نتیجه گرفت معماری نیز همچون بسیاری دیگر از هنرهای تجسمی تأثیری عمیق از سیاست و جنبش ها نهضتهای سیاسی گرفته است و این تأثیر بیش از آنکه تابع ایدولوژی معمار باشد تابعی از ایدولوژی کارفرماست چرا که معماران بر اساس خواست و سلیقه کارفرمایان(حکومتی و غیر حکومتی) دست به طراحی میزنند.

برج تاتلین

کاخ مروارید کرج

نظرات

نظر (به‌وسیله فیس‌بوک)