سوالی که بهائیان کمتر می‌پرسند: تحصیلات همسرت چیست؟

سام فرزانه
بی بی سی، واشنگتن
۲۸ ژوئیه ۲۰۱۸ – ۰۶ مرداد ۱۳۹۷
همرسانی در فیسبوک همرسانی در Telegram همرسانی در توییتر همرسانی در ایمیل همرسانی

مستند “بهای تبعیض”؛ از حکومت آپارتاید، تا برخورد ایران با بهائیان
دقت کرده‌اید وقتی دختر یا پسری ایرانی می‌خواهد دوست پسر یا دوست دختر، نامزد یا همسرش را به خانواده و دوستانش معرفی کند یکی از سوال‌هایی که باید به آن پاسخ دهد این است که فرد مورد نظر چه تحصیلات و شغلی دارد؟ حتما خبر دارید که بسیاری از پسران و دختران ایرانی معیار انتخاب همسر و حتی دوستانشان همین سطح سواد است. لابد شما هم متوجه شده‌اید چقدر پزشکان همدیگر را دکتر و مهندسان همدیگر را به عنوان مهندسی خطاب می‌کنند.

در میان جامعه بهائیان داخل ایران اما این رسم‌ها عوض شده است. بعد از انقلاب اسلامی جامعه بهائیان ایران از تحصیلات دانشگاهی منع شده‌اند و امکان استخدام در دستگاه‌های دولتی از آن‌ها گرفته شده است. ترانه، یکی از بهائیانی که از ایران به آمریکا مهاجرت کرده می‌گوید اگر رابطه بین دو بهائی باشد که از شرایط هم خبر دارند و اگر با غیربهائی باشد هم که چون خودش محرومیت کشیده از این سوال‌ها نمی‌پرسد. همه این‌ها را بگذارید در این پیش‌زمینه که در ایران (دست کم زمانی که من مدرسه می‌رفتم) کسانی برای نمره نوزده گریه می‌کردند و از معلم طلب ارفاق برای بیست داشتند.

ترانه خودش یکی از آن بچه درس‌خوان‌ها بوده است. معدل دیپلمش را دقیق به یاد ندارد اما می‌گوید بین هجده تا نوزده بوده است. بسیاری در کلاسشان فکر می‌کردند که او حتما یکی از بخت‌های قبولی در دانشگاه است اما ترانه اصلا نمی‌توانست در کنکور شرکت کند. می‌گوید که در سال چهارم دبیرستان «احساس کمبود» می‌کرده است: «می‌گفتم ببین اینها (هم‌کلاسی‌ها) تند تند می‌خوانند و به یک جایی می‌رسند و هیچ تضمینی برای آینده من نیست»

تحصیل سیاهپوستان در آفریقای جنوبی محدود بود
به قول دیان علایی، نماینده جامعه جهانی بهائی در سازمان ملل متحد، جوان هفده – هجده ساله بهائی با کلی امید و آرزو برای اینکه زندگی خودش را بسازد و برای کشورش و جهان کاری بکند بزرگ می‌شود و یک باره می‌بیند که «دیواری» جلویش سبز می‌شود و همه امیدهایش قطع می‌شود.

فیلم مستندی از مازیار بهاری و آرش عزیزی نشان می‌دهد که دیواری از این دست را قبلا در جای دیگری از دنیا هم کشیده‌اند. این مستند «بهای تبعیض» نام دارد و در آن گفته می‌شود که چطور در دوره حکومت آپارتاید در آفریقای جنوبی، سیاهپوستان از تحصیلات باز می‌ماندند. مستند «بهای تبعیض» در روز پنجشنبه ۲۶ ژوئیه در واشنگتن به نمایش در آمد. انجمن آزادی‌های دینی و انجمن بهائیان آمریکا این مستند را در جلسه‌ای در پایتخت آمریکا نمایش دادند و بعد از آن درباره آن بحث و گفت‌و‌گو انجام شد. این مستند برای نخستین بار بود که در آمریکا نمایش داده می‌شد اما در کشورهای آفریقایی از جمله در آفریقای جنوبی از تلویزیون پخش شده‌است.

آرش عزیزی و ایرج عابدیان در صحنه‌ای از مستند «بهای تبعیض»
در یکی از تاثیرگذارترین صحنه‌های این مستند، مردی سیاهپوست که معلوم است گرم و سرد روزگار را چشیده، می‌گوید که در دوره آپارتاید در آفریقای جنوبی سیاه‌پوستان آنقدر اجازه تحصیل داشتند که بتوانند با «اربابان» ارتباط برقرار کنند. یعنی کمی خواندن و نوشتن و کمی محاسبات.

بهائیان برای عبور از دیوار مورد نظر خانم علائی یک مرکز آموزش عالی زیر زمینی تاسیس کردند که به دانشگاه بهائیان معروف شد. دانش‌آموختگان دانشگاه‌های ایران در پیش از انقلاب و بهائی‌هایی که در خارج از مملکت درس خوانده بودند در این دانشگاه‌ها شروع به تدریس کردند و از آن طرف بهائیان تحصیل‌کرده در خارج از ایران هم از طریق اسکایپ یا به صورت مکاتبه‌ای به دانشجویان این دانشگاه درس می‌دهند. فارغ‌التحصیلان این دانشگاه در ایران مدرکی نمی‌گیرند و اگر هم بگیرند مدرکشان برای پیدا کردن کار ارزشی ندارد.

سامان مبشر، که خود از دانش‌آموختگان و همکاران دانشگاه بهائیان است، می‌گوید، «تلاش جمهوری اسلامی برای بی‌سواد نگه‌داشتن این جامعه با شکست روبه‌رو شده است.» و در عین حال تایید می‌کند که سطح سواد کلی جامعه بهائیان به اندازه قبل نیست.

حق نشر عکسIRANWIREImage caption
کلاس‌های دانشگاه بهائیان در خانه‌ها برگزار می‌شود
بسیاری از دانش‌آموختگان این دانشگاه موفق شده‌اند از دانشگاه‌های کشورهای دیگر برای تحصیلات تکمیلی پذیرش بگیرند. اما مدرسان این دانشگاه و همکارانشان در سال‌های اخیر با محدودیت‌هایی روبه‌رو شده‌اند. بعضی از آنها بازداشت شده و گروهی حبس کشیده‌اند.

سازمان ملل متحد گزارشگر ویژه آموزش و تحصیل دارد. خانم علایی می‌گوید اگر به گزارش‌های مربوط به تحصیل نگاه کنید می‌بینید که محدودیت تحصیلی در کشورهای فقیر یا در میان اقشاری که توان مالی ندارند وجود دارد اما محدودیت سازمان‌دهی شده برای گروهی از مردم فقط منحصر به ایران و جامعه بهائیان این کشور است: «مسئله هم قبول شدن در کنکور نیست. خیلی وقت‌ها دانش‌آموزانی هستند که نمرات خیلی خوبی دارند اما نمی‌توانند از سد کنکور بگذرند چون بهائی هستند.»

ترانه که در دانشگاه بهائیان در ایران داروسازی خوانده و بعد همین رشته را در آمریکا ادامه داده، می‌گوید: «وقتی در خارج از ایران به دانشگاه رفتم دلم برای بچه‌های ایران سوخت.» امکانات از زمین تا آسمان با هم فرق داشت: «پیش خودم گفتم این کجا و آن کجا.»

Image caption
دیان علائی می‌گوید ممانعت از تحصیل گروهی از مردم یک جامعه در دانشگاه صرفا منحصر به ایران است
داروسازی از آن رشته‌هاست که به آزمایشگاه احتیاج دارد. ترانه می‌گوید آزمایشگاه‌های دانشگاه بهائی اصلا حس آزمایشگاه را نداشتند و خیلی محدود بودند. او حتی به یاد نمی‌آورد که در و دیوار آزمایشگاه‌های خانگی دانشگاه بهائیان چه شکلی بوده و اصلا هیچ اثری از فعل و انفعالات شیمیایی بر آنها دیده می‌شده یا نه. او می‌گوید تحصیل در رشته‌هایی که به آزمایشگاه و کارگاه نیازی نداشتند در دانشگاه بهائیان بهتر بوده است.

آرش عزیزی، روزنامه‌نگاری که پژوهشگر و مجری مستند «بهای تبعیض» است، می‌گوید شباهت حکومت‌های ایران و آفریقای جنوبی در دوره آپارتاید این است که هر دو حکومت از برداشت خاصی از دین برای توجیه تبعیض استفاده می‌کردند.

ایرج عابدیان، اقتصاد‌دان مقیم آفریقای جنوبی، می‌گوید که تبعیض علیه اکثریت سیاهپوست در آفریقای جنوبی سبب شده که بعد از گذشته بیست و پنج سال از فروپاشی این سیستم حکومتی هنوز اثراتش در جامعه پیدا باشد: «اگر آپارتاید وجود نداشت سطح اقتصادی آفریقای جنوبی حداقل چهار برابر از الان بهتر می‌شد.» او نتیجه می‌گیرد که سیاست‌های تبعیض‌آمیز در آن دوره حالا بر زندگی همه مردم آفریقای جنوبی فارغ از رنگ پوستشان اثر منفی دارد.

آقای عابدیان بهائی است و یکی دو سال بعد از پیروزی انقلاب اسلامی، ایران را ترک کرده است. او برای تحصیل به آفریقای جنوبی و سپس کانادا می‌رود و بعد با مدرک دکترا در آفریقای جنوبی مشغول به کار و تدریس می‌شود. در دولت نلسون ماندلا او مشاور اقتصادی چند وزارت‌خانه بود و در دولت بعد از آقای ماندلا از مشاوران اقتصادی رئیس جمهوری این کشور.او شخصیت اصلی مستند «بهای تبعیض» است.

در مستند این سوال مطرح می‌شود که ضرر ترک وطن افرادی شبیه به آقای عابدیان برای ایران چقدر است و اینکه متخصصان با تجربه‌ای مثل او چقدر می‌توانند در بهبود وضعیت اقتصادی کشور موثر باشند.

آقای عابدیان می‌گوید دلیل انتخاب آفریقای جنوبی برای مهاجرت این بود که جامعه جهانی بهائیان آن زمان یک برنامه پنج ساله داشتند و می‌خواستند دو نفر از جوانان ایرانی به آفریقای جنوبی سفر کنند. او می‌گوید که می‌خواسته هم ادامه تحصیل بدهد و هم به «وظایف دینی» خود عمل کند و برای همین عازم این سفر شده است.

این طور که آقای عابدیان برایم شرح داد، بهائیان اجازه تغییر دادن دین افراد را ندارند اما با تشریح مواضع و اصول دیانت بهائی، مردم کشورها را با اصول بهائیت آشنا می‌کنند. او می‌گوید که چندین نفر – به خصوص در دوره آپارتاید – با توضیح‌هایش به بهائیت علاقه‌مند شده و تغییر دین داده‌اند.

حق نشر عکسIRANWIREImage caption
ایرج عابدیان از مشاوران اقتصادی در دولت نلسون ماندلا بود

نظرات

نظر (به‌وسیله فیس‌بوک)