همراه با: گاهشمار آثار مهم مارکس
راه زیادی طی شده تا همین میزان موجود از آثار مارکس به زبان فارسی به دستان ما رسیده است. ترجمههایی دقیق، نادقیق، کامل، ناقص و تا حدی چندبارهکاریهای نالازم. به هر ترتیب در دسترس بودن یک فهرست جامع از آثار برگردانده شده از مارکس در زبان فارسی راهنمای خوبی چه برای علاقهمندان به مطالعهی مارکس به زبان فارسی، چه مترجمان، و چه پژوهشگران تاریخ و سیاست خواهد بود تا به واسطهی آن بتوانند ضمن تلاش برای تقویت توانایی زبان فارسی در اندیشهورزی انتقادی، از لابهلای تاریخ انتشار و ناشران و مترجمان این آثار به بازخوانی زمینه و زمانهایی بنشینند که اندیشه به طور کلی و مارکسیسم به طور خاص در ایران بر بستر آن تکوین یافته است. این مورد آخر رسالتیست که در مقالاتی دیگر به زودی به آن خواهیم پرداخت.
با این اوصاف آنچه در پی میآید مجموعهی آثار ترجمه شده از کارل مارکس است در زبان فارسی. قطعا این مجموعهی گردآوری‌شده کامل نیست و آنچه میبینید محصول رجوع به آرشیوهای شخصی و جستجوهای اینترنتی است. طبعا این مجموعه دربرگیرندهی نخستین ترجمهها از مارکس در زبان فارسی که توسط نخستین کمونیستها و سوسیالستهای ایرانِ پس از مشروطه انجام شده نیست. در این مجموعه تلاش شده تا برای نخستین بار کلیهی آثار ترجمه شده از مارکس پس از ۱۳۵۰ فهرست شود. چهار دشواری در انجام این کار وجود داشته است:
– حجم بالای آثاری که از مارکس به جا مانده (به ویژه در خصوص مقالات روزنامه‌نگارانه‌ی او که بخشی از آن را انگلس با امضای او می نوشت) و کار را برای تفکیک دقیق بازترجمهها دشوار میکرد.
– ترجمهی بخشهایی از یک کتاب مارکس تحت عنوانی مستقل (به ویژه در مورد «گروندریسه»، «جلد اول سرمایه» و نیز «سهگانههای سیاسی دربارهی فرانسه») که به این شکل باعث گمراهی می‌شد که آیا مارکس مقالهی جداگانهای ذیل این عنوان نوشته است.
– گزینش عنوان متفاوتی برای ترجمه از یک متن توسط مترجمان که بازهم گمراهی ناشی از اینکه آیا با یک متن جدید مواجهایم یا متنی پیشتر ترجمه شده (چه مقاله، چه نامه، چه از دل یک کتاب) را ایجاد میکرد.
– عدم فهرستنویسی دقیق آثار ترجمه شده از مارکس در کتابخانهی ملی.
– بخشهایی از نامهنگاریها یا قطعاتی از برخی آثار مارکس در قالب کتابهایی در شرح و تفسیر زندگی و اندیشهی آمده است.
مبتنی بر این مشکلات در فهرست حاضر که مطابق با کرونولوژی آثار مارکس تنظیم شده است:
۱. آن دسته از ترجمهها که مجموعه مقالاتی پراکنده از تاریخهای مختلف را شامل میشدند و یا مقالاتی بودند که تشخیص اینکه مستقلاند یا از دل کتابی بیرون کشیده شده و یا عنوان ترجمهی دیگری از یک متن هستند، دشوار بوده است در آخر آمدهاند.
۲. اگر از یک متنِ واحد چند ترجمه بوده است و یا قطعهای از کتابی ترجمه شده، بدون اضافهی شمارهای جدید با آدرس کامل در زیر نمونهی ترجمهای دیگر آمده است.
۳. از ذکر عناوین تمامی مقالات مندرج در کتب حاوی مجموعه مقالات چشم پوشیده شده است (به ویژه اینکه در مواردی نظیر کتاب «اتحادیه‌های کارگری / مارکس-انگلس/ ترجمه: محسن حکیمی/ نشر مرکز (۱۳۹۳)» عناوینی که برای فصلها تنظیم شده گزینش ویراستار انگلیسی کتاب است و متون آمدده در هر فصل قطعات مختلفی از کلیهی آثار مارکس و انگلس در زمینهی مسائل کارگری را شامل می‌شود).
توضیح: در این مورد تلاش خواهد شد تا در تدقیق این فهرست به تفکیک تمامی جزئیات ترجمه از مقالات پراکنده، نامهها و نیز قطعات منتخب از آثار آورده شود.
گاهشمار آثار در زبان فارسی:
۱. عاشقانههای مارکس / کارل مارکس/ ترجمه: محمد صادق رئیسی/ نشر پیام امروز (بهار ۱۳۹۵)
۲. نمایشنامه اُلانم/ کارل مارکس/ ترجمه: محمد صادق رئیسی/ انتشارات سولار (۱۳۹۵)
۳. رسالهی دکترای فلسفه (اختلاف بین فلسفه طبیعت دموکریتی و اپیکوری)/ کارل مارکس/ ترجمه: دکتر محمود عبادیان و حسن قاضی مرادی/ نشر اختران (۱۳۸۱)
۱. سانسور و آزادی مطبوعات («تفسیرهایی درباره ی آخرین دستورالعمل سانسور پروس» و «درباره آزادی مطبوعات و انتشار صورت جلسات مجلس طبقات»)/ کارل مارکس/ ترجمه: حسن مرتضوی/ نشر اختران (۱۳۸۴)
توضیحاتی درباره آخرین دستورالعمل سانسور دولت پروس/ کارل مارکس/ ترجمه: مرتضی محیط/ دفترهای نگاه (دفتر سوم)/ صص ۶۳-۵۵.
۲. در ستایش مطبوعات آزاد (درون مردم روسیه چه میگذرد؟)/ کارل مارکس/ ترجمه: محمدجعفر پوینده/ نشریه تکاپو (شماره ۹)/ صص ۱۷-۱۶.
۴. بیانیه فلسفی مکتب تاریخی حقوق/ کارل مارکس/ ترجمه: تیرداد نیکی/ در کتاب «درباره انتقاد از فلسفه حقوق هگل»، ترجمه: تیرداد نیکی/ نشر دیامات (۱۳۵۸)
بیانیه فلسفی مکتب تاریخی حقوق/ کارل مارکس/ ترجمه: سهراب شباهنگ/ ویراستار: بهروز فرهیخته/ نسخه PDF
۵. درباره انتقاد از فسلفه حقوق هگل/ کارل مارکس/ ترجمه: تیرداد نیکی/ انتشارات دیامات (۱۳۵۸)
گامی در نقد فلسفه حق هگل: مقدمه/ کارل مارکس/ ترجمه: مرتضی محیط/ ویراستاران: محسن حکیمی و حسن مرتضوی/ نشر اختران (۱۳۸۱)
ادای سهمی به نقد فلسفه حقوق هگل: مقدمه/ کارل مارکس/ ترجمه: مرتضی محیط/ ویراستار: کامران نیری/ انتشارات سُنبله (۱۳۸۰)
مقدمه نقد فسلفه حق هگل/ کارل مارکس/ ترجمه: رضا سلحشور/ انتشارات نقد/ ژانویه ۱۹۸۹
مقدمه سهمی در نقد فسلفه حقوق هگل/ کارل مارکس/ ترجمه: بهروز فرهیخته/ نسخه PDF
۶. درباره مسئله یهود/ کارل مارکس/ ترجمه: مرتضی محیط/ ویراستاران: محسن حکیمی و حسن مرتضوی/ نشر اختران (تابستان ۱۳۸۱)
درباره مسئله یهود/ کارل مارکس/ ترجمه: ع.افق/ نسخه PDF
درباره مسئله یهود/ کارل مارکس/ ترجمه: مرتضی محیط/ ویراستار: کامران نیری/ انتشارات سُنبله (۱۳۸۰)
۷. دستنویسهای اقتصادی و فلسفی ۱۸۴۴/ کارل مارکس/ ترجمه: تیرداد نیکی/ انتشارات دیامات (۱۳۷۲)
دستنوشتههای اقتصادی-فلسفی ۱۸۴۴/ کارل مارکس/ ترجمه: حسن مرتضوی/ نشر آگاه (چ۱: زمستان ۱۳۷۷/ چ۲: پاییز ۱۳۷۸/ چ۳: بهار ۱۳۸۲)
دستنوشتههای اقتصادی-فلسفی ۱۸۴۴/ کارل مارکس/ ترجمه: حسن مرتضوی (ویراست جدید)/ نشر آشیان (۱۳۹۴)
نقد فلسفهی هگلی (از دستنوشتههای ۱۸۴۴)/ کارل مارکس/ ترجمه: حسن چاوشیان/ از کتاب «جامعهشناسی انتقادی»، ترجمه: حسن چاوشیان/ انتشارات اختران (۱۳۸۵)
نقدی بر اسلوب فلسفی هگل (مفهوم کلیت انضمامی)/ کارل مارکس/ ترجمه: مجید مددی/ مجلهی نامهی فلسفی/ شماره ۸ (زمستان ۱۳۷۸)/ صص ۱۰۴-۱۰۱.
سرشت اهریمنی پول (از دستنوشتههای ۱۸۴۴)/ کارل مارکس/ ترجمه: حمید نوحی/ چشم انداز ایران/ شماره ۷۳ (اردییهشت و خرداد ۱۳۹۱)
۸. آرایی در باب جمیز میل/ کارل مارکس/ ترجمه: خبات/ نسخه اینترنتی
۹. تزهایی درباره فویرباخ (از این نوشته دو نسخه، یک ویراست انگلس و یکی نسخهی اصلی به قلم خودِ مارکس موجود است. در زبان فارسی حدود ۲۰ ترجمه از این متن وجود دارد که در بعضی موارد نسخهی منبع معلوم نیست. از جمله مترجمان این تزها میتوان به «باقر پرهام»، «محمد پورهرمزان»، «تراب ثالث»، «بابک احمدی» (به پیوست کتاب «مارکس و سیاست مدرن» نشر مرکز)، «رضا سلحشور» و «حسن آزاد» اشاره کرد. در ترجمههای احمدی، سلحشور و آزاد هر دو نسخه به صورت جداگانه ترجمه شدهاند، ما در اینجا به ترجمه سلحشور اشاره میکنیم که هر دو متن را با سه نسخهی آلمانی، فرانسوی و انگلیسی تطبیق داده است)
تزهایی درباهی فویرباخ (نسخهی ۱۸۴۵)/ کارل مارکس/ ترجمه: رضا سلحشور/ مجله نقد/ شماره ۲ (خرداد ۱۳۶۹/ مه ۱۹۹۰)/ صص ۳۲-۲۸
تزهایی درباره فویرباخ (نسخهی ۱۸۸۸ ویراست انگلس)/ کارل مارکس/ ترجمه: رضا سلحشور/ مجله نقد/ شماره ۲ (خرداد ۱۳۶۹/ مه ۱۹۹۰)/ صص ۳۶-۳۳
۱۰. خانواده مقدس/ کارل مارکس و فردریش انگلس/ ترجمه: تیرداد نیکی/ انتشارات صمد (بهار ۱۳۵۸)
۱۱. مارکس و خودکشی/ کارل مارکس/ ترجمه: حسن مرتضوی/ نشر گام نو (۱۳۸۴)
۱۲. ایدئولوژی آلمانی/ کارل مارکس و فردریش انگلس/ ترجمه: تیرداد نیکی/ نشر شرکت پژوهشی پیام پیروز (خرداد ۱۳۷۷)
ایدئولوژی آلمانی/ کارل مارکس و فردریش انگلس/ ترجمه: تیرداد نیکی/ مصحح: عزیزالله علیزاده/ نشر فردوس (۱۳۹۵)
ایدئولوژی آلمانی (شامل فصل نخست کتاب)/ کارل مارکس و فردریش انگلس/ ترجمه: پرویز بابایی/ نشر چشمه (۱۳۷۹)
ایدئولوژی آلمانی (شامل دو بخش از فصل نخست)/ کارل مارکس و فردریش انگلس/ ترجمه: زوبین قهرمان/ ویرایش: غلامرضا پرتوی/ نسخه PDF
ایدئولوژی آلمانی (شامل فصل اول)/ کارل مارکس و فردریش انگلس/ ترجمه: عبدالله مهتدی/ انتشارات حزب کمونیست ایران (۱۳۷۴)
۱۳. فقر فلسفه/ کارل مارکس/ ترجمه: بینام/ سازمان چریکهای فدایی خلق (۱۳۵۸)
فقر فلسفه/ کارل مارکس/ ترجمه: آرتین آراکل/ نشر اهورا (۱۳۸۳)
۱۴. کارمزدی و سرمایه (ترجمه فارسی از نسخهی ایتالیایی)/ کارل مارکس/ ترجمه: م.دهقان/ نشر آلفابت-ماکزیما (۱۳۷۹)
کارمزدی و سرمایه/ کارل مارکس/ ترجمه: میرجواد سیدحسینی و نفیسه نمدیانپور/ نشر لحظه (پتییز ۱۳۸۵)
کار مزدوری و سرمایه/ کارل مارکس/ ترجمه: ه.هاشی/ از کتاب «دو رساله اقتصادی: کار مزدوری و سرمایه و بها، ارزش، سود/ نشر خانه (۱۳۵۷)
۱۵. مانیفست کمونیست/ کارل مارکس و فردریش انگلس/ ترجمه: حسن مرتضوی و محمود عبادیان/ از کتاب «مانیفست پس از ۱۵۰ سال»، ترجمه: حسن مرتضوی/ نشر آگاه (بهار ۱۳۸۰)
مانیفست کمونیست/ کارل مارکس و فردریش انگلس/ ترجمه: مسعود صابری/ نشر طلایه پُرسو (بهار ۱۳۸۸)
مانیفست حزب کمونیست / کارل مارکس و فردریش انگلس/ ترجمه: شهاب برهان/ انتشارات فروغ (اردیبهشت ۱۳۹۳)
بیانیهی کمونیست/ کارل مارکس و فردریش انگلس/ ترجمه: برهان رضایی/ انتشارات فانوس (۱۳۵۵)
مانیفست کمونیست/ کارل مارکس و فردریش انگلس/ ترجمه: محمد پورهرمزان/ انتشارات حزب توده (۱۳۵۹)
مانیفست کمونیست (مصور با کاریکاتور)/ کارل مارکس و فردریش انگلس/ ترجمه: فروغ ایمانی/ انتشارات کار (۱۳۵۴)
مانیفست کمونیست/ کارل مارکس و فردریش انگلس/ ترجمه: مصطفی مفیدی/ بیجا (۱۳۵۹)
۱۶. بورژوازی و ضدانقلاب/ کارل مارکس/ ترجمه: بینام/ نشر افق (۱۳۵۴)
بورژوازی و ضدانقلاب (در چهار قسمت)/ کارل مارکس/ ترجمه: بهزاد باقری
۱۷. انقلابهای ۴۹-۱۸۴۸/ کارل مارکس و فردریش انگلس/ ترجمه: بینام/ سازمان چریکهای فدایی خلق (۱۳۵۸)
۱۸. نبردهای طبقاتی در فرانسه/ کارل مارکس/ ترجمه: باقر پرهام/ نشر مرکز (۱۳۸۱)
مبارزات طبقاتی در فرانسه/ کارل مارکس/ ترجمه: هیئت تحریریه نشریه کارگر/ نشر نگاه (بیتا)
۱۹. خطابه کمیته مرکزی به اتحادیه کمونیستها/ کارل مارکس و فردریش انگلس/ ترجمه: ناصر کفاشزاده/ نشر دُرفک (بیتا)
خطابیه کمیته مرکزی به اتحادیه کمونیستها/ کارل مارکس و فردریش انگلس/ ترجمه: عباس منصوران/ دفترهای نگاه (دفتر بیست و ششم)/ صص ۱۱۵-۱۱۰.
۲۰. هجدهم برومر لویی بناپارت/ کارل مارکس/ ترجمه: باقر پرهام/ نشر مرکز (۱۳۷۷)
هجدهم برومر لویی بناپارت/ کارل مارکس/ ترجمه: محمد پورهرمزان/ نشر آفاق (بیتا)
۲۱. محاکمه کمونیستها در کلن/ جعفر رسا/ نسخه PDF
۲۲. اتحادیه کمونیستها: چارتیستها/ کارل مارکس و فردریش انگلس/ ترجمه: بینام/ انتشارات سازمان چریکهای فدایی خلق ایران (۱۰/۳/۱۳۵۸)
توضیح: احتمالا نسخه پیش از انقلاب همان کتاب بالا: اتحادیه کمونیستها؛ چارتیستها/ کارل مارکس و فردریش انگلس/ انتشارات سیاهکل (۱۳۵۶)
۲۳. بینوایی و تجارت آزاد/ کارل مارکس/ ترجمه: ه.نویدپور/ نسخه اینترنتی
۲۴. انقلاب و ضدانقلاب در آلمان (به ضمیمهی «تاریخ اتحادیه کمونیستها، مطالبات حزب کمونیست در آلمان، خطابیه دفتر مرکزی اتحادیه کمونیستها/ کارل مارکس و فردریش انگلس/ ترجمه: ساچ/ انتشارات کار و انتشارات پیمان (بیتا)
۲۵. جنگ داخلی در آمریکا/ کارل مارکس و فردریش انگلس/ ترجمه: بینام/ سازمان چریکهای فدایی خلق (۲۵/۶/۱۳۵۸)
۲۶. استعمار (ایران و چین)/ کارل مارکس و فردریش انگلس/ ترجمه: بینام/ انتشارات انوار (۱۱/۶/۱۳۵۷)
استعمار (ایران و چین)/ کارل مارکس و فردریش انگلس/ ترجمه: بینام/ انتشارات سیاهکل (۲۰/۶/۱۳۵۷)
استعمار در آسیا (ترجمه از فرانسه)/ کارل مارکس و فردریش انگلس/ ترجمه: حمید محوی/ نسخه PDF
۲۷. فرمانروایی بریتانیا در هندوستان [و پیامد فرمانروایی بریتانیا در هندوستان) / کارل مارکس/ ترجمه: حسین تحویلی/ انتشارات علم (زمستان ۱۳۵۸)
فرمانروایی بریتانیا در هندوستان و پیامد فرمانروایی بریتانیا در هندوستان/ کارل مارکس/ ترجمه: سیروس ایزدی/ از کتاب «مقالاتی از مارکس و انگلس»/ انتشارات قصیدهسرا و انتشارات ورجاوند (۱۳۸۵)
۲۸. پنج مقاله مارکس و انگلس درباره ایران/ کارل مارکس و فردریش انگلس/ ترجمه: دکتر داور شیخاوندی/ نشر آتیه (چ۲: زمستان ۱۳۸۰)
توضیح: همان کتاب نسخهی اول: پنج مقاله از کارل مارکس و فردریش انگلس درباره ایران/ ترجمه: ش.داور/ چ۱: سازمان ابتکار (تهران ۱۳۵۸) و چ۲: انتشارات شما (لندن ۱۳۶۱)
دو مقاله دربارهی جنگ انگلیس و ایران بر سر هرات/ کارل مارکس/ ترجمه: سیروس سهامی/ از مجموعه مقالات: نشریه داخلی/ شماره ۵۴ (شهریور ۱۳۸۷)
عهدنامهی صلح با ایران/ کارل مارکس/ ترجمه: سیروس سهامی/ از مجموعه مقالات: نشریه داخلی/ شماره ۵۷ (آذر و دی ۱۳۸۷)
۲۹. در اهمیت اعتصاب (۱۴ ژوئیهی ۱۸۵۳ در نیویورک دیلی تریبون)/ کارل مارکس/ ترجمه: کامران نیری/ دفترهای نگاه (دفتر هجدهم)/ صص ۹۲-۹۱
۳۰. سیاست خارجی روسیه تزاری/ کارل مارکس و فردریش انگلس/ ترجمه: بینام/ سازمان چریکهای فدایی خلق (تیر ۱۳۵۸)
۳۱. دیباچهای بر تاریخ روسیه (فصل پنجم و ششم از رسالهی «تاریخ دیپلماسی پنهانی سده هجدهم و داستان زندگی لرد پالمرستون»)/ کارل مارکس/ ترجمه: هوشنگ صادقی/ ویراستار: حسن مرتضوی/ نشر اختران (۱۳۸۴)
۳۲. گروندریسه (جلد اول [در فارسی دو جلدی منتشر شده])/ کارل مارکس/ ترجمه: باقر پرهام و احمد تدین/ نشر آگه (بهار ۱۳۶۳)
گروندریسه (جلد دوم)/ کارل مارکس/ ترجمه: باقر پرهام و احمد تدین/ نشر آگه (بهار ۱۳۷۵)
گروندریسه (دو جلدی)/ کارل مارکس/ ترجمه: باقر پرهام و احمد تدین/ نشر آگه (پاییز ۱۳۷۷)
صورتبندیهای اقتصادی پیشاسرمایهداری/ کارل مارکس/ ترجمه: بینام/ بیجا (۱۳۵۳)
صورتبندیهای اقتصادی پیشاسرمایهداری/ کارل مارکس/ ترجمه: خسرو پارسا/ نشر دیگر (۱۳۷۸)
اشکال تولیدی ماقبل سرمایهداری/ کارل مارکس/ ترجمه: بینام/ نشریه سوسیالیسم علمی و مبارزه طبقاتی/ شماره اول (پائیز ۱۳۵۴)/ صص ۱۷۷-۱۴۷
مقدمهای بر نقد اقتصاد سیاسی (ترجمه مقدمه گروندریسه است)/ کارل مارکس/ ترجمه: صادق انصاری (ا.برزگر)/ نشر اخگر (۱۳۸۲)
مقدمه عمومی بر مبانی انتقاد از اقتصاد سیاسی (مقدمه ۱۸۵۷)/ کارل مارکس/ ترجمه: ا.مهریار/ انتشارات آلفا (۱۳۶۰)
درباره کار مولد و غیرمولد/ کارل مارکس/ ترجمه: منصور حکمت/ نشریهی «به سوی سوسیالیسم»/ شماره دوم (آذر ۱۳۶۴)
۳۳. نقد اقتصاد سیاسی (همان کتاب «سهمی در نقد اقتصاد سیاسی» (۱۸۵۹))/ ترجمه: بینام/ سازمان چریکهای فدایی خلق (بیتا)
۳۴. نظریه بحران (فصل هفدهم از مجلد معروف به «نظریههای ارزش اضافی»)/ کارل مارکس/ ترجمه: پیمان غلامی و ایمان گنجی/ نشر سایت عصب سنج (asabsanj.com) (آذر ۱۳۹۵)
۳۵. پیام آغاز به کار جامعهی بین‌المللی کارگران/ کارل مارکس/ ترجمه: فرهاد بشارت/ نشریه کمونیست [ارگان حزب کمونیست ایران]/ سال پنجم، شماره ۲ (مرداد ۱۳۶۷)/ صص ۲۶-۲۳
۳۶. اساسنامه عمومی اتحادیه بین‌المللی کارگران/ کارل مارکس/ ترجمه: سهراب شباهنگ/ ویراستار: بهروز فرهیخته/ نسخهی PDF
بولتن اسناد مربوط به مباحث اساسنامه اتحادیه کمونیستها (نسخهی دو جلدی در فارسی)/ کارل مارکس و فردریش انگلس/ ترجمه: آرمان/ انتشارات سازمان کارگران انقلابی ایران (راه کارگر) (دی ماه ۱۳۶۸)
۳۷. نامه به آبراهام لینکلن (البته نامه از طرف «بین‌الملل اول نوشته شد اما متن آن را مارکس نوشته است)/ ترجمه: ایرج فرزاد/ سایت اشتراک (۱۲/۶/۲۰۰۹)
۳۸. ارزش، قیمت، سود/ کارل مارکس/ ترجمه: میرجواد سیدحسینی و نفیسه نمدیانپور/ از کتاب «کار مزدی و سرمایه»، ترجمه: میرجواد سید حسینی و نفیسه نمدیانپور/ نشر لحظه (۱۳۸۵)
مزد، بها، سود/ کارل مارکس/ ترجمه: احمد قاسمی/ بیجا (۱۳۵۱)
بها، ارزش، سود/ کارل مارکس/ ترجمه: ه.هاشی/ از کتاب «دو رساله اقتصادی: کار مزدوری و سرمایه و بها، ارزش، سود/ نشر خانه (۱۳۵۷)
۳۹. سرمایه (جلد اول)/ کارل مارکس/ ترجمه: ایرج اسکندری/ انتشارات حزب توده (۱۳۵۲)
سرمایه (جلد اول)/ کارل مارکس/ ترجمه: ایرج اسکندری/ ویراستار: عزیزالله علیزاده/ نشر فردوس (چ۴: ۱۳۸۶)
[توضیح: نشر فردوس در چاپ چهارم هر سه جلد «سرمایه»، آنها در چهار جلد منتشر کرد که جلد اول و دوم همان جلد یک میشدند و جلد سوم، جلد دوم و جلد چهارم در واقع ترجمه بیست فصل از جلد سوم است.]
سرمایه (جلد اول)/ کارل مارکس/ ترجمه: جمشید هادیان/ انتشارات نسیم (اردیبهشت ۱۳۸۶)
سرمایه (جلد اول)/ کارل مارکس/ ترجمه: جمشید هادیان/ نسخه اینترنتی (مهر ۱۳۸۷)
سرمایه (جلد اول)/ کارل مارکس/ ترجمه: حسن مرتضوی/ انتشارات آگه (زمستان ۱۳۸۶)
سرمایه (جلد اول)/ کارل مارکس/ ترجمه: حسن مرتضوی (ویراست جدید)/ انتشارات لاهیتا (۱۳۹۴)
بتانگاری کالاها (از جلد اول سرمایه)/ کارل مارکس/ ترجمه: حسن چاوشیان/ از کتاب «جامعهشناسی انتقادی»، ترجمه: حسن چاوشیان/ انتشارات اختران (۱۳۸۵)
۴۰. سرمایه (جلد دوم)/ کارل مارکس/ ترجمه: ایرج اسکندری/ انتشارات حزب توده (۱۳۵۷)
سرمایه (جلد دوم)/ کارل مارکس/ ترجمه: ایرج اسکندری/ ویراستار: عزیزالله علیزاده/ نشر فردوس (چ۱: ۱۳۸۶)
سرمایه (جلد دوم)/ کارل مارکس/ ترجمه: حسن مرتضوی/ انتشارات لاهیتا (۱۳۹۳)
سرمایه (جلد دوم)/ کارل مارکس/ ترجمه: حسن مرتضوی (ویراست جدید)/ انتشارات لاهیتا (۱۳۹۷)
۴۱. سرمایه (جلد سوم: بیست فصل)/ کارل مارکس/ ترجمه: ایرج اسکندری/ انتشارات حزب توده (۱۳۶۳)
سرمایه (جلد سوم: بیست فصل)/ کارل مارکس/ ترجمه: ایرج اسکندری/ ویراستار: عزیزالله علیزاده/ نشر فردوس (چ۱: ۱۳۸۶)
سرمایه (جلد سوم: بخش دوم)/ کارل مارکس/ ترجمه: بهرام حبیبی/ آمازون (۱۳۹۳)
سرمایه (جلد سوم: از فصل بیست و یکم تا به آخر)/ کارل مارکس/ ترجمه: ف.فرخی (از متن دانمارکی)/ سایت کمونیستهای انقلابی (k-en.com)
سرمایه (جلد سوم: بیست فصل در چهار جلد)/ ترجمه: هیئت تحریریه نشریه کارگر/ نشر نگاه (۱۳۵۹)
سرمایه (جلد سوم)/ کارل مارکس/ ترجمه: حسن مرتضوی/ انتشارات لاهیتا (۱۳۹۶)
۴۲. کار کودکان و نوجوانان/ کارل مارکس/ ترجمه: عباس شهرابی/ سایت اولدوز (Oldooz.org)
طرحهایی درباره کار کودکان/ کارل مارکس/ ترجمه: سوسن بهار/ نسخه اینترنتی
۴۳. حق ارث/ کارل مارکس/ ترجمه: سهراب شباهنگ/ ویراستار: بهروز فرهیخته/ نسخه PDF
۴۴. جنگ داخلی در فرانسه/ کارل مارکس/ ترجمه: باقر پرهام/ نشر مرکز (۱۳۸۰)
جنگ داخلی در فرانسه/ کارل مارکس/ ترجمه: بینام/ انتشارات دُرفک (بیتا)
کمون پاریس (همان «جنگ داخلی در فرانسه»)/ ترجمه: بینام/ اروپا (پائیز ۱۳۴۷)
خصلت کمون (بخشی از پیشنویس اول جنگ داخلی در فرانسه)/ کارل مارکس/ ترجمه: فرهاد نیکو/ نسخه اینترنتی
جنگ داخلی در فرانسه (بخش سه کتاب [روندی که به کمون انجامید])/ کارل مارکس/ ترجمه: مهوش نظری/ کتاب پژوهش کارگری/ شماره ۱ (تابستان ۱۹۹۸)/ صص ۸۷-۵۵.
۴۵. عمل سیاسی طبقه کارگر/ کارل مارکس/ ترجمه: سهراب شباهنگ/ ویراستار: بهروز فرهیخته
۴۶. دربارهی جنگ (نخستین خطابیه شورای کل درباره جنگ فرانسه و آلمان، دومین خطابیه شورای کل درباره جنگ فرانسه و آلمان، نامه ۱۳دسامبر ۱۸۷۰ به کوگلمان)/ ترجمه و انتشار: سازمان وحدت کمونیستی (دی ۱۳۵۹)
۴۷. بیتفاوتی سیاسی/ کارل مارکس/ ترجمه: کاوه بویری/ نسخه PDF
بیاعتنایی به سیاست/ کارل مارکس/ ترجمه: سهراب شباهنگ/ ویراستار: بهروز فرهیخته/ دفترهای نگاه (دفتر هشتم)
بیتفاوتی سیاسی/ کارل مارکس/ ترجمه: انتشارات سوسیالیزم (بیژن)/ انتشارات تکاپو (بیتا)
۴۸. نقد برنامهی گوتا/ کارل مارکس/ ترجمه: ع-م/ انتشارات پژواک (بیتا)
نقد برنامهی گوتا/ کارل مارکس/ ترجمه: سهراب شباهنگ/ نسخه اینترنتی (تیر ۱۳۹۱)
نقدی بر برنامه گوتا [به ضمیمه آقای هینسن و کمونیستها]/ ترجمه: مسعود هاشمی/ نشر آینده (۲/۲/۱۳۵۸)
آثار پراکنده:
۴۹. اسناد بین‌الملل اول/ کارل مارکس/ ترجمه: مراد فرهادپور و صالح نجفی/ انتشارات هرمس (۱۳۹۲)
اسناد انترناسیونال اول/ کارل مارکس و فردریش انگلس/ ترجمه: انتشارات سوسیالیزم (بیژن)/ انتشارات تکاپو (پائیز ۱۳۵۸)
ائتلاف دموکراسی سوسیالیستی و اتحادیه بین‌المللی کارگران/ کارل مارکس و فردریش انگلس/ ترجمه: سهراب شباهنگ/ ویراستار: بهروز فرهیخته/ نسخهی PDF
۵۰. اتحادیه‌های کارگری/ کارل مارکس و فردریش انگلس/ ترجمه: محسن حکیمی/ نشر مرکز (۱۳۹۳)
مسائل کارگری/ کارل مارکس و فردریش انگلس/ ترجمه: انتشارات سوسیالیزم (بیژن)/ انتشارات تکاپو (پائیز ۱۳۵۸)
۵۱. درباره فعالیت سیاسی طبقه کارگر، ملی کردن زمین، انقلاب آینده ایتالیا و حزب سوسیالیست/ کارل مارکس و فردریش انگلس/ ترجمه: سیروس ایزدی/ انتشارات شباهنگ (آذر ۱۳۵۸)
مقالاتی از مارکس و انگلس (که شامل همان مقالات کتاب بالاست+دو مقاله درباره هند)/ کارل مارکس و فردریش انگلس/ ترجمه: سیروس ایزدی/ انتشارات قصیدهسرا و انتشارات ورجاوند (۱۳۸۵)
۵۲. یک پرسش‌نامه کارگری/ کارل مارکس/ ترجمه و انتشار: نبرد کارگر (بیتا)
قوانین اساسی اقتصاد سرمایهداری (از ژان بابی) و پرسش‌نامه کارگری (از کارل مارکس)/ ترجمه: اتحاد مبارزه در راه ایجاد حزب طبقه کارگر/ انتشارات پیکار (۲۶/۹/۱۳۵۷)
۵۳. کانت و لیبرالیسم سیاسی/ کارل مارکس/ ترجمه: مجید مددی/ نشریه «فرهنگ و توسعه»/ شماره ۴۸ (۱۳۸۱)
۵۴. مجازات مرگ/ کارل مارکس/ ترجمه: نادر هدایت/ نسخه اینترنتی
مجازات اعدام (۳۸ ژانویه ۱۸۵۳ نوشته و در ۱۸ فوریه ۱۸۵۳ در نیویورک دیلی تریبون چاپ می‌شود)/ کارل مارکس/ ترجمه: اشرف دهقانی/ نسخه PDF
۵۵. مکاتبات مارکس و انگلس درباره ماتریالیسم تاریخی/ کارل مارکس و فردریش انگلس/ ترجمه و انتشار: سازمان وحدت کمونیستی (تابستان ۱۳۵۸)
درباره تکامل مادی تاریخ (۲ رساله و ۲۸ نامه)/ کارل مارکس و فردریش انگلس/ ترجمه: خسرو پارسا/ نشر دیگر (۱۳۸۰)
۵۶. یادداشتهای گزیدهای از مارکس درباره فصل «دانش مطلق» در پدیدارشناسی روح هگل/ حسن مرتضوی و فریدا آفاری/ پیوست کتاب «درک مارکس از بدیل سرمایهداری»، نوشته پیتر هیودیس، ترجمه: حسن مرتضوی و فریدا آفاری/ نشر روزبهان (پائیز ۱۳۹۴)
۵۷. آثاری از مارکس در کتاب «مارکس متأخر و راه روسی»/ تئودور شانین/ ترجمه: حسن مرتضوی/ نشر روزبهان (۱۳۹۲):
– مکاتبهی مارکس-زاسولیچ (نامهها و پیشنویسها)
– نامهای به هیأت تحریریه اُتهچِستوِنیه زاپیسکی
– پیشگفتار به ویراست دوم روسی مانیفست حزب کمونیست/ کارل مارکس و فردریش انگلس
– اعترافات
(ترجمهی دیگری از این اعترافات در «کارل مارکس»/ فرانسیس وین/ ترجمه: شیوا رویگریان/ نشر ققنوس (۱۳۸۱))
۵۸. شاهکشی (مکتوبشدهی بازی شطرنج مارکس با گوستاو آر.ال.نیومن در ۱۸۶۷ در آلمان هنگامی که منتظر نمونههای چاپی جلد اول سرمایه بود)/ در کتاب «کارل مارکس»/ فرانسیس وین/ ترجمه: شیوا رویگریان/ نشر ققنوس (۱۳۸۱))
۵۹. از کتاب «گفتوگوهای مطبوعاتی مارکس، انگلس، لنین»/ گردآوری و ترجمه: منصور بیطرف/ نشر پایان (۱۳۸۹):
– مصاحبه نیویورک وورلد با مارکس (تاریخ مصاحبه مشخص نیست اما احتمالا بعد از کمون پاریس بوده)
– مصاحبه روزنامه شیکاگو تریبون با مارکس (۵ ژانویه ۱۸۷۹)
۶۰. هستی و آگاهی و چند نوشتهی دیگر (گزیدههایی از کارل مارکس)/ گزینش و ترجمه: امیرهوشنگ افتخاریراد و محمد قائدی/ نشر آگاه (پاییز ۱۳۸۷)
۶۱. گزیده نوشتههای کارل مارکس در جامعهشناسی و فلسفهی اجتماعی/ گزینش و پیشگفتار: تام باتامور و ماکزیمیلیان روبل/ ترجمه: پرویز بابایی/ نشر نگاه (۱۳۸۹)
۶۲. قطعاتی برگزیره از آثار اولیهی مارکس/ کارل مارکس/ ترجمه: مجید مددی/ از فصل‌نامه ارغنون/ شماره ۳ (ویژه مبانی نظری مدرنیسم) (بهار ۱۳۸۳)
۶۳. ماندگاری توسعهی هنر/ کارل مارکس/ ترجمه: اصغر مهدیزادگان/ مجلهی آدینه/ شماره ۱۳۵ (دی ۱۳۷۷)
۶۴. رابطهی هنر با جامعه/ کارل مارکس/ ترجمه: اصغر مهدیزادگان/ مجلهی کلک/ شماره ۱۳۵ (آبان و آذر ۱۳۸۱)/ ص ۵.
۶۵. درباره جامعه کمونیستی/ کارل مارکس/ ترجمه: نادر پورخلخالی/ بیجا (بیتا)
۶۶. در ۴ شماره از نشریهی «سوسیالیسم علمی و مبارزه طبقاتی» بخشهایی از نوشتههای مارکس در فصلهایی از کتابهایش و یا نوشتههای جداگانه به فارسی برگردانده شدند (هیچ کدام از ترجمهها نام مترجم خاصی را پای خود ندارند):
• شماره اول (پائیز ۱۳۵۴/ ۱۹۷۵):
– طرحهایی برای جواب به نامهای از و.ای.ساسولیچ (طرح اول، طرح دوم، طرح سوم)
– نامه مارکس به و.ا.ساسولیچ
– اشکال تولید ماقبل سرمایهداری
• شماره دوم (فروردین ۱۳۵۵/ آوریل ۱۹۷۶):
– روش اقتصاد سیاسی
– انباشت اولیه
– مربوط به مسائل ماقبل سرمایهداری
– مالکیت حصهای
• شماره سوم (آبان ۱۳۵۵/ نوامبر ۱۹۷۶):
– گذار از روند تولید سرمایه به روند گردش
• شماره چهارم (آذر ۱۳۵۶/ دسامبر ۱۹۷۷):
– دگرسانی سود به سود میانگین
۶۷. در دو شماره از مجموعهی انتشارات سیاهکل (شمارههای ۶ و ۱۶) ذیل عنوان «مارکس-انگلس/ برخی آثار» که به ترتیب در شماره ۶، داخل پرانتز جلوی برخی آثار آمده است (۱) و در شماره ۱۶ آمده است (۲) مقالات و نامههایی از این دو آمده است. البته شماره ۱۰ این مجموعه هم شامل جزوه «اتحادیه کمونیستها: چارتیستها» میباشد که ذکر شد:
۶۸. در ۶ شماره از نشریهی «عصر عمل» نیز مقالاتی از مارکس آمده است (به شمارههای ۳ و ۵ دسترسی نبود):
• شماره دوم (نشر باران):
– ازخودبیگانگی، مناسبات اجتماعی و فردیت آزاد (از گروندریسه)/ کارل مارکس/ ترجمه: م.نیکنام
• شماره ششم (نشر نگاه):
– قدرت پول در جامعهی بورژوایی (از دستنوشتههای ۱۸۴۴)/ کارل مارکس/ ترجمه: آذر مبشر
– پیدایش حزب واقعا انقلابی (از مبارزه طبقاتی در فرانسه)/ کارل مارکس/ ترجمه: آذر مبشر
– مبارزه طبقاتی، قانون تاریخی (قسمتی از نامهی مارس ۱۸۵۲ به ژوزف ویدمایر)/ کارل مارکس/ ترجمه: آذر مبشر
گاهشمار آثار مهم مارکس
- نامه نگاری با پدرش {هاینریش مارکس} (از مجموعه نامه نگاری های هاینریش مارکس با پسرش، پانزده نامه از پدر برجا مانده که پنج نامه در زمان تحصیل مارکس در دانشگاه بُن از نوامبر ۱۸۳۵ تا ژوئن ۱۸۳۶ نوشته شده است و ده نامه در سال اول تحصیل مارکس در دانشگاه برلین از نوامبر ۱۸۳۶ تا دسامبر ۱۸۳۷. تنها نامه ی مارکس به پدرش که بر جای مانده، نامه ی مفصل ۱۰ نوامبر ۱۸۳۷ است)
- دفترهای شعر (۱۸۳۶ که دو نمونه از آن ها را در نشریه ای با نام «آتنائوم» {Athenaum} که برای فردریک شِلگِل و برادرش بود و به معرفی شاعران رمانتیک می پرداخت چاپ کرد؛ از جمله شعری دارد با عنوان «در باب هگل». در واقع مجموعا «سه دفتر» هستند که به عنوان هدیه کریسمس به جنی فون وستفالن تقدیم شده بودند. دو دفترچه نام «کتاب عشق» را بر خود دارند. بخش اول، تألیف ماه های نوامبر-اکتبر، دارای این مشخصات است: «برلین، ۱۸۳۶، اواخر پائیز»؛ بخش دوم، تألیف نوامبر ۱۸۳۶ و دفترچه ی سوم با عنوان «کتاب آوازها» در ماه های نوامبر-دسامبر تألیف شد)
- کژدم و فلیکس، رمانی طنازانه (تنها داستانی {کمیک} که توسط مارکس در ۱۸۳۷ نوشته اما منتشر نشد و تحت تأثیر رمان «تریسترام شندی» لارنس استرن {ترجمه شده توسط ابراهیم یونسی، نشر «تجربه»} آن را خلق کرد. بسیاری معتقدند این نخستین کوشش مارکس برای تشریح سیاست و آغاز جدل وی باهگل است که با به سرانجام نرسیدنش بخش هایی از آن را در کتاب ابیاتش گنجاند که احتمالا قطعه ی «در باب هگل» از جمله ی آن‌هاست)
- اولانم (نمایشنامه ای که در سال ۱۸۳۹ نوشته شده و یک «تراژدی» است که جریان آن در شهری کوهستانی در ایتالیا می گذرد. اولانم یک «سیاح آلمانی» است)
- رساله ی دکتری: اختلاف بین فلسفه ی طبیعت دموکریتی و اپیکوری (۱۵ آوریل ۱۸۴۱ از سوی دانشگاه پذیرفته شد)
- در ستایش مطبوعات آزاد (درون مردم روسیه چه میگذرد؟) (۱۸۴۲)
- رساله ای درباره ی سانسور و آزادی مطبوعات («تفسیرهایی درباره ی آخرین دستورالعمل سانسور پروس» {بین ۱۵ ژانویه و ۱۰ فوریه ۱۸۴۲ نوشته شد اما ۱۸۴۳ انتشار یافت} و «درباره آزادی مطبوعات و انتشار صورت جلسات مجلس طبقات» {۹ ژوئیه ی ۱۸۴۲ نوشته شد اما در فاصله ی ۱۵ تا ۱۹ ماه مه ۱۸۴۲ منتشر شد})
- بیانیه ی فلسفی مکتب تاریخی حقوق (۹ اوت ۱۸۴۲ که به مناسبت انتصاب کارل فون ساویینی به وزارت دادگستری آلمان نوشته شد و در راینیشه تسایتونگ چاپ شد. مارکس در دوران دانشجویی اش در دانشگاه حقوق برلین در کلاس های درس او حاضر بود. طرفداران مکتب تاریخی حقوق که ساویینی به آن تعلق داشت در تجلیل از «گوستاو هوگو»، رهبر فکری شان، بیانیه ای انتشار داده بودند که در آن موجودیت تاریخی هر قانون را توجیه اصلی وجودِ آن قانون می دانستند. در هنگام تحصیل مارکس در دانشگاه برلین، شخص مقابل این مکتب «ادوارد گَنز» بود که یک هگلی مدافع انقلاب ۱۸۳۰ فرانسه بود)
- پیرامون قوانین مربوط به دزدی چوب (اکتبر ۱۸۴۲)
- صنایع بدیعه و روزنامه راین و موزِل (ژانویه ۱۸۴۳ که همان مقاله ی معروف درباره «تاکداران موزِل» است)
- نامه نگاری های مارکس با آرنولد روگه (یازده نامه که از ۱۰ فوریه ی ۱۸۴۲ تا سپتامبر ۱۸۴۳ را شامل می شود)
- یادداشت های کرویزناخ (پنج دفتر در تابستان و پائیز ۱۸۴۳ که «نقد فلسفه حق هگل» و «درباره مسئله ی یهود» از دل این دفترها بیرون آمد)
- نقد فلسفه حق هگل (اواخر ۱۸۴۳-اوایل ۱۸۴۴ که بخش «مقدمه»ی آن در سالنامه ی آلمانی-فرانسوی چاپ شد)
- درباره ی مسئله ی یهود (متشکل از دو بخش: «برونو باوئر، مسئله ی یهود، برانشوایگ» و «برونو باوئر: شایستگی یهودیان و مسیحیان امروزی برای آزاد شدن» که در ۱۸۴۴ در سالنامه چاپ شدند، نگارش آن به ۱۸۴۳ و بعد از فارغ شدن مارکس از متن «نقد فلسفه حق» بوده است)
- دست نوشته های اقتصادی-فلسفی ۱۸۴۴
- تزهایی درباره فوئرباخ (شامل ۱۱ تز که در بهار ۱۸۴۵ نوشته شده که بعدتر در ۱۸۸۸ انگلس با اندک ویرایشی آنان را منتشر می کند اما به هر حال همواره از دو متن یاد شده: «دستنوشته‌ی مارکس» و «ویراست انگلس»)
- خانواده ی مقدس (اثر در پائیز ۱۸۴۴ نگارش یافت و در فوریه ۱۸۴۵ که ۹ فصل را در ۳۰۰ صفحه شامل می گشت منتشر گردید. تنها سه فصل اولش را {کمتر از ۱۵ صفحه} انگلس نوشته و به قصد برخوردی جدلی با هشت شماره ی اول مجله ی «الگماینه لیتراتور تسایتونگ» {زیر نظر برونو باوئر} نگاشته شده است)
- درباره کتاب نظام ملی اقتصاد سیاسی [فردریک لیست] (مارس ۱۸۴۵ که منتشر هم نشد)
- پوشه و خودکشی (چاپ شده در مجله ی «آینه ی اجتماع»، جلد دوم، دفتر هفتم، البرفلد، ژانویه ی ۱۸۴۶)
- ایدئولوژی آلمانی (نگارش کتاب از نوامبر ۱۸۴۵ تا آوریل ۱۸۴۷ به طول می انجامد و ناشری برایش پیدا نمی شود؛ تنها برای اولین بار به صورت کامل در ۱۹۶۴ توسط انتشارات پروگرس منتشر شد)
- نامه به پاول آننکف (۲۸ دسامبر ۱۸۴۶ که در واقع رئوس کلی نقد مارکس بود به کتاب «فلسفه فقر» پرودن)
- فقر فلسفه (ژوئیه ۱۸۴۷)
- کارمزدی و سرمایه (سخنرانی در «مجمع کارگران آلمانی بروکسل» در نیمه ی دوم دسامبر سال ۱۸۴۷ که ۴ آوریل ۱۸۴۹ در «نویه راینیشه تسایتونگ» منتشر شد)
- بحثی درباره تجارت آزاد (سخنرانی در «مجمع دموکراتیک بروکسل» به تاریخ ۹ ژانویه ۱۸۴۸)
- مانیفست کمونیست (نوشته شده در فاصله دسامبر ۱۸۴۷ و ژانویه ۱۸۴۸، نخستین انتشار در فوریه ۱۸۴۸ در لندن)
- خواسته های حزب کمونیست آلمان (۲۱ و ۲۴ مارس ۱۸۴۸ تدوین و به صورت اعلامیه در روزهای ۲۴ و ۲۵ مارس با ۱۷ ماده میان مهاجرین آلمانی ساکن پاریس منتشر شد؛ همچنین در شماره ماه آوریل نشریه «برلینر تسایتونگ» چاپ شد. متن مشترک با انگلس نوشته شده بود)
- منتسکیو LVI (۲۱ و ۲۲ ژانویه ۱۸۴۸ در «نویه راینیشه تسایتونگ» در پاسخ به روزنامه ی «کُلنیشه تسایتونگ» منتشر شد)
- سلسله مقالاتی {۴ مقاله} با عنوان «بورژوازی و ضدانقلاب» (مقالات به «انقلاب شکست خورده آلمان» مربوط می شد {به سبب کودتای ۵ دسامبر که عبارت از «انحلال مجلس بود} و به تاریخ های ۱۰، ۱۵، ۱۶ و ۳۱ دسامبر ۱۸۴۸ در «نویه راینیشه تسایتونگ» چاپ شد/ این غیر از مجموعه مقالاتی ست {۱۹ مقاله} که زیر عنوان «انقلاب و ضدانقلاب در آلمان» شناخته می شود و بین بازه زمانی ۲۵ اکتبر ۱۸۵۱ تا ۲۳ اکتبر ۱۸۵۲ در «نیویورک دیلی تریبیون» چاپ شد؛ نویسنده اصلی آن مقالات انگلس بود که اما با امضای مارکس در «نیویورک دیلی تریبیون» به چاپ رسید)
- سلسله مقالاتی درباره انقلابات ۱۸۴۸ (بین بازه مه ۱۸۴۸ تا ژانویه ۱۸۴۹)
- متن دفاعیه در دادگاه برای «نویه راینیشه تسایتونگ» (فوریه ۱۸۴۹)
*محاکمه مارکس و یارانش به عنوان سردبیر و نویسندگان «نویه راینیشه تسایتونگ» و اعضای «کمیته دموکراتیک منطقه ی راین» از ۷ فوریه ۱۸۴۹ آغاز شد. جرائمی که مقامات دولتی شهر کلن و ایالت راین علیه روزنامه و نویسندگان آن –به ویژه مارکس- اقامه کرده بودند پرشمار بود. نخستین مورد بر سر چاپ مقاله «دستگیری ها» بود که به مناسب دستگیری دکتر گوت شالک و آنِکِه در شماره ۵ ژوئیه ۱۸۴۸ روزنامه چاپ شده بود. تاریخ محاکمه از سوی مقامات قضایی بارها عقب افتاده بود چراکه دنبال موقعیت مناسبی برای محکومیت آن ها می گشتند. اتهام آن ها در این مورد توهین به زوایفل، دادستان عالی و افترا زدن به افسران پلیسی بود که گوت شالک و آنِکِه رهبران «مجمع کارگران» را دستگیر کرده بودند. اعلام جرم گرچه روزِ بعد از چاپ مقاله آغاز شده بود اما روز دادگاه را ۲۰ دسامبر تعیین کردند و بعد هم بارها به تعویق انداخته بودند. متهمین این دادگاه عبارت بودند از مارکس، انگلس و کورف (ناشر روزنامه). کارل شنایدر وکیل مدافع مارکس و انگلس بود و «کِیل» وکیل هرمان کوف.
دادگاه دوم، روز بعد -۸ فوریه- برگزار شد. مارکس، شاپر و شنایدر (وکیل مارکس) به عنوان اعضای «کمیته دموکراتیک منطقه راین» در رابطه با فراخوان مردم به نپرداختن مالیات در ۱۸ نوامبر ۱۸۴۸ و به جرم تحریک مردم به قیام، متهمان این دادگاه بودند.
- خطابه (بیانیهی) ماه مارس دفتر مرکزی به اعضای اتحادیه کمونیستها (مارس ۱۸۵۰ که مشترکا با انگلس نوشته شده بود)
- نبردهای طبقاتی در فرانسه (نوشته شده در میان ماه های ژانویه و مارس ۱۸۵۰ و به صورت سلسله مقالاتی در نخستین سه شماره مجله «نقد و بررسی» به چاپ رسید)
- نقدی بر جزوه «چرا انگلستان موفق بوده است؟» اثر فرانسوا گیزو (مشترک با انگلس/ چاپ شده در شماره دوم مجله «نقد و بررسی»/ فوریه ۱۸۵۰)
- نقدی بر جزوه «رسالهی متأخر» اثر توماس کارلایل (مشترک با انگلس/ مارس۱۸۵۰)
- نقدی بر جزوه «پیدایش جمهوری در فوریه ۱۸۴۸» اثر لوسین دِ لاهُده (مشترک با انگلس/ ۱۸۵۰)
- نقدی بر دو جزوه ی «توطئه گران» و «کوسیدیر قهرمان» اثر آدلف چنو {شنو} (مشترک با انگلس/ مارس۱۸۵۰)
- نقدی بر کتاب «سوسیالیسم و مالیات» اثر امیل دو ژیراردن (مشترک با انگلس/ آوریل ۱۸۵۰)
- نقدی بر کتاب دوجلدی «مذهب در عصر جدید» اثر جورج فردریش داومر (مشترک با انگلس/ فوریه ۱۸۵۰)
- سلسله مقالاتی درباره جمعبندی انقلابات ۱۸۴۸، اوضاع سیاسی روسیه، اتریش، سوئیس، فرانسه، اوضاع اقتصادی آمریکا و سنجش امکان بحران و برآمدن یک دور جدید دیگر از انقلابات (مشترک با انگلس/ بین بازه ژانویه تا اکتبر ۱۸۵۰؛ بخش بزرگی از تحلیل اقتصادی این مقالات توسط مارکس نگاشته شده است)
- خطابه (بیانیهی) ماه ژوئن دفتر مرکزی به اعضای اتحادیه کمونیستها (ژوئن ۱۸۵۰ که مشترکا با انگلس نوشته شده بود)
- نامهی ۷ ژانویه ۱۸۵۱ به انگلس (که حاوی بحث های مهمی درباره «اجاره زمین» است)
- قانون اساسی جمهوری فرانسه (در «نقد» قانون اساسی فرانسه بود که در ۱۴ ژوئن ۱۸۵۱ در نشریه «یادداشت هایی برای مردم» چارتیست ها منتشر شد/ انگلس آن را برای مارکس به انگلیسی ترجمه کرد)
- نامه‌های ۸ و ۱۴ اوت ۱۸۵۱ به انگلس (نقد کتاب «نظریه ی عمومی انقلاب در قرن نوزدهم» اثر پرودن)
- هجدهم برومر لویی بناپارت (بین دسامبر ۱۸۵۱ و اواسط فوریه ۱۸۵۲ نگاشته شد و به شکل ۷ بخش در یک شماره مجله «انقلاب» به سردبیری ویدمایر در نیویورک منتشر شد)
- مردان بزرگ در تبعید (مشترک با انگلس/ نقد بود بر پناهندگان سیاسی فرانسوی در لندن به رهبری لوئی بلان و اعضای جامعه ی پناهندگان بلانکیست به رهبری بارتلمی و آدام، همراه با جدایی طلبان «اتحادیه کمونیستی» به رهبری ویلیچ و شاپر/ جزوه در ماه های مه و ژوئن ۱۸۵۲ نوشته شد و در ژوئیه ۱۸۵۲ نهایی شد اما هرگز در زمان حیات شان به چاپ نرسید. بعدها به دست ادوارد برنشتین افتاد که او هم از چاپش خودداری کرد تا ۱۹۳۰ برای اولین بار به زبان روسی و بعدها در ۱۹۶۰ به دیگر زبان ها منتشر شد)
- افشاگری هایی درباره محاکمه کمونیست ها در کلن (نگاشته شده در بازه اواخر اکتبر تا اوایل دسامبر ۱۸۵۲، چاپ شده در بازل به تاریخ زانویه ۱۸۵۳ و نیز بازچاپ به شکل پانویس نشریه «نیوانگلند-تسایتونگ» در آمریکا و بازچاپ به صورت جزوه در همانجا به تاریخ اواخر آوریل ۱۸۵۳)
- بینوایی و تجارت آزاد (چاپ شده در نیویورک دیلی تریبون، شماره ۳۶۰۱ ، ۱ نوامبر ۱۸۵۲)
- سلسله مقالاتی در «نیویورک دیلی تریبیون» از اوت ۱۸۵۱ تا مارس ۱۸۶۲ («انقلاب و ضدانقلاب در آلمان» نوشته ی انگلس اما به نام مارکس، مقالاتی درباره «چین»، «ایران»، «هندوستان»، «ایرلند» و «جنگ داخلی آمریکا» {بخش دیگری از مقالات مارکس درباره «جنگ داخلی آمریکا» در روزنامه «دی پرسه» وین به چاپ رسید} و نیز سلسله مقالاتی بین بازه ۵۴-۱۸۵۳ نوشت و خود از آنها تحت عنوان «تاریخ اعتصاب» یاد می کرد)
- تاریخ دیپلماسی پنهانی سده هجدهم و داستان زندگی لرد پالمرستون (شامل ۱۳ مقاله از تاریخ ۱۶ اوت ۱۸۵۶ تا آوریل ۱۸۵۷ در ۱۳ شماره نشریه «The Free Press» لندن منتشر شد/ بعدها النور مارکس آن ها را در قالب جزوه ای با ۶ فصل ذیل عنوانی که ذکر شد در ۱۸۹۹ در لندن منتشر کرد {فصل پنجم و ششم این جزوه به «دیباچه ای بر تاریخ روسیه» شهره است})
- گروندریسه (شامل ۷ دفترچه، نگاشته شده بین ۵۸-۱۸۵۷)
- سهمی در نقد اقتصاد سیاسی (ژوئیه ۱۸۵۹)
- سلسله مقالاتی درباره وحدت ایتالیا (بین بازه ژانویه تا جولای ۱۸۵۹)
- سلسله مقالاتی درباره اتحاد آلمان (۱۸۵۹)
- جزوه «آقای وُگت» (دسامبر ۱۸۶۰ در لندن)
{این جزوه علیه کارل وُگت بود که در دسامبر ۱۸۵۹ جزوههایی زیر عنوان «دادخواهی من علیه الگماینه تسایتونگ» منتشر ساخته بود. هدف وُگت حمله به جنبش کارگری، گروه «اتحاد کمونیستی» و شخص مارکس بود}
- دستنوشته های ۶۳-۱۸۶۱ (شامل ۲۳ دفتر که بعدها کائوتسکی ذیل عنوان «تئوریهای ارزش اضافی» انتشارشان داد {آنچه منتشر شد دفترهای ۶ تا ۱۵ را شامل می شد؛ چه اینکه دفترهای ۱ تا ۵ و نیز ۱۹ تا ۲۳ مطالبی که در جلد اول سرمایه آمده بود را دربر می گرفت و دفاتر ۱۶ تا ۱۸ هم مطالبی که در جلد سوم سرمایه آمده بود})
- جزوه ای درباره لهستان (کار بر روی آن از فوریه ۱۸۶۳ آغاز و تا پایان مه ۱۸۶۳ ادامه یافت و تکمیل نشد؛ هرگز هم در زمان حیاتش منتشر نشد)
- دستنوشته های ۶۵-۱۸۶۴ (که عمدهی مطالبش در جلد سوم سرمایه آمده است)
- خطابهی افتتاحیه بین الملل اول (نگاشته شده میان ۲۱ و ۲۷ اکتبر ۱۸۶۴)
- نامه به آبراهام لینکلن (که نامه ی «بین الملل اول» بود اما مارکس آن را نوشته بود/ نوامبر ۱۸۶۴)
- اساسنامه بین الملل (اکتبر ۱۸۶۴)
- دستنوشته های میان ۱۸۶۵ تا ۱۸۷۰ (شامل ۴ دفتر که عمده مطالبش جلد دوم سرمایه را شامل می شود)
- ارزش، قیمت، سود (سخنرانی های ۲۰ و ۲۷ ژوئن ۱۸۶۵ در نشست بین الملل اول که به نقد دیدگاه «جان وستون» {به خاطر سلسله سخنرانی هایش در نشستهای ۱۱ آوریل، دوم، بیستم و بیست و سوم ماه مه ۱۸۶۵ برای بین الملل اول در توجیه «چرایی به ضرر کارگران بودنِ بالا رفتن دستمزدها به سبب تورم»} اختصاص داشت. جان وستون یک ناجر مدافع دیدگاههای رابرت اون بود)
- جلد اول سرمایه (آخرین بازنویس مارکس به ۶۷-۱۸۶۶ برمی گردد که اندکی بعد منتشر می‌شود)
- رهنمودهایی برای نمایندگان اعزامی به کنگره ژنو (سپتامبر ۱۸۶۶)
- کار کودکان و نوجوانان (دستورالعملهایی برای نمایندگان شورای عمومی موقت انجمن بین‌المللی کارگران به تاریخ آگوست ۱۸۶۶)
- درباره حق ارث (نگاشته شده در ۲ و ۳ اوت ۱۸۶۹)
- کشتارهای بلژیکی (۴ مه ۱۸۶۹)
{در اواخر قرن نوزدهم سوسیالیسم در بلژیک شروع به گسترش کرد. سلطنت لئوپولد دوم شاهد رشد گروه‌ها و احزاب سیاسی سوسیالیستی بویژه در میان کارگران صنعتی منطقه والونی بود. جنبش اولیه سوسیالیستی توسط جنبش تعاونی موفقی در میان فلاندرها مشخص شد. اتحادیه‌های تجاری در سال ۱۸۶۶ قانونی شدند و راه را برای ساماندهی احزاب کارگری باز کردند. انجمن بین‌المللی کارگران نخستین نشست خود را در بروکسل در سال ۱۸۶۸ و در بحبوحه گسترش سوسیالیسم در بلژیک برگزار کرد.[۱] در آوریل ۱۸۶۹ اعتصابی در شهرهای شرقی سرن و فرموره آغاز شد که با خشونت سرکوب شد. حداقل نه اعتصاب کننده توسط گارد شهری کشته شدند. مارکس در پی حوادث خونبار بلژیک در آوریل ۱۸۶۹ این رساله را خطاب به کارگران اروپا و ایالات متحده نوشت}
- جنگ داخلی در فرانسه (جزوه ای در تحلیل کمون پاریس بود/ بین بازه آخر آوریل تا ۳۰ مه {سه روز پس از سقوط کمون} ۱۸۷۱ نگاشته و بعدها چاپ شد)
- قطعنامه بین الملل با عنوان «فعالیت سیاسی طبقه کارگر» (چندی بعد از نشست ۲۱ سپتامبر ۱۸۷۱ نگاشته شد/ مشترک با انگلس)
- جزوه «انشعاب خیالی در بین الملل» (نقد باکونین و آنارشیست های طالب جدایی از بین‌الملل/ مارس ۱۸۷۲)
- بیتفاوتی سیاسی (نوشته شده بین بازه دسامبر ۱۸۷۲ تا ژانویه ۱۸۷۳)
- ملی کردن زمین (۱۵ ژوئن ۱۸۷۲/ چاپ شده در «International Herald» ارگان شورای فدرال انگلیس)
- جلد اول سرمایه (انتشار ترجمه فرانسهی ژوزف روا و ویراست خود مارکس بین سالهای ۷۵-۱۸۷۲)
- نقد برنامه ی گوتا (نگاشته شده بین بازه آوریل تا مه ۱۸۷۵ و فرستاده شده به تاریخ ۵ مه ۱۸۷۵ برای ویلهلم براکه پیش از کنگره موسوم به «وحدت گوتا»)
- دفترهای گزیده ۸۲-۱۸۷۹ موسوم به «دفاتر قوم شناسی» (لارنس کرادر برای نخستین بار به طور کامل و بدون ترجمه آنها را در ۱۹۷۲ منتشر ساخت)
- دفترهای ریاضی (بین بازه زمانی ۸۳-۱۸۷۳ که برای نخستین بار در ۱۹۶۷ سوفیا یانوفسکایا به زبان روسی منتشرشان کرد)
نظرات
این یک مطلب قدیمی است و اکنون بایگانی شده است. ممکن است تصاویر این مطلب به دلیل قوانین مرتبط با کپی رایت حذف شده باشند. اگر فکر می‌کنید که تصاویر این مطلب ناقض کپی رایت نیست و می‌خواهید توسط زمانه بازیابی شوند، لطفاً به ما ایمیل بزنید. به آدرس: tribune@radiozamaneh.com
هنوز نظری ثبت نشده است. شما اولین نظر را بنویسید.