رویارویی جوانان آفریقای جنوبی با خشونتهای جنسی

در کشوری که در هر گوشه اش تهدید بیماری ایدز نهفته است

رویارویی جوانان آفریقای جنوبی با خشونتهای جنسی

Charlene SMITH

چگونه می توان بی اعتنایی نسبی در برابر شمار سهمناک تجاوزهای جنسی در کشوری چون آفریقای جنوبی را توضیح داد؟ کدام خیالهای کج نوجوانان رو در رو با اپیدمی ویرانگر ایدز را بر آن می دارند که به خود بقبولانند که رابطه جنسی تحمیلی «عادی» است؟ در هر صورت، اگر هدف تغییر طرز فکر مردم باشد، امروز و فردا کردنها و تناقض گوییهای مقامات به جایی نخواهند رسید.

نویسنده

Charlene SMITH

شارلن اسمیت: روزنامه نگار در ژوهانسبورگ و نویسنده کتاب Proud of Me, Penguin Books, Johannesburg,2002.

آخرین مقالات این نویسنده:

ستایش رئیس جمهوری آفریقای جنوبی از مردسالاری

برگردان:
Vida AMIRMOKRI ویدا امیرمکری

سیندیسوه مباندلوا (١) ٢٣ ساله است. او در عمر کوتاهش سوء استفاده جنسی شدید چندین تجاوزگر، از جمله پدربزرگش را تجربه کرده است.

او اکنون حامل ویروس اچ.آی.وی است: درآفریقای جنوبی ۴٠% از تجاوزشدگان به همین سرنوشت دچار می شوند، چرا که این افراد به داروهای پیشگیرانه ای که دولت قولشان را داده ولی هرگز تأمین نکرده است دسترسی ندارند.

سازمان بهداشت جهانی و. یو. ان .ایدز (٢) بر آن اند که خشونت جنسی یکی از عوامل اصلی بالا بودن شمار مبتلایان به ویروس اچ آی وی در کشورهای واقع در جنوب صحرای آفریقا است. زنان نمی توانند خواستار احترام به نظر خود در رعایت قواعد ایمنی به هنگام آمیزش جنسی شوند، این امر به روشنی در آماری که استفان لوییس(٣)، فرستاده ویژه سازمان ملل به آفریقا در بازگشت از سفر خود به سوازیلند(۴) در مارس ٢٠٠۴ ارائه نموده است به چشم می خورد: « در سال ١٩٩٢ نسبت موارد ابتلا به ویروس اچ آی وی در میان زنان بارداری که به مراکز خدمات پزشکی پیش از زایمان مراجعه می کردند ٣.٩% بود؛ در ١٩٩۴، ١۶.١% ؛ در ١٩٩۶، ٢۶%؛ در ١٩٩٨، ٣١.۶%؛ در ٢٠٠٠، ٣۴.٢%؛ در ٢٠٠٢، ٣٨.۶%… این بدان معناست که در مدت یک دهه شاهد یک جهش ٩٠٠ درصدی بوده ایم. هشتاد و هفت درصد این زنان مبتلا کمتر از سی سال دارند؛ شصت و هفت درصدشان کمتر از بیست و پنج سال». در سوازیلند – به سبب ایدز – متوسط طول عمر ٣٧ سال است، در آفریقای جنوبی ۴٩ سال.

داستان سیندی استثنایی و غیر معمول نیست. بنا بر برآورد یک گروه فعال در کیپ تاون، به نام ریپ کرایسیس(۵) – بحران تجاوز – شمار واقعی زنان تجاوز دیده بیست برابر ۵٢٠٠٠ موردی است که سالانه بطور رسمی گزارش می شود. این گروه بر این گمان است که هر بیست و سه ثانیه یک تجاوز روی می دهد.

دولت در روز ١٧ آوریل سال ٢٠٠٢ قول داده بود که داروی پیشگیری از بروز ایدز موسوم به پی ای پی(۶) در اختیار کسانی که از تجاوز جنسی جان به در برده اند قرار داده خواهد شد(٧). یک سال بعد، دولت ماده ای را از یکی از لایحه های تنظیمی خود حذف کرد که به موجب آن موظف می شد پی ای پی در اختیار بازماندگان تجاوز قرار دهد. بر اساس این ماده حذف شده قربانیان هم چنین می توانستند داروی پیشگیری از بارداری و پیشگیری از دیگر بیماریهای قابل انتقال از طریق آمیزش جنسی دریافت کنند و امکان مشاوره پزشکی نیز می بایستی برای ایشان فراهم می شد. در عوض ماده ای که به موجب آن باید مراقبتهای کامل پزشکی برای تجاوزگر تأمین شود محفوظ مانده است، این مراقبتهای پزشکی شامل هزینه خدمات بیمارستانی خصوصی برای درمان ایدز و همچنین برای ترک اعتیاد احتمالی به الکل یا مواد مخدر نیز می شوند. پس از سه سال، هنوز هیچ توجیهی برای این تصمیم ارائه نشده است.

تجاوز تنها مایه هراس زنان نیست : شورای تحقیقات علوم انسانی آفریقای جنوبی(٨) در ماه ژوییه سال گذشته داده هایی را منتشر کرد که نشان می دادند هر روز ۴ زن به دست شریک زندگی خود کشته می شود . ناپایداری اوضاع سیاسی خطرهای متوجه سیندی کوچک را دوچندان کردند. درگیریهای درونی گروههای سیاه پوستان که در دهه ١٩٨٠ بر سر رهبری مبارزه با آپارتاید با هم اختلاف داشتند خانواده او را از هم پاشاند. مادرش بیشتر اوقات بیمار بود و نمی توانست چنان که باید به فرزندانش رسیدگی کند. در نتیجه او نیز مانند بسیاری از دیگر کودکان که به آنها تجاوز شده زندگی جنسی آشفته ای پیدا کرد. در مدرسه گاه او خود به دنبال روابط جنسی بود و گاه این روابط به زور به او تحمیل می شدند.

در ذهن جوانان ابهام عجیبی درباره تجاوز جنسی وجود دارد: بنا بر یک تحقیق جدید گروه تحقیقاتی توانمندسازی اطلاعاتی و شفافیت جمعی (سی.آی.ای.تی)(٩) بر اساس پرسش از سیصد هزار کودک و نوجوان ١٠ تا ١٩ ساله در ١۴١٨ دبستان و دبیرستان کشور، تجاوز به« کسی که آدم بشناسد» خشونت جنسی به حساب نمی آید، لمس کردن بدن بدون رضایت شخص نیز به همچنین. بیش از یک چهارم از جوانان مورد پرسش قرار گرفته گفته اند « دخترها خوششان می آید بهشان تجاوز بشود »(١٠).

بنا بر این گزارش نظرهای جوانان آفریقای جنوبی درباره خشونت جنسی و خطر آلودگی به ویروس اچ آی وی « حاکی از پذیرش اکراه جنسی و رفتارهایی است که هدفشان سازگاری و زنده ماندن در یک جامعه پرخشونت است ». یازده درصد از پسران و چهار درصد از دختران تصدیق می کنند که برایشان پیش آمده رابطه جنسی را به کسی تحمیل کنند. شصت و شش درصد از پسران و تقریبا سه چهارم از دختران به اکراه تن به رابطه جنسی داده اند.

محققان بر آنند که کودکانی که آزار جنسی دیده اند بیشتر احتمال دارد که باور کنند که رابطه جنسی با یک دختر باکره می تواند درمانی برای اچ آی وی یا ایدز باشد. به همین سبب شمار زیادی از کودکان بسیار کوچک، از جمله نوزادان در آفریقای جنوبی هدف تجاوز قرار می گیرند(١١). بیمارستان کودکان صلیب سرخ در کیپ تاون پس از ٩ سال تحقیق در دسامبر سال ٢٠٠٢ چنین ارزیابی می کرد که بیشتر کودکانی که پس از آزار یا تجاوز جنسی در بیمارستان پذیرفته می شدند حدودا سه ساله بودند. به سیندی نیز در همین سن برای نخستین بار تجاوز شد: متجاوز مددکاری بود که هنگامی که مادر رنجور دختر در بیمارستان بستری بود مراقبت از او را بر عهده داشت. جای شگفتی نیست که تجاوز گروهی بسیار روی می دهد. بنا بر برآورد کلینیک تخصصی گروت شور(١٢) در کیپ تاون ٧۵% از حمله های جنسی به صورت جمعی انجام می شوند. بنا بر بررسی دیگری که دکتر آدرین وولفزون(١٣) در کلینیک سانینگ هیل(١۴) در یوهانسبورگ انجام داده است، شصت در صد از بیش از هزار مورد تجاوز بررسی شده جمعی بوده اند.

تحقیقات فراوان انجام شده در این زمینه نشان می دهندکه کسانی که دست به تجاوز گروهی می زنند نه از عمل جنسی بلکه از تماشای یکدیگر لذت می برند. چنین طرز رفتاری با ویژگیهای جوامعی که جنگها و درگیریهای شدید به خود دیده اند بی ارتباط نیست. در هر صورت رواج این وضعیت منحصر به آفریقای جنوبی نیست. در ماه ژوییه سال ٢٠٠۴، لوک بیراپ (١۵) – که برای انجمن جنسیت و توسعه در کامبوج (گد/سی)(١۶) کار می کند – در فهرست مباحثات سازمان جهانی بهداشت در باره خشونت جنسی خاطرنشان شده بود که: « مشکل در کامبوج این است که شرکت در تجاوز جنسی دسته جمعی در میان جوانان شهری برخاسته از طبقات متوسط و مرفه (که اغلب دبیرستانی یا دانشجو اند) به صورت یک قاعده در آمده است. این جوانان چندان ضرری در این کار نمی بینند و بدون پرده پوشی از شرکت خود در آن سخن می گویند (…) از دیدگاه آنان مردانگی با کثرت فعالیت جنسی سنجیده می شود. دختری را با خود به یک مسافرخانه می برند، سپس دوستانشان در آنجا به آنان می پیوندند (گاهی هم دوستان از پیش همانجا پنهان شده اند) آن وقت همه با هم به دختر تجاوز می کنند ». این نحوه رفتار مشابه آن چیزی است که در آفریقای جنوبی جک رولینگ(١٧) نامیده می شود: زنی را که به پیشنهادهای جنسی یک مرد تن نمی دهد به این ترتیب تنبیه می کنند که مرد و دوستانش دسته جمعی به او تجاوز می کنند.

بنا به گفته بیرآپ درباره کامبوج از نظر پسرها: « رابطه جنسی گروهی پیوند نزدیکی بین آنان ایجاد می کند: به این ترتیب همه با هم مردانگیشان را تثبیت می کنند( …) همراهی نکردن یعنی ضایع شدن و رانده شدن از گروه».او نکته ای را به گفته های خود می افزاید که در مورد آفریقای جنوبی نیز به خوبی صدق می کند:« مردان متجاوز اغلب گمان می کنند که به سبب موقعیت اجتماعی شان می توانند از مکافات عمل خود بگریزند. قربانیان به چشم آنان ارزش انسانی ندارند، به عبارت دیگر قربانی طعمه ای بیش نیست».

در آفریقای جنوبی شمار موارد تجاوز کودک به کودک رو به افزایش است. ٢۴% از مجرمان جنسی که وضعیتشان در کلینیک تدی بر(١٨) در ژوهانسبورگ پی گیری می شود بین ٧ تا ١۴ سال دارند. با وجود این هیچ اقدامی برای مدد رساندن به کودکان تجاوزدیده یا تجاوزگر در چارچوب مدرسه ها انجام نشده است، حتی تأمین خدمات روانشناسی هم کمتر از سابق شده است.

در میان جرایم گوناگون خشونت جنسی بالاترین رشد را در سطح جهان دارد و در عین حال مرتکبان آن کمتر از همه مجرمان دیگر در معرض تعقیب و محکومیت مؤثر هستند. به گفته خانم توکو ماجوکوینی(١٩) رئیس واحد جرائم جنسی در دفتر دادستان کل کشور نیمی از موارد تحت رسیدگی در دادگاههای آفریقای جنوبی موارد تجاوز جنسی اند، در شهرهای ساحل اقیانوس هند، دوربان و مدانتسان(٢٠) این نسبت ۶٠% است. در عوض، نسبت محکومیت متهمان به جرم تجاوز٧% است که در مقایسه با ۵% در بریتانیا بالاتر می باشد.

قاچاق زنان و کودکان از قاچاق مواد مخدر پرسودتر است. بنا بر برآورد سازمان بین المللی مهاجرت(٢١) سالانه بیش از یک میلیون زن و کودک در جهان قاچاق می شوند. کشور بلاروس که تحت حاکمیت یک دیکتاتور است هر ساله در حدود ١٠٠٠٠ زن و دختر بچه « صادر » می کند، کشور دمکراتیکی مانند آلمان نیز سالانه در حدود ۵٠٠٠ زن و کودک قاچاق شده وارد می کند.

ریشه های عمیق این رفتارها

در آفریقای جنوبی کم کم گروههای سازمان یافته مردان در حال شکل گرفتن اند که هدف از تشکیلشان اندیشیدن درباره این مسائل است. گاهی اتفاق می افتد که مردان در چارچوب این گروهها تصدیق می کنند که مرتکب تجاوز شده اند. در پایان کنفرانسی که در ماه ژانویه سال ٢٠٠۵ درباره موضوع « مردانگی » برگزار شد مردی نقل کرد که تفریح او و دوستانش در جوانی با هم مشروب خوردن و تجاوز به زنان بوده است. پس از ازدواج، این مرد با تحمیل رابطه جنسی به همسرش به رویه خود ادامه داده بود. او گفت که تازه اکنون پی برده که رفتارش تا چه حد ویرانگر بوده است و حال می کوشد آن را اصلاح نماید.

لوک بیراپ درباره کامبوج می گویدکه یکی از عوامل مؤثر در وضعیت موجود در آن کشور: « اثر روانی عمیقی است که رژیم کامپوچیای دمکراتیک (خمر سرخ) بر نسل دوم پس از روی کار آمدن خود گذاشته است و همچنین چالشهای پایدار فقر و ضعف زمامداری… ددمنشی رژیم خمرهای سرخ چنان اثری بر بسیاری از پدر و مادرها گذاشته است که آنان دیگر توان برقراری رابطه عاطفی با فرزندان خود ندارند. از همین جا معلوم می شود چرا جوانان از همذات پنداری با همنوعان خود ناتوانند».

سگیدی سیبکو(٢٢) یکی از مدیران گروه موسوم به مردان در نقش شریک زندگی در آفریقای جنوبی نیز به موضوع عدم توفیق بزرگ سالان در این باره اندیشیده است. در کارگاهی از او پرسیده شد کدام یک از مردان خانواده اش الگوی او بوده اند: « هیچ کس نبود که بتواند الگوی من باشد… وقتی به پدرم، به عمویم یا به دیگر مردانی که احاطه ام کرده بودند فکر کردم متحیر ماندم چون حتی یکیشان نمی توانست الگوی مثبتی باشد. خشونت تنها ویژگی تصویری که از آنان در ذهن داشتم بود ».

چه در آفریقای جنوبی و چه در کامبوج سالها جنگ و درگیری تحت حکومت رژیمهایی که با بی رحمی تمام با مردم رفتار کرده اند حس عزت نفس را از مردم گرفته است. در آن دوران، مشکلات زندگی روزمره و ذلت و خواری ای که حکومت دائما به مردم تحمیل می کرد خانواده ها را از هم پاشاند، پدر و مادرها در آن شرایط به چیزی جز دوام آوردن فکر نمی کردند، داشتن پدر و مادری بیدار و مراقب نوعی تجمل به حساب می آمد.. این شد که کودکان چندین نسل بدون هدایت و الگو و بی بهره از عزت نفس بار آمدند. همین بی بهرگی از عزت نفس است که مردم را به تن دادن به رفتارهای پر ریسک سوق می دهد: این یکی از عواملی است که بالا بودن میزان آلودگی به ویروس اچ آی وی در آفریقای جنوبی را سبب شده است. و کافی است که تصویری که این افراد از خود دارند با شکست مکرر در کاریابی باز هم بیشتر آسیب ببیند تا اینها دست به کار آزار جسمی دیگران شوند. بنا بر داده های شورای تحقیقات علوم انسانی آفریقای جنوبی در سال ٢٠٠۴، ۵٧% از مردم آفریقای جنوبی در فقر به سر می بردند و میزان بیکاری رسما ۴٠% بوده است.

تجاوز جنسی تنها در میان فقرا روی نمی دهد. این جرم به خلاف تمام جرایم دیگر حد و مرز اجتماعی اقتصادی نمی شناسد. با وجود این، یک ویژگی در میان تمام تجاوزگران مشترک است و آن تصویر نازیبایی است که آنان از خود در ذهن دارند.

تجاوز جنسی تنها جرمی است که دولت در کاهش آن توفیق نیافته. در عین حال ایدز دارد گورستانها را پر می کند: امسال شهر ژوهانسبورگ چهار گورستان تازه تأسیس می کند. بنا بر گزارش دولت در ژوییه سال ٢٠٠۵، ۶،۵٩ میلیون نفر از جمعیت ۴٢ میلیونی کشور به ویروس اچ آی وی آلوده بوده اند. از این میان، شمار کسانی که با کمک درمان سه گانه می توانند مرگ بر اثر بیماری را به تأخیر بیفکنند از شصت هزار نفر هم کمتر است. با وجود این، رئیس جمهوری مبکی (٢٣) همچنان به حاشا کردن ادامه می دهد. گزارشی که شورای تحقیقات پزشکی آفریقای جنوبی در اواخر ژانویه منتشر نمود پرده از این حقیقت برداشت که آمار دولتی، مرگ و میر ناشی از ایدز را ٣٠٠% کمتر از حقیقت نشان می دهند. به عنوان مثال ٧۴% از کودکان زیر پنج سالی که در سال ٢٠٠١ از دنیا رفته اند بر اثر بیماریهای مرتبط با ایدز جان سپرده اند، حال آن که آمار دولتی این نسبت را ٢۵% اعلام کرده بود. در سال ٢٠٠٣ یو ان ایدز گزارش داد که در آفریقای جنوبی، شمار زنان جوانی که گرفتار ویروس اچ آی وی شده اند دو برابر و نیم مردان است.

به طور کلی همگان تصدیق می کنند که زنان و کودکان بیشتر در خطر ابتلا به ایدز قرار دارند، چرا که در بسیاری موارد این بیماری از طریق رابطه جنسی تحمیلی منتقل می شود. مشکل نوزیفو متیمکوکو(٢۴) که در استان شمال غربی مشاور ایدز است نمونه خوبی از چالشهای موجود به شمار می رود.

در سال گذشته برادر ٢٨ ساله او چهار زن را آبستن کرده است، همین که نوزیفو سعی می کند موضوع رعایت ایمنی در رابطه جنسی را با او مطرح کند مرد به او نهیب می زند که برود پی کارش. در گردهمایی گروهی از جوانان و آموزشگران ایدز نوزیفو مشکل خود را چنین مطرح می نماید: « چطور می توانم تشویقش کنم در رابطه جنسی رعایت ایمنی را بکند و با زنان رفتار بهتری داشته باشد؟» حاضران در جمع پاسخی در آستین ندارند. مرد جوانی می گوید « جانش بالا بیاید» بلکه به این ترتیب مسأله حل شود. یکی دیگر رهنمود می دهد: « این خانم می تواند موضوع را به پدر و مادرش بگوید و از آنها بخواهد با پسرشان حرف بزنند». نفر سوم می پرسد: « باشد، اما اگر پدرش بگوید همه مردها همین کار را می کنند، حقش است که بچه توی دامن این ماده بزها بگذارد چه؟». در سالن اجتماع گروهی به تأیید سر تکان می دهند و گروهی شقیقه هایشان را می مالند. چگونه می توان رفتار مردم را دگرگون کرد؟

از ژوهانسبورگ تا نیویورک

خانم استلا سیگکاو(٢۵)، ملکه سرزمین آماپوندو(٢۶)، زنی که نلسون ماندلا شخصا به او ادای احترام نموده است، به فاصله صدها کیلومتر از محل وقوع این رویدادها زندگی می کنند. او زنی است برازنده از قوم سوازی(٢٧) که با جان و دل در راه حفظ مصالح رعایای شوهرش، قوم خوزا(٢٨)، می کوشد. مشکلات وخیم بهداشتی از جمله میزان بسیار بالای آلودگی به ویروس اچ آی وی رنج بسیار برای این مردم به بار آورده اند. ملکه رازی را با ما در میان می گذارد:« زنی هست که در خانه من کار می کند. معلم دهکده او را آبستن کرده بود. در میان مردم ما معلمها بسیار مورد احترام اند. هنگامی که این مرد بر اثر ایدز جان سپرد معلوم شد که هشت زن از او آبستن شده بودند. این زنان و کودکانشان همگی بیمار می شوند. شانزده نفر جان خواهند داد فقط به این دلیل که او نمی فهمیده چطور باید رفتار کند». این را می گوید و به افسوس سری تکان می دهد.

خشونت جنسی چنان « عادی » شده و تجاوزگران و دیگر مهاجمان چنان آسوده خیال اند که مبارزه با این رفتارها بی نهایت دشوار – و به همین سبب حیاتی – است. می توان به آسانی تجاوزهای روی داده به هنگام جنگ را محکوم نمود و از یاد برد که بیشتر حمله های جنسی همه روزه در جوامعی روی می دهند که بیشترشان در صلح روزگار می گذرانند. می توان به آسانی تمام توجه خود را روی افراطیونی متمرکز کرد که زنان هم جنس گرا را به قصد « درمان » مورد تجاوز قرار می دهند و بدین ترتیب از یاد برد که شماری باورنکردنی از پدران به فرزندان خود تجاوز می کنند…

در سال ٢٠٠٣ شهر نیویورک توفیق یافت میزان تمام جرایم را به طور متوسط ١٠% کاهش دهد، مگر تجاوز جنسی که ۶% افزایش داشت. مبارزه علیه خشونت جنسی تلاشی رمانتیک برای حل کردن مشکلات کشورهای بیگانه نیست: باید به خود جرأت دهیم که با این خوره ای که به جان خودمان هم افتاده است رو به رو شویم و ریشه اش را بکنیم.

پاورقی:

١) Sindiswe Mbandlwa

٢) UNAIDS

٣) Stephen Lewis

۴) Swaziland

۵) www.rapecrisis.org.za

۶) HIV Preventative Post Exposure Prophylaxis (PEP)

٧) همانند درمانی که بر روی پزشکان و پرستارانی که سرنگ در تنشان فرو می رود انجام می شود، این درمان با پی ای پی نیز باید در کوتاهترین مدت زمان ممکن پس از تعرض، حد اکثر ۴٨ ساعت بعد، انجام شود.

٨) South African Human Sciences Research Council

٩) Community Information Empowerment and Transparency (CIET)

١٠) British Medical Journal, London, October ٢٠٠۴

١١) چندین سال است که این فرضیه که منشاء آن نامعلوم است جزئی از « باورهای عامیانه» یا «افسانه های شهری» آفریقای جنوبی شده است: معادل آن به شکلهای گوناگون در فرهنگهای دیگر نیز وجود دارد.

١٢) Groote Schuur

١٣) Adrienne Wulfsohn

١۴) Sunninghill

١۵) Luke Bearup

١۶) Gender and Development for Cambodia (GAD/C)

١٧) Jack-rolling

١٨ ) Teddy Bear

١٩) Thoko Majokweni

٢٠) Durban and Mdantsane

٢١) International Organization on Migrancy

٢٢) Sgidi Sibeko

٢٣) Mbeki

٢۴) Nozipho Mtimkulu

٢۵) Stella Sigcau

٢۶) Amapondo

٢٧) Swazi

٢٨) Xhosa

اکتبر ۲۰۰۵

نظرات

نظر (به‌وسیله فیس‌بوک)