در شش روز خیزش زنان چه گذشت؟ (بخش چهارم)

خلاصه‌ای از اتفاقات روز چهارم…

یکشنبه ۲۰ اسفند؛

روزنامه‌ی آیندگان تنها روزنامه‌ای بود که گزارشی مفصل و آزادمنشانه از تظاهرات روز پیش چاپ کرد. آیندگان در بخشی از این گزارش جنایت‌های دیروز حزب‌الله را اینطور شرح داد: «در تماسی که با بیمارستان داریوش کبیر گرفتیم، تایید شد که یکی از کارکنان عصر بیمارستان که بی‌حجاب در حال حرکت بود، مورد حمله‌ی عده‌ای واقع می‌شود که در اثر آن دچار خونریزی شده است… در چهارراه پهلوی، بین دو مرد، یکی موافق و دیگری به طرفداری از زنان زد و خورد شدیدی روی داد… در خیابان کاخ راننده یک اتوبوس به چند زن حمله کرد اما با حمله‌ی متقابل زنان، راننده از مهلکه گریخت… روبروی سفارت شوروی گروهی با چاقو و پنجه بکس به تعدادی از زنان حمله کردند که چند زن مجروح شدند…».

آیندگان همچنین بیانیه‌ای از سازمان چریک‌های فدایی خلق را که حمله به زنانِ خواستار آزادی پوشش را محکوم کرده بود، چاپ کرد و خبر از برگزاری نشستی از سوی کمیته‌ی زنان هوادار جنبش نوین انقلابی را داد که موضوع آن حجاب و سخنرانان آن هما ناطق و هدایت متین دفتری بود.

اولین تظاهراتی که در این روز شکل می‌گیرد به دعوت کارمندان زن وزارت خارجه است. با اینکه تظاهرات قرار است حدود ظهر انجام شود اما از نخستین ساعت‌های بامداد، شماری از زنان مبارز خود را به وزارت امور خارجه رساندند. چند تن از زنان هنرپیشه‌ی تئاتر هم اعلام کرده‌اند که به جمع معترضان می‌پیوندند. از میان تشکل‌های سیاسی، تنها زنان تروتسکیست در تجمع حضور پیدا کرده‌اند و در مجموع جمعیت بسیار کمتر از روزهای پیش است.

نزدیک ظهر زنان کارمند وزارت خارجه، تظاهرات آرامی را شروع می‌کنند. نامه‌ای خطاب به نخست وزیر تهیه کرده‌اند که در آن خواسته‌های خود از جمله رفع تبعیض و حقوق مساوی را بیان کرده‌اند. تجمع زنان کارمند بسیار آرام و در چارچوب قوانین کارمندیشان برگزار می‌شود؛ در ساعت استراحت و نهار وزارتخانه.

کارمندان وزارتخانه که به محل کارشان برمی‌گردند، جمعیت هم پراکنده می‌شوند. زنان تروتسکیست به محل مصاحبه‌ی مطبوعاتی کیت میلت می‌روند؛ فمینیست نامداری که در همبستگی با جنبش زنان به ایران آمده است. عده‌ای هم به خیابان جام جم می‌روند تا به زنانی بپیوندند که در مقابل ساختمان تلویزیون تظاهرات کرده‌اند.

این تجمع در اعتراض به پخش نشدن فیلم تظاهرات روز پیش در دادگستری است. زنان از اینکه تلویزیون تنها قسمت کوتاهی از تظاهرات آنها را پخش کرده که در آن قسمت هم عده‌ای در حال درود گفتن به خمینی هستند عصبانی‌اند. صادق قطب‌زاده به میان جمعیت می‌آید و دلیل پخش نکردن فیلم را نبود امکانات فنی می‌نمایاند و توضیحاتی درباره‌ی بی‌طرفی تلویزیون می‌دهد. او سریع به محل کارش بازمی‌گردد. حضور قطب‌زاده و توجیهاتش معترضان را عصبانی‌تر کرده است.

تظاهرات‌کنندگان خواستار حضور دوباره‌ی قطب‌زاده می‌شوند. پس از چند ساعت اعلام می‌کنند که معترضان نمایندگان خود را برای مذاکره با قطب‌زاده به داخل ساختمان بفرستند. نمایندگانی از میان کارمندان تلویزیون و چند نماینده از طرف دانش‌آموزان چند ساعت داخل ساختمان منتظر ملاقات با سرپرست تلویزیون می‌شوند و در نهایت پاسخ می‌شنوند که قطب زاده امروز فرصت ندارد و بروید یک روز دیگر بیایید. دانش‌آموزان در حالی که شعار می‌دادند مرگ بر سانسور، ساختمان را ترک می‌کنند.

همزمان با این تظاهرات در دانشگاه تهران هم نشست پرشوری برقرار است، نشستی با موضوع حجاب و به سخنرانی هما ناطق و هدایت متین دفتری.

هما ناطق با لحنی پر شور از وقایع این چند روز سخن گفت و وضعیت را تحلیل کرد: ‌ «… ما با حجاب خو نگرفته‌ایم. ما همان طور که کشف حجاب رضاخانی را نوعی زورگویی و نشان زورگویی می‌دانستیم، تحمیل پوشش و تحمیل حجاب را هم نشان زورگویی می‌دانیم… ما فقط گفتیم پوشش هرانسان و حق انتخاب لباس ابتدایی‌ترین حقوق هر فرد است. بنابراین تحمیل نوع پوشاک، در جهت نفی آزادی و در تحریف ایمنی اجتماعی است. ما ترسیدیم که اگر یک آزادی از ما سلب شود، آزادی از همگان سلب شده باشد… امروز کسانی که در خیابان مزاحم ما زنان شده‌اند… همان عمال رژیم سابق و طرفداران قانون اساسی و نظام شاهنشاهی بودند. شنیدیم به ما گفتند که ما به خاطر دفاع از قانون حمایت خانواده برخاسته‌ایم. این یکی از ارتجاعی‌ترین قوانینی است که در دوران پهلوی وضع شده است، وقتی که در یک جامعه آزادی و برابری حقوق افراد وجود داشته باشد، زن چه احتیاجی به حمایت دارد؟ اگر ما برابریم نیازی به قانون حمایت خانواده نداریم… ملت ایران همگی در این انقلاب سهیم بودند و همه باید با هم کمک کنیم که این انقلاب به ثمر برسد و امیدواریم که آقای بازرگان این امکان را به وجود آورد که همه‌ی ما با هم یک انقلاب صحیح فرهنگی انجام دهیم».

اما ارزیابی خوش‌بینانه‌ی هدایت متین‌دفتری و نیز هما ناطق نسبت به حاکمان اسلامی و امکان همیاری و همکاری با آنها در حل و فصل مشکل‌های اجتماعی، بیم و نگرانی شرکت‌کنندگان در تالار ورزشی دانشگاه تهران را از روندهای جاری فرومی کاهد. اینکه هیچ یک از آن دو دموکرات سرشناس و پراعتبار تهران به حضور نیرومند طیفی از جریان‌های واپس‌گرا و تجددستیز در ائتلاف سیاسی حاکم اشاره نمی‌کنند و مردم را به هوشیاری سیاسی فرانمی‌خواندند، برعکس بر «ضرورت حفظ وحدت»، و «دست به دست دادن» همگان برای رویارویی با «توطئه‌ها» پا می‌فشارند و از «کار و تاکتیک امپریالیست‌ها» سخن می‌گویند که به دست «عمال رژیم سابق» به اجرا گذاشته می‌شود، نشانه‌ی توهمِ بخش بزرگی از روشنفکران آزادی‌خواه ایران نسبت به آیت‌الله خمینی است، در نهایت، چنین رویکردی، تکلیف بسیاری از چپ‌گراها و دموکرات‌های دو دل نسبت به شرکت کردن یا شرکت نکردن در راهپیمایی فردا را روشن کرد.

————————————

کلیک کنید: مطالعه همه بخش‌های منتشر شده این مجموعه

—————————————————————————————————————————————————–

*خلاصه‌ی بخش‌هایی از کتاب خیزش زنان در اسفند ۱۳۵۷، به کوشش مهناز متین و ناصر مهاجر

در شش روز خیزش زنان چه گذشت؟ (بخش سوم)

نظرات

نظر (به‌وسیله فیس‌بوک)