حق حضانت: تکلیفی که نمی‌توان از آن سر باز زد

سرپرستی کودک به دست پدر و مادر بیولوژیکش، بدیهی و عادی به نظر می‌رسد، اما همین مساله، موضوع بسیاری از دعاوی خصوصی در ایران و یکی از پرونده‌های مورد بحث در حاشیه و زمینه پرونده‌های طلاق است. از آنجا که قانون مدنی ایران، ولی را پدر و جد پدری می‌داند، در صورت طلاق، باید در مورد حضانت فرزندان مشترک تعیین تکلیف کرد. چون بسیاری از پدران، از دادن حضانت فرزندان پس از طلاق به مادر خودداری می‌کنند.

ماده ۱۱۶۸ قانون مدنی ایران حضانت را هم حق و هم تکلیف والدین می‌داند. یعنی اینکه والدین حق دارند حضانت و سرپرستی کودک خود را به عهده گیرند و قانون جز در موارد استثنایی نمی‌تواند آنان را از این حق محروم کند و از سوی دیگر آنان مکلف هستند تا زمانی که زنده هستند و توانایی دارند، نگهداری و تربیت فرزندشان را به عهده گیرند.

در حضانت همچنین مصلحت کودک یک امر مهم است است و به این ترتیب قانون باید ابتدا مصالح او را در نظر بگیرد و سپس حق پدر و مادر برای نگهداری کودک‌شان را. در این صورت اگر مصلحت طفل ایجاب کند که پیش هیچ‌ یک از پدر و مادرش نباشد، دادگاه رأی می‌دهد که کودک به شخص ثالثی سپرده شود.

قانون مدنی مصوب ۱۳۱۴ ماده ۱۱۶۹حضانت فرزند پسر تا ۲ سالگی و دختر تا ۷سالگی به مادر سپرده بود و پس از انقضای این مدت حضانت با پدر بود اما با اصلاحیه مصوب سال ۸۲ که به تصویب مجمع تشخیص مصلحت رسید، برای حضانت و نگهداری طفل که پدر و مادر او از یکدیگر جدا شده‌اند، مادر تا ۷ سالگی (پسر یا دختر فرقی ندارد) اولویت دارد و پس از آن با پدر است. اصلاحیه این تبصره می‌گوید که پس از ۷ سالگی هم در صورتی که میان پدر و مادر درباره حضانت اختلاف باشد، حضانت طفل با رعایت مصلحت کودک و به تشخیص دادگاه است.

بر این اساس حضانت طفل پس از هفت سالگی به طور مطلق به پدر واگذار نمی‌شود بلکه هرگاه بین پدر و مادر طفل در مورد حضانت او اختلاف شود معیار تعیین حضانت‌کننده صرفا مصلحت طفل است.

به موجب ماده ۱۱۶۸ قانون مدنی «نگهداری اطفال هم حق و هم تکلیف ابوین است» و چون حضانت تکلیف پدر یا مادری است که دارای حق حضانت است، در صورت ذی‌حق بودن نمی‌تواند از این تکلیف سرباز زند و آن را به دیگری واگذارد. با این حال این موضوع هم عامل تشکیل پرونده‌های فراوانی است:‌ بی‌توجهی برخی از والدین به تکلیف حضانت فرزندان خود.

در شماره ۷۰ مجله حقوق ما که پیش روی شماست، به چالش‌های حقوقی مساله حضانت پرداخته ایم. مریم دهکردی، معین خزائلی، امید رضایی و دنا دادبه همکاران این شماره اند.

نظرات

نظر (به‌وسیله فیس‌بوک)