توضیح:
کتابِ «شورش دهقانان مکریان ۱۳۳۱-۱۳۳۲ش: اسناد کنسولگری، مکاتبات دیپلماتیک و گزارش روزنامه‌ها» بخشی از آرشیو دکتر امیر حسن‌پور و مرتبط به پژوهش ایشان برای تاریخ‌نگاری شورش دهقانان مُکریان است. ترجمه اسناد و روزنامه‌های انگلیسی این کتاب و تنظیم متن برعهده دکتر مهدی گنجوی بوده است. دکتر امیر حسن‌پور (۱۳۹۶-۱۳۲۲) زبان‌شناس، مورخ و تئوریسین مارکسیست علوم ارتباطات و مطالعات کردی، استاد سابق دانشگاه‌های ویندزور، کنکوردیا و دپارتمان مطالعات خاورمیانه در دانشگاه تورنتو بودند. کتاب «شورش دهقانان مکریان ۱۳۳۱-۱۳۳۲ش: اسناد کنسولگری، مکاتبات دیپلماتیک و گزارش روزنامه‌ها» چهارمین کتاب ایشان پس از کتاب‌هایی از جمله «مقالاتی درباره‌ی کردها: تاریخ‌نگاری، شفاهیت، و ناسیونالیسم» (انتشارات پیتر لنگ، ۲۰۲۰)،[۱] و «آریان‌پور و جامعه‌شناسی مارکسیستی: تاریخ، طبقه اجتماعی و دیالکتیک» (کتاب ایران‌نامگ، ۲۰۱۸) است که پس از درگذشت پروفسور حسن‌پور منتشر شده است.
انتشار این آرشیو را بایستی هم به عنوان تکمیل‌کننده اثر دیگر ایشان «شورش دهقانان مکریان ۱۳۳۱-۱۳۳۲ش» (کتاب ایران نامگ، ۱۴۰۰) و هم یکی از خدمات ایشان به قصد حفاظت از تاریخ کردستان و تحقیق‌پروری در این زمینه ارزیابی کرد.
«شورش دهقانان مکریان ۱۳۳۱-۱۳۳۲ش: اسناد کنسولگری، مکاتبات دیپلماتیک و گزارش روزنامه‌ها» را انتشارات آسمانا در تورنتوی کانادا در پانصد و شصت صفحه منتشر کرده است و علاقه‌مندان می‌توانند برای تهیه آن با ایمیل این انتشارات تماس بگیرند:
Asemanabooks@gmail.com
دو مطلبی که در ادامه می‌آید برگرفته از پیشگفتار دکتر شهرزاد مجاب و یادداشت مهدی گنجوی در این کتاب است.
پیشگفتار
شهرزاد مجاب، پروفسور مطالعات زنان و آموزش
دانشگاه تورنتو
شورش دهقانان مُکریان حاصل چند دهه پژوهش، تفکر و نظریه‌پردازی در زمینۀ ناسیونالیسم و مبارزۀ طبقاتی، تاریخ‌نگاری ماتریالیستی و دیالکتیک، رابطۀ ساخت اجتماعی-اقتصادی با انقلاب و مباحث فلسفی پایه‌ای مانند رابطۀ ضرورت و آزادی، ماده و آگاهی و زیربنا و روبناست. دکتر امیر حسن‌پور ضمیمه‌های این پژوهش را جمع‌آوری، تنظیم و برای چاپ حاضر کرده بود. این ضمیمه‌ها در این کتاب به چاپ رسیده‌اند که کتاب دوم شورش دهقانان مُکریان ۱۳۳۱-۱۳۳۲ش است که در سال ۱۴۰۰ توسط انتشارات ایران‌نامگ (تورنتو، دانشگاه تورنتو) منتشر شد.
امیر کتاب شورش دهقانان مُکریان را در شرایط سختی به مراحل نهایی رساند، اما متأسفانه بیماری فرصت بیشتری به او نداد تا انتشار حاصل یک عمر تلاش خود را ببیند. می‌دانست که این کار را به پایان می‌رسانم و بیشترین تلاش را برای عرضۀ کاری دقیق، نوشتاری روشن با ظاهری زیبا خواهم کرد؛ آنچه همیشه روش نگارش خودش بود. برای به پایان بردن هر دو کتاب از یادداشت‌های دقیق و منظم، آرشیو و کتابخانۀ غنی او استفاده شد. حتی با دسترسی به این منابع و شناختی علمی و تنگاتنگ از روش تفکر و نگارش امیر، به سرانجام رساندن این دو کتاب بدون کار و هم‌فکری رفقای نزدیکش که سال‌ها با هم درگیر بحث و مفهوم‌سازی و جدل تئوریک در این موارد بودند، ممکن نبود. به‌ویژه سپاسگزار مریم جزایری هستم که با سخاوتی رفیقانه در به اتمام رساندن این دو کتاب کمک کرد.
کتاب اول مبنای تاریخی و تئوریک یک سال شورش دهقانان مُکریان را شرح می‌دهد. برای این تاریخ‌نگاری و تئوریزه کردن، امیر از منابع گوناگونی استفاده کرده است و یادداشت‌هایی در خصوص منابع و اسناد تاریخی آن تحقیق نوشته بود که آنها را با دقت برای به پایان رساندن این کتاب دوم دنبال کردم. روشم وفادار ماندن به رویکرد آرشیوی، شیوۀ فکری و نگارش امیر بوده است.
این پژوهش وسیع را امیر در دوران سربازی‌اش در اصلاحات ارضی، بخش سپاه ترویج و آبادانی، شروع کرد (سال ۱۳۴۳). خودش می‌گفت که همیشه در پی یافتن منابع تئوریکی بودم که بتواند به درک و تحلیل از ساخت اجتماعی-اقتصادی کردستان و ایران و رابطۀ ناسیونالیسم با فئودالیسم و سرمایه‌داری کمک کند. مهم‌ترین مسئلۀ تئوریک برای امیر رابطۀ فرماسیون اجتماعی-اقتصادی با انقلاب بود. در هر فرصتی با افراد مختلف از ساکنان منطقۀ مُکریان کردستان مصاحبه می‌کرد. سؤالات کلیدی را از طریق نامه و بعدها ایمیل با پژوهشگران دیگر در اروپا، ایران، ترکیه و عراق مطرح می‌کرد. آرشیو بسیار منظمی از این نامه‌ها نگاه می‌داشت، که خود منبع ارزشمندی برای ادامۀ پژوهش‌هایی از این دست می‌باشد. این منابع، اکنون در اداره آرشیو دانشگاه تورنتو نگاهداری می‌شود. امیر همچنین، منابع دست دوم تاریخی و آرشیوها را در سفرهای متعدد به کتابخانه‌های دانشگاهی امریکا از جمله دانشگاه ایلینویز، هاروارد، یل (Yale)، پرینستون و کتابخانۀ کنگرۀ آمریکا جمع‌آوری کرد. این یافته‌ها را مدام دسته‌بندی و مانند آرشیتکتی مبتکر با کنار هم قرار دادن آنها بنای تاریخی و تئوریک خود را طراحی می‌کرد. امیر با صبر و شکیبایی به تئوریزه کردن این داده‌ها پرداخت و از آنها با رویکردی علمی نتایج سیاسی مهمی گرفت و در نهایت، توانست از دریچۀ یک واقعۀ مهم – شورش دهقانان مُکریان – تصویری دقیق از ساخت اقتصادی-اجتماعی جامعه کردستان، ترکیب طبقاتیِ آن بازۀ زمانی، سخنگویان ادبی و سیاسی طبقات مختلف، بستر بین‌‌المللیِ تحولات سیاسی در ایران و کردستان و مشخصا بستر بین‌المللی شورش مُکریان به دست دهد. امیر در عین حال که نقش تعیین‌کنندۀ شیوۀ تولیدی به طور عام و شیوۀ تولیدی فئودالی را به‌طور خاص در سرچشمۀ این شورش روشن میکند، اما تغییراتی را که نفوذ سرمایه‌داری امپریالیستی که شیوه‌‌های تولیدی فئودالی را به درون مدارهای انباشت سودآور سرمایه در سطح بین‌الملی کشانده، می‌بیند. همچنین این تغییر را عامل مهمی در جایگاه جدید شورش‌های دهقانی به عنوان نیروی اجتماعی ذینفع در انقلاب سوسیالیستی و متحد طبقه کارگر در انجام این انقلاب سوسیالیستی می‌بیند. این پژوهشی است جامع که به دور از هرگونه تقلیل‌گرایی و اختصار یک کل پیچیده و متغیر به این یا آن جنبه‌اش، انجام شده است. بخش مهمی از روش امیر نگاه به تصویر بزرگ‌تر بین‌المللی است. با نشان دادن نسبت‌های این شورش و صحنه بین‌المللی می‌فهمیم که کردستان جزیره‌ای مجزا از تاریخ منطقه خاورمیانه و جهان نیست و در واقع، با وجود غلبۀ روابط اقتصادی فئودالی در کردستانِ آن زمان، اما این خطه به گرداب تاریخ جهانی کشیده شده و تحت تاثیر تلاطمات آن بود. به‌ویژه، تحت تاثیر تضاد میان قدرت‌های سرمایه‌داری امپریالیستی با کشور سوسیالیستیِ شوروی در آن زمان و مهم‌تر از آن، هراس قدرت‌های سرمایه‌داری امپریالیستی از پیروزی انقلاب سوسیالیستی در چین درسال ۱۹۴۹.
از آن زمان تاکنون جامعه کردستان و کل ایران و منطقه بسیار تغییر کرده است. تغییر و تحولات اقتصادی بعد از کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ و تثبیت سلطۀ امپریالیسم آمریکا در ایران، ادغام ایران در یک جغرافیای اقتصادی که سه قطب اقتصاد سرمایه‌داری-امپریالیستی آمریکا، اروپای غربی و ژاپن آن را کنترل می‌کردند چهرۀ اقتصاد شهر و روستا را کاملا دگرگون کرد. بزرگ‌ترین تغییرات بعدی در ساخت اقتصادی ایران که کردستان را هم در بر می‌گیرد، در دوره «جهانی‌‌سازی» اقتصاد از دهه ۱۹۹۰ به بعد رخ داد. به این جهت نیاز به کار بیشتری برای شناخت از ساخت اقتصادی-اجتماعی امروز کردستان و در پرتو آن بررسی ساختار طبقاتی، جریان‌های سیاسی و ایدئولوژیک آن است.
امیر حسن‌پور در کتاب شورش دهقانان مُکریان الگوی ماتریالیسم دیالکتیکی روشنی را در اختیار ما قرار می‌دهد. همان‌طور که امیر در آن کتاب نشان می‌دهد، در نهایت، شیوه تولیدی هر جامعه است که شالوده‌ها و محدوده‌های تغییر در روابط اجتماعی، سیاسی و ایدئولوژیک را تعیین میکند و تغییرات آن با تضادهای طبقاتی و اجتماعی (ستم ملی، ستم بر زن، و غیره) برهم کنش دائم دارند.[۲] در این بررسی امیر تئوری مارکس را به خوبی به کار بسته است که، جامعه بشری در هر مقطع زمانی معین، مجموعه‌ای از روابط تولیدی منطبق با سطح رشد و خصلت نیروهای تولیدی (یعنی تکنولوژی، شناخت علمی، شناخت از طبیعت، مردم و دانش آنان از پدیده‌ها و توانایی‌های آنان) را دارد و این روابط به نوبۀ خود به روابط اجتماعی و افکار سازگار با خود پا می‌دهند. با اتکاء به این تئوری مارکس امیر تاکید میکند، هرگز نمی‌توان افکاری را که در عرصه‌های گوناگون سیاسی و ادبی تولید می‌شود، از بنیان‌های مادی جامعه (نظام اجتماعی-اقتصادی) جدا کرد. و هر آینه چنین تفکیکی شکل بگیرد مترادف با جهان‌بینی ایده‌آلیستی و ضد دیالکتیکی است. این هیچ نیست جز «پاره‌پاره کردن واقعیت».[۳] از این رو برای امیر حسن‌پور، به عنوان یک کمونیست انقلابی، به عنوان متفکری که صرفا به دنبال تفسیر دنیا نیست بلکه می‌خواهد دنیا را تغییر انقلابی دهد مسالۀ «ساخت اقتصادی-اجتماعی جامعه» از مشغله‌های فکری بسیار مهم بود و تکیه‌کلامش این بود که برای پیروزی «خط سیاسی و ایدئولوژیک صحیح تعیین‌کننده است».
امیر حسن‌پور: شورش دهقانان مُکریان در سال‌های ۱۳۳۱-۱۳۳۲، انتشارات ایران‌نامگ، مطالعات ایرانشناسی دانشگاه تورنتو، ۲۰۲۱
آرشیو در آراء و پراکسیس امیر حسن‌پور
دکتر مهدی گنجوی
دانشگاه تورنتو
امیر حسن‌پور به‌طور مشخص به نظریه‌پردازی در زمینه آرشیو نپرداخته، اما دربارۀ آرشیو در مقالات متعددی بحث کرده که در ادامه به آن خواهم پرداخت. همچنین در عمل میراثی قابل‌توجه را در آرشیو شخصی خود به جا گذاشته است. سندگان[۴] امیر حسن‌پور که امروز در دانشگاه تورنتو نگه‌داری می‌شود[۵] نمونه‌ای ست که چگونه یک آرشیو شخصی می‌تواند زندگی و سیاست عمومی را به گونه‌ای مستند کند که آرشیوهای عمومی نمی‌توانند. سندگان چندزبانه ایشان، که عمدتا به انگلیسی، کُردی (سورانی)، فارسی و عربی‌ست زندگی شخصی و حرفه‌ای ایشان، تحقیقات متعدد او، مکاتباتش با محققین، روشنفکران، و شاعران، و اعتقادش به حفظ و نگه‌داری از میراث شفاهی، بصری و مکتوب کُردی را نشان می‌دهد. یکی از چشم‌اندازهای ایشان آن بود که روزی رشتۀ مطالعات کُردی در دانشگاه تورنتو تاسیس گردد و از سوی دیگر به حفاظت از تاریخ مبارزات انقلابی بین‌المللی پایبند بود. ایشان در طول چهار دهه فعالانه به جمع‌آوری کتب، جزوات، مجلات، کاست‌ها و سی‌دی‌های موسیقی، ویدئو و اوراق زودگذر[۶] پرداختند.[۷] وضعیت کُردها و آرشیوهای مربوط به آنها، هم دریچه‌ای برای شناخت نقش دولت‌ها در آرشیوسازی معاصر است و هم ارتباط آرشیو را با رویه‌هایی همچون ادبیات و تاریخ شفاهی، سرکوب سیستماتیک (مانند زبان‌کُشی)، حقوق فرهنگی و بشری، مبارزات سیاسی و فرهنگی را نشان می‌دهد.[۸]
روش‌های نوین آرشیو و شکل‌گیری آرشیوهای دولتی پدیده‌ای متاخر در بسیاری از کشورهای خاورمیانه است. از نظر تاریخی تاسیس نهادهای مدرن آرشیو در خاورمیانه در بستر امپریالیسم، استعمار و دولت‌ملت‌سازی رخ داده است و نهادهای آرشیو را در رویه‌های کاری و هدفشان نمی‌توان جدا از این بستر تاریخی فهمید. قدرت مدارک و اسناد برای یادآوری اشتباهات تاریخی و سرکوب‌هایی که حکومت‌ها انجام داده‌اند مدارک را به خطری در چشم دولت تبدیل می‌کنند.[۹] به نقل از نظریه‌پرداز آرشیو و فیلسوف سیاسی آشیل امبمبه «صرف وجود آرشیو خطری دائمی برای دولت است»، از این رو دولت‌ها به روش‌های متعدد (از جمله نابود کردن، کالایی کردن حافظه، برگزاری برنامه‌های یادمان وغیره) می‌کوشند خطر آرشیوها را مهار کنند.[۱۰] همچنین هریس، نظریه‌پرداز آرشیو با تکیه بر تجربه آرشیو در آفریقای جنوبی تحت آپارتاید، نشان می‌دهد که دولت‌ها از طریق کنترل آرشیوها حافظۀ اجتماعی را کنترل می‌کنند. مراکز اسناد تاریخی دستکاری می‌شوند تا ایدئولوژی و تبلیغات حکومتی را حمایت کنند.[۱۱]
آرشیوهای خصوصی به وضوح اهمیت ایجادکننده[۱۲] را در شکل‌دهی به یک آرشیو نمایان می‌کنند.[۱۳] روش آرشیو کردن امیر حسن‌پور نوعی از کنشگری و چالشگری سیاسی بود که در پیوند عمیق با رویکرد سیاسی و نظری او قرار دارد. به عبارت دیگر، رویکرد انتقادی و تحلیلی او از ساختارهای اجتماعی-سیاسی قدرت و تاثیراتشان بر رویه‌های آرشیوسازی چشم‌انداز وی را در آرشیو کردن عمق و جهت بخشیده است. او فعالانه به مستند کردن و بازنمایی آنان که در مکانیزم‌های سانسور و سرکوب حذف می‌شدند می‌پرداخت.[۱۴]
در یک طرح تحقیقاتی با عنوان «حفاظت از میراث فرهنگی کُردی» که اکنون جزو سندگان نگه‌داری می‌شود، امیر حسن‌پور نگرانی‌های خود را درباره وضعیت ویژه آرشیو کُردی ابراز کرده و راه‌حلی نهادی را پیشنهاد کرده است. او بر لزوم و ضرورت شکل‌گیری یک نهاد ویژه برای جمع‌آوری، حفاظت، بازیابی، مطالعه و در دسترس قرار دادن آرشیو کُردی دست گذاشت و نتایج فاجعه‌بار عدم تاسیس چنین نهادی را بحث کرد. نگاه حسن‌پور به آرشیو کلیه فرایندهای مرتبط به آن را از ارزشیابی، و جمع‌آوری تا سرپرستی و در اختیار قرار دادن در برمی‌گیرد. در نگاه امیر حسن‌پور، مساله آرشیو هم با حفاظت از تاریخ پیوند دارد، هم با تولید و در دسترس قرار دادن دانش. در نتیجه هدف آرشیو صرف نگه‌داری و سرپرستی نیست، بلکه پیگیرانه آرشیو کردن، آرشیو کردن به قصد عدالت اجتماعی، آرشیو کردن جنبش‌های اجتماعی را نیز در بر می‌گیرد. همچنین در این طرح تحقیقاتی دسترس‌پذیر ساختن و یاری‌رسانی به تولید علم جزو اهداف آرشیو هستند. در راستای در دسترس قرار دادن و تولید علم است که دیجیتال کردن و انتشار چندزبانه اهمیت ویژه‌ای در رویکرد امیر حسن‌پور به آرشیو دارد.[۱۵]
در مقاله‌ای دیگر امیر حسن‌پور در حین بحث درباره شورش دهقانان مُکریان به دلایلی که چرا این شورش هیچ‌گاه به درستی آرشیو نشده پرداخته و بر تاثیر ایدئولوژی بر آرشیو کردن دست می‌گذارد. او به موانع مطالعه تاریخ به مثابۀ روند مبارزه طبقاتی اشاره دارد و نشان می‌دهد چطور مستندسازی و مطالعۀ تاریخیِ این شورش به‌طور عام و از دریچۀ مبارزۀ طبقاتی به‌طور خاص، به‌وسیله نیروهای اجتماعی و ایدئولوژیک متعددی سرکوب شده است: ۱) دولت وقت ایران که تاریخ را به وقایع‌نگاری شاهان تنزل می‌داد و تحلیل از منظر مبارزۀ طبقاتی را سرکوب می‌کرد. ۲) احزاب سیاسی و ایدئولوژی‌های آنها، برای مثال نقشی که ناسیونالیسم کُردی در به حاشیه راندن بازنمایی مبارزات طبقاتی در جوامع کُردی ایفا کرده است. ۳) رویکردهای ایدئولوژیک و نظری محققین و آرشیویست‌ها. ۴) ساختار اجتماعی و روستایی فئودالیسم که کار میدانی را دشوار یا ناممکن کرده بود. ۵) حکومت سانسور و ترس که مانع مستندسازی هرچیز سیاسی در منطقه می‌شود. ۶) در نهایت سیاست‌های دولتی که مانع دسترسی آزاد به آرشیوهای دولتی می‌گردد.[۱۶]
درباره کتاب «شورش دهقانان مکریان ۱۳۳۱-۱۳۳۲ش: اسناد کنسولگری، مکاتبات دیپلماتیک و گزارش روزنامه‌ها»
سال گذشته پس از سه سال تلاش، و با راهنمایی‌های دکتر شهرزاد مجاب، پروژۀ تحقیقاتی پروفسور حسن‌پور در کتاب شورش دهقانان مُکریان ۱۳۳۱-۱۳۳۲ش در دسترس محققان و علاقه‌مندان تاریخ جنبش‌های اجتماعی، مسئلۀ دهقانی و ارضی در ایران و کردستان قرار گرفت.[۱۷] و حالا در ادامۀ آن کتاب، اسناد تاریخی و آرشیو مرتبط با آن پژوهش نیز آنچنان که مدنظر امیر حسن‌پور بود در این کتاب جمع‌آوری و ارائه شده است.
کتابِ حاضر بخشی از آرشیو دکتر حسن‌پور و مرتبط به پژوهش ایشان برای تاریخ‌نگاری شورش دهقانان مُکریان است. این اسناد غیر از شناخت تحولات ارضی و جنبش‌های دهقانی در ایران و کردستان، حاوی اطلاعات فراوانی دربارۀ ساخت اجتماعی-اقتصادی منطقه، تحولات مناطق مجاور و تاثیرات آنها، روش‌ها و منابع اطلاعاتی کنسولگری، و جزئیات زیادی درباره وضعیت اقتصادی، معیشتی و کشاورزی منطقه در آن دوران است.
https://www.radiozamaneh.com/666139/
منابع:
Caswell, M. (2014). Toward a survivor-centered approach to records documenting human rights abuse: lessons from community archives. Archival Science, 14(۳), ۳۰۷–۳۲۲.
Douglas, J. (2018). A call to rethink archival creation: Exploring types of creation in personal archives. Archival Science, 18, ۲۹-۴۹.
Ganjavi, M. (2018). A continuous learning from Amir. Derwaze: Kurdish Journal of Social Sciences and Humanities, ۲, ۷۲-۷۴.
Harris, V. (2002). The archival silver: Power, memory, and archives in South Africa. Archival Science, ۲, ۶۳-۸۶.
Hassanpour, A. (2020). Essays on Kurds: Historiography, orality, and nationalism. Peter Lang.
Kuntz, B., Ansovini, D. & Ganjavi, M. (2021). A revolutionary commitment: Amir Hassanpour’s vision and achievement in the preservation of Kurdish history, culture, and struggle. In A. Harrak (ed.), The Political and Cultural History of the Kurds (pp. 1-18). Peter Lang.
Mbembe, A. (2002). The power of the archive and its limits. In Hamilton et al. (Eds.), Refiguring the Archive (pp 19-26). Kluwer Academic Publishers.
Robinson-Sweet, A. (2018). Truth and reconciliation: Archivists as reparations activists. The American Archivist, ۸۱(۱), ۲۳-۳۷.
Sheffield, R. (2016). More than acid-free folders: Extending the concept of preservation to include the stewardship of unexplored histories. Library Trends, ۶۴(۳), ۵۷۲-۵۸۴.
Wallace, D. A. (2020). Defining the relationship between archives and social justice. In D.A. Wallace, et al (Eds.), Archives, Recordkeeping, and Social Justice (pp. 22-51). Routledge.
Archives:
The Amir Hassanpour Fonds. University of Toronto Archives, Fonds 1372. Accessible at:
https://discoverarchives.library.utoronto.ca/index.php/amir-hassanpour-fonds
[۱] Essays on Kurds: Historiography, Orality, and Nationalism
[۲] بنگرید به “طبقه” در حسن‌پور، ا. (۱۳۹۷). آریان‌پور و جامعه‌شناسی مارکسیستی: تاریخ، طبقۀ اجتماعی و دیالکتیک. تورنتو: ایران نامگ، ۹۳-۱۰۴. همچنین مراجعه شود به: حسن‌پور، ا. (۱۳۹۶). بر فراز موج نوین کمونیسم. رم: انتشارات حزب کمونیست ایران ( م ل م ).
[۳] بنگرید به “مصاحبه گزینگ با امیر حسن‌پور” در همین کتاب.
[۴] Fonds
[۵] The Amir Hassanpour Fonds. University of Toronto Archives, Fonds 1372.
در راستای اعتقاد امیر حسن‌پور به چندزبانی و باورش به اهمیت دسترسی، بازیابگر (finding aid) این سندگان به انگلیسی، کُردی (سورانی و کرمانجی) و فارسی تهیه شده است.
[۶] Ephemera
[۷] برای مطالعه درباره آرشیو دکتر حسن‌پور مراجعه کنید به:
Kuntz, Ansovini, & Ganjavi, 2021.
[۸] Hassanpour, 2020
[۹] Robinson-Sweet, 2018
[۱۰] Mbembe, 2002, p. 23
[۱۱] Harris, 2002
[۱۲] Creator
[۱۳] Douglas, 2018
[۱۴] Kuntz, Ansovini, & Ganjavi, 2021
[۱۵] در رشته مطالعات آرشیو نیز محققین متعددی از آرشیویست‌ها خواسته‌اند که فراتر از صرف اجرای دستورکارهای سنتی حرفه‌ای چون حفظ و نگه‌داری میراث مستند بیندیشند و تلاش کنند فعالانه به سمت آرشیو همه جانبه و فراگیر گام برداشته، مستنداتی که تاریخا حذف شده‌اند را بازیابند و ریشه‌های تاریخی نهادهای آرشیوی را در استعمار به چالش بکشند. برای مثال نگاه کنید به: Sheffield, 2016; Caswell, 2014; Wallace, 2020.
[۱۶] Hassanpour, 2020
[۱۷] حسن‌پور، ا. (۱۴۰۰). شورش دهقانان مُکریان ۱۳۳۱-۱۳۳۲ش. تورنتو: ایران نامگ.
هنوز نظری ثبت نشده است. شما اولین نظر را بنویسید.