ابعاد شخصیتی، سیاسی و اجتماعی عادله خاتون زن نام آور دیار کردستان

نشست بهمن ماه انجمن پژوهشگر تاریخ به معرفی شخصیت عادله خاتون زن نام آور کُرد اختصاص داشت.

به گزارش خبرنگار مهرخانه، در این نشست دکتر اسماعیل شمس استاد تاریخ به تبیین شخصیت عادله خاتون پرداخت و اظهار داشت: در میان کردها زنان زیادی حضور داشتند که به خاتون معروف بوده اند و نقش بسیار مهمی را در همه زمینه ها اجرا می کردند که عادله خاتون یکی از آنهاست.
وی ادامه داد: عادله خاتون متولد ۱۸۵۹ میلادی( ۱۲۷۶ شمسی ) در سنندج است. البته اصالتاً از اهل سلیمانیه، از خانواده صاحبقران است که بعد از مدتی به تهران می آید و تحصیلات مقدماتی اش را در تهران سپری می نماید. در این دوره دولت محلی اردلان، از دوره صفویه، که در منطقه سنندج مستقر شده بود، در حال افول بوده و کم کم ناصرالدین شاه این دولت را به دلیل شرایط جدیدی که علیه منطقه پیش می آورد، کنار می گذارد و عمویش میرزا معتمدالدوله را به سنندج می فرستد.

شمس افزود: عادله هم در این دوره به تهران می آید و دوباره به سنندج بر می گردد. وی در سال ۱۲۹۳ با عثمان پاشا حاکم حلبچه ازدواج می کند.
وی به چگونگی به پادشاه رسیدن عثمان پاشا اشاره و تصریح کرد: عثمان پاشا از سران ایل جاف بود که از گذشته دور در حوزه مناطق ایران فعالیت داشتند، جاف ها تا زمان قرارداد ذهاب در قلمرو ایران بودند و از وقتی این قرارداد بسته شد بخش عمده ای از مناطق کردنشین از ایران جدا شدند. وقتی شاه صفی این مناطق مثل سلیمانیه را به جاف ها داد، جاف ها وارد قلمرو عثمانی شدند و به خاطرکوچ نشینی همیشه در حال رفت و آمد میان مرزهای ایران و عراق بودند و تا نزدیک های زنجان و بوکان هم دام هایشان را می آورند.

این استاد تاریخ اضافه کرد: آخرین بار محمد پاشا در دوره ناصرالدین شاه با سران عثمانی دچار اختلاف شد و به ایران آمد و سه سال در ایران ماند. ناصرالدین شاه خیلی از او استقبال کرد. محمد پاشا بعد از مدتی به عثمانی برگشت ولی خلیفه عثمانی او را کشت و از او انتقام گرفت.
وی ادامه داد: بعد از مرگ محمد پاشا، پسرش محمود پاشا و پس از آن عثمان پاشا حاکم منطقه بزرگ حلبچه که امروز جزیی از منطقه سلیمانیه عراق است، شدند و این گونه شد که شوهر عادله خاتون به سلطنت رسید.
به گفته شمس، نقش مهم عادله خاتون زمانی شروع شد که به همراه شوهرش به حلبچه رفت و شوهرش قدرت را به دست گرفت و البته پاشا صوری حکومت را در دست داشت و همه امور به دست عادله مدیریت می شد.

این مورخ تاریخ به نقش مهم عادله خاتون در این برهه زمانی اشاره کرد و افزود: عادله خاتون زمان حکومت شوهرش و حتی بعد از آن هم قدرت را در دست داشت و بینانی را بنا نهاد که در سطح جهانی شهرت پیدا کرد ولی متاسفانه ما این افراد را فراموش کرده ایم.
شمس به بخشی از فعالیت های صورت گرفته توسط عادله خاتون اشاره کرد و افزود: عادله خاتون بعد از حاکمیت شوهرش در حلبچه، چند کار بسیار مهم انجام داد و ایده اش این بود حالا که سلسله اردلان، که خودش در بطن آن سلسله رشد یافته بود، به عنوان یک سلسله محلی از بین رفته است، بتواند یک نمایی از آن را در شهر حلبچه بنیان کند.

وی افزود: عادله در حلبچه دو مسجد به نام خود و عثمان پاشا ساخت و بازار، حمام، زندان، کاروانسرا و دادگاه در این شهر دایر کرد و البته این اماکن را با الگوبرداری از اصفهان می ساخت.
شمس به نقش اجتماعی عادله اشاره کرد و گفت: عادله خاتون بازاری مخصوص یهودی ها در حلبچه ساخت و این تا جایی پیش رفت که یهودی ها حلبچه را به عنوان یکی از مکان های زندگیشان انتخاب کردند و تا ۵۰ سال پیش هم آن جا کلیسا وجود داشت و حتی یکی از پسرانش با یک دختر یهودی ازدواج کرد.

وی با بیان اینکه عثمانی ها از عادله متنفر بودند، تصریح کرد: عادله در دربارش تنها معماری ایران را پیاده نکرده بود، بلکه حتی اجازه نمی داد که کسی غیر از زبان فارسی به زبان دیگری صحبت کند و به همین دلیل عثمانی ها از او متنفر بودند حتی کاتب دیوانش مشهور به کاتب فارسی بود.

شمس ادامه داد: نقش سیاسی عادله در جنگ جهانی اول بسیار پررنگ شد؛ در زمان اشغال عراق توسط انگلستان عادله بیوه بود و همانطور که می دانید در جنگ جهانی اول در ایران یک گروه حامی عثمانی و گروهی دیگر حامی انگلیس شدند. در کردستان عراق همین ماجرا اتفاق افتاد؛ در حلبچه عادله خاتون حامی انگلیس شد چون معتقد بود انگلیس پیروز جنگ است و یکی از دلایلی که الان کسی به او و قبرش در کردستان عراق توجه نمی کند، همین است.
به گفته این استاد تاریخ عادله اولین زن کُرد بود که به خبرنگاران اجازه داد از او عکس بگیرند و به این طریق شهرت جهانی پیدا کرد. به علاوه اینکه بسیار خیر و به فکر مردم بود و در زمان جنگ جهانی اول و زمان قحطی، اجازه نداد مردم معنی گرسنگی را بفهمند.
شمس در خصوص حجاب عادله اشاره کرد: حجاب عادله مثل حجاب زنان کُرد بود.
سرانجام عادله در سال ۱۳۰۳ شمسی در زمان رضا شاه فوت کرد.

نظرات

نظر (به‌وسیله فیس‌بوک)