آیا از حقوق خود در زمان دستگیری آگاه هستید؟

با توجه به اینکه در ماه‌های اخیر شاهد افزایش برخورد نیروهای انتظامی/امنیتی با میهمانی‌های مختلط و دستگیری‌های گسترده در فضاهای خصوصی بوده‌ایم، تصمیم گرفتیم تا طی چند مطلب درباره رعایت موارد امنیتی و حقوق فرد پس از دستگیری با شما صحبت کنیم.

⬛ چرا این آگاهی مهم است؟

اگر زیست همجنسگرایانه دارید یا نوع زندگی یا باورهایتان با «نظام فکری مسلط» نمی خواند، باید از حقوق خود در زمان دستگیری آگاه باشید تا احتمال نقض حقوق شما توسط ماموران کاهش یابد.

🏳️‍🌈 این ۷ اصل در حقوق متهم از مجموعه جزوه های “برای همه آنهایی که ممکن است یک روز دستگیر شوند” منتشر شده در مرکز مشاوره فعالان مدنی و سیاسی برداشته شده است. مجموعه جزوه های فوق براساس تجربه دستگیری، بازداشت و زندان تعداد زیادی از فعالان حوزه های مختلف به وسیله افروز مغزی، وکیل دادگستری و کارشناس ارشد جزا و جرمشناسی نوشته شده است.

۱. تفهیم اتهام و دلایل آن
۲. حق داشتن وکیل
۳. حق اطلاع دادن به خانواده و ملاقات
۴. مطالعه پرونده
۵. اطلاع رسانی از طریق رسانه ها
۶. بی طرفی مقامات قضایی
۷. دفاع نهایی (آخرین دفاع)

در ادامه شرح هر مورد را می‌خوانید.

⬛ تفهیم اتهام و دلایل آن

تفهیم اتهام به معنای آن است که متهم از نوع اتهام ودلایل آن به طور کتبی مطلع شود. به طور مثال به متهم گفته شود که اتهام وی اقدام علیه امنیت ملی از طریق تبلیغ علیه نظام است و دلایل این اتهام، نوشتن یک مقاله در مورد شکنجه در تاریخ مشخص و در نشریه مشخص است. ازاین به بعد متهم می داند به چه جرمی متهم است و باید برای مطالب مندرج در چه نوشته ای از خود در برابر سئوالات بازجو دفاع کند. بنابراین اتهامات کلی، غیرمشخص و فاقد سند و مدرک کاملا غیرقانونی است. تفهیم اتهام یکی از مهم ترین حقوق متهم است که حدود پرونده و دفاع متهم را نشان می دهد. خارج از جرم تفهیم شده و دلایلی که به متهم به طور کتبی تفهیم شده، نمی توان از او در مورد اقدامات دیگر وی نیز سئوال و تحقیق نمود. مگر آن که با کشف جرم جدید، ان جرم دوباره توسط مقام قضایی با ذکر دلایل به وی تفهیم شود. چنان چه سئوالی خارج از موضوع اتهام ودلایل آن از متهم پرسیده شود، می تواند به طور کتبی در پاسخ به آن بنویسد که این سئوال به جرم تفهیم شده ارتباطی ندارد. تفهیم اتهام باید توسط دادیار یا بازپرس انجام شود و نه بازجویان و سایر ماموران انتظامی و امنیتی. به دلیل اهمیت آن پیشنهاد می شود تا حد ممکن برای دستیابی به آن اصرار کرد و تا پیش از تفهیم اتهام از پاسخگویی به سئوالات به جز سئوالات مربوط به احراز هویت متهم چون اسم ، آدرس و….خودداری نمود. در نظام قضایی ایران مهمترین دلیل، اقرار فرد متهم محسوب می شود. پاسخ های شما اقرار کتبی محسوب می شود و در دادگاه به عنوان دلایلی علیه خودتان استفاده خواهد شد. بنابراین سعی کنید تا جایی که می توانید، پاسخهای بسیار کوتاه به سئوالات بدهید و از تشریح جزییات خودداری کنید.

⬛ حق داشتن وکیل

دادگاه ها و دادسراها مکلفند در جهت رعایت حق دفاع متهمان و شاکی فرصت استفاده از وکیل و کارشناس را برای آنان فراهم آورند . در مرحله دادسرا، در جرائم امنیتی حضور وکیل در جلسات تحقیق منوط به اجازه مقامات تحقیق است. ممنوعیت حضور وکیل در این مرحله به این معنا نیست که وکیل نتواند روند پرونده متهم را در دادسرا پیگیری کند. همچنین متهم می تواند درخواست ملاقات و اخذ وکیل در این مرحله را داشته باشد. با توجه به آن که روند حاکم بر پرونده های سیاسی و امنیتی دارای شرایط و ویژگی های متفاوت از سایر پرونده ها است، پیشنهاد می شود در صورت تشکیل پرونده امنیتی و سیاسی حتما با وکلای فعال در این حوزه مشورت کرد.

⬛ حق اطلاع دادن به خانواده و ملاقات

متهم حق دارد پس از بازداشت ، خانواده خود را از بازداشت خود آگاه کند. همچنین در صورتی که متهم ممنوع الملاقات نباشد می تواند با وکیل و خانواده خود ملاقات کند. با این همه قوانین ایران مهلتی برای اطلاع دادن به خانواده تعیین نکرده اند و در عمل، برخی از متهمان حتی تا ماهها اجازه اطلاع دادن درباره بازداشت خود را به خانواده پیدا نکرده اند. دادیار یا بازپرس می تواند برای جلوگیری از تبانی متهم یا فرار شرکا جرم، از ملاقات متهم با وکیل و خانواده اش جلوگیری و دستور برممنوع الملاقاتی بودن وی صادر کند. این مدت نمی تواند طولانی باشد و محدود به مراحل اولیه تحقیق است.

⬛ مطالعه پرونده

متهم و وکیل او در مرحله دادگاه حق مطالعه پرونده را دارند. با این وجود در مرحله دادسرا نیز متهم حق دارد از مدارک موجود در پرونده آگاه و شخصا آن ها را مشاهده و بررسی کند. افراد با سواد این حق را دارند که بخواهند پاسخ سئوالات توسط خودشان نوشته شود. چنانچه پاسخ ها توسط مقام تحقیق نوشته شده، اوراق باید برای خواندن به متهم داده شود و نمی توان از او خواست بدون مطالعه آن ها را امضا کند.

⬛ اطلاع رسانی از طریق رسانه ها

براساس قانون تا زمانی که اتهام کسی ثابت نشده است، انتشار اسامی و مشخصات فرد در رسانهها توسط مراجع قضایی یا رسانه ها ممنوع است. متهم می تواند با عنوان نشر اکاذیب از رسانه یا فرد اعلام کننده در دادگاه شکایت کند. اما این محدودیت شامل متهم و خانواده وی نمی شود و ان ها می توانند در خصوص این موارد اطلاع رسانی کنند. در موارد ی که بازداشت و احضار توام با رفتارهای خشونت آمیز و غیر قانونی است، یا فعالان سیاسی و اجتماعی به صورت گروهی باز داشت می شوند، اطلاع رسانی توسط خانواده یا خود متهم می تواند از بروز خشونت های بیش تر علیه متهم و جلوگیری از بازداشت افراد دیگرجلوگیری کند.

⬛ بی طرفی مقامات قضایی

مقامات قضایی باید در نهایت بی طرفی امر تحقیقات و رسیدگی را انجام دهند. یکی از نتایج این اصل آن است که دادیار یا بازپرس باید به دنبال جمع آوری مدارکی باشد که هم میتواند به نفع و همه به ضرر متهم باشد. بنابراین نمی توانند از تحویل مدارکی که می تواند به نفع متهم باشد، خودداری کنند. اگر مقام قضایی شامل بازپرس ، دادیار و قاضی قبلا در یک پرونده حکم صادرکرده باشد یا تصمیم قضایی گرفته باشد و یا حتی اظهار نظر کرده باشد، دیگر نمی تواند در آینده در پرونده مداخله کند و متهم با ایراد به صلاحیت وی می تواند خواهان تغییر دادرس شود.به عنوان نمونه یک قاضی که قبلا به عنوان دادیار یا بازپرس در یک پرونده دخالت داشته دیگر نمی تواند با تغییر سمت به قاضی صدور حکم در پرونده را نیز به عهده گیرد.

⬛ دفاع نهایی (آخرین دفاع)

از دیگر حقوق اساسی متهم اخذ آخرین دفاع از او است. در آخرین دفاع که پس از پایان تحقیقات صورت می گیرد ابتدا اتهام یا اتهامات مطرح شده علیه او در پرونده بار دیگر به او تفهیم می شود و بعد ازذکر دلایلی که علیه او در پرونده وجود دارد، از او می خواهند تا آخرین دفاع خود را بیان کند. پس آن دادسرا با اعلام ختم تحقیقات اقدام به صدور قرار موقوفی تعقیب، منع پیگرد یا مجرمیت می کند. در صورتی که قرار مجرمیت صادر شود پرونده برای محاکمه و صدور حکم به دادگاه فرستاده می شود و با پایان مرحله دادسرا، مرحله دادگاه آغاز می شود. در آخرین دفاع ،مقام تحقیق صرفا باید اتهام یا اتهامات تفهیم شده به متهم در طول پرونده را ذکر کند و نمی تواند اتهامی جدیدی در این مرحله را مطرح کند. پس از این مرحله دیگر نمی توان مجددا در دادسرا از متهم خواست که به سئوالات مربوط به اتهامات موجود در پرونده پاسخ دهد. مگر آن که پرونده ای جدید با اتهامات جدید برای متهم در دادسرا تشکیل شود.

🏳️‍🌈 https://6rang.org/
🏳️‍🌈https://t.me/Iran6Rang
🏳️‍🌈https://www.facebook.com/6rang.Iran
🏳️‍🌈https://www.instagram.com/6rangiran
🏳️‍🌈https://www.tribunezamaneh.com/archives/author/6rang-org