روزه در قرآن

یکی از اعمال عبادی در ادیان مسئله روزه است ، هر دینی روشی خاص برای روزه گرفتن دارند ، روزه در کلیه ادیان شامل مواردی از امساک است ، اثرات روزه داری برای مومنان به آن ادیان قابل کتمان نیست ، قصد این نوشتار بررسی مسئله روزه داری ، نحوه و اثرات آن ، با توجه به آیات قرآن می باشد .

در یازده آیه از قرآن به موضوع روزه اشاره شده است

I.    آیاتی که به روزه در ادیان گذشته اشاره دارد

۱.   فَکُلی‏ وَ اشْرَمی‌بی‏ وَ قَرِّی عَیْناً فَإِمَّا تَرَیِنَّ مِنَ الْبَشَرِ أَحَداً فَقُولی‏ إِنِّی نَذَرْتُ لِلرَّحْمنِ صَوْماً فَلَنْ أُکَلِّمَ الْیَوْمَ إِنْسِیًّا (سوره مریم آیه ۲۶)

و بخور و بنوش و دیده روشن دار. پس اگر کسى از آدمیان را دیدى، بگوى: «من براى [خداى‏] رحمان روزه نذر کرده‏ام، و امروز مطلقاً با انسانى سخن نخواهم گفت.»

آیه اول اشاره به ماجرای حضرت مریم و تولد حضرت عیسی دارد و نشان می دهد در ادیان گذشته روزه گرفتن را نذر می کردند و نحوه روزه گرفتن عبارت بود از سخن نگفتن با دیگران.

۲.   قَالَ رَبّ‏ِ اجْعَل لىّ‏ِ ءَایَهً  قَالَ ءَایَتُکَ أَلَّا تُکلَِّمَ النَّاسَ ثَلَثَ لَیَالٍ سَوِیًّا(سوره مریم آیه ۱۰)

گفت: «پروردگارا، نشانه‏اى براى من قرار ده» فرمود: «نشانه تو این است که سه شبانه [روز] (با اینکه سالمى) با مردم سخن نمى‏گویى.»

این آیه نیز با آنکه لفظ روزه را ندارد ولی از سخن نگفتن با مردم که خود امساک و روزه داری است سخن گفته است .

 

۳.   یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا کُتِبَ عَلَیْکُمُ الصِّیامُ کَما کُتِبَ عَلَى الَّذینَ مِنْ قَبْلِکُمْ لَعَلَّکُمْ تَتَّقُونَ  (سوره بقره آیه۱۸۳)

ای کسانی که ایمان آورده اید ، روزه بر شما مقرر شده است همان گونه که بر کسانی که پیش از شما [بودند] مقرر شده بود ، باشد که پرهیزگاری کنید

آیه نشان می دهد اسلام نیز همانند سایر ادیان گذشته دستور روزه داری دارد ، این آیه که وجوب روزه را بیان می کند در سوره بقره آمده و نشان می دهد وجوب روزه بعد از سال پنجم هجری (۱۸ سال بعد از رسالت پیامبر) نازل شده و قبل از آن روزه واجب نبوده استهر چند قبل آن هم پیامبر و هم مومنان روزه می گرفتند که توضیح آن خواهد آمد .

 

II.  آیاتی که روزه داری را به عنوان کفاره ( جریمه) بعضی اعمال – عمدی یا سهوی- قرار داده است

 

۱.   وَ ما کانَ لِمُؤْمِنٍ أَنْ یَقْتُلَ مُؤْمِناً إِلاَّ خَطَأً وَ مَنْ قَتَلَ مُؤْمِناً خَطَأً فَتَحْریرُ رَقَبَهٍ مُؤْمِنَهٍ وَ دِیَهٌ مُسَلَّمَهٌ إِلى‏ أَهْلِهِ إِلاَّ أَنْ یَصَّدَّقُوا فَإِنْ کانَ مِنْ قَوْمٍ عَدُوٍّ لَکُمْ وَ هُوَ مُؤْمِنٌ فَتَحْریرُ رَقَبَهٍ مُؤْمِنَهٍ وَ إِنْ کانَ مِنْ قَوْمٍ بَیْنَکُمْ وَ بَیْنَهُمْ میثاقٌ فَدِیَهٌ مُسَلَّمَهٌ إِلى‏ أَهْلِهِ وَ تَحْریرُ رَقَبَهٍ مُؤْمِنَهٍ فَمَنْ لَمْ یَجِدْ فَصِیامُ شَهْرَیْنِ مُتَتابِعَیْنِ تَوْبَهً مِنَ اللَّهِ وَ کانَ اللَّهُ عَلیماً حَکیماً (سوره نساء آیه ۹۲)

و هیچ مؤمنى را نَسِزَد که مؤمنى را- جز به اشتباه- بکشد. و هر کس مؤمنى را به اشتباه کشت، باید بنده مؤمنى را آزاد و به خانواده او خونبها پرداخت کند مگر اینکه آنان گذشت کنند. و اگر [مقتول‏] از گروهى است که دشمنان شمایند و [خود] وى مؤمن است، [قاتل‏] باید بنده مؤمنى را آزاد کند [و پرداخت خونبها لازم نیست‏]. و اگر [مقتول‏] از گروهى است که میان شما و میان آنان پیمانى است، باید به خانواده وى خونبها پرداخت نماید و بنده مؤمنى را آزاد کند. و هر کس [بنده‏] نیافت، باید دو ماه پیاپى- به عنوان توبه‏اى از جانب خدا- روزه بدارد، و خدا همواره داناى سنجیده‏کار است.

آیه فوق فرمان می دهد در قتل غیر عمد ، علاوه بر پرداخت خونبها ، قاتل غیرعمد باید برده ای را آزاد نماید و در صورت نبود برده مومن ، معادل آن دو ماه پیاپی روزه بگیرد .

۲.   لا یُؤاخِذُکُمُ اللَّهُ بِاللَّغْوِ فی‏ أَیْمانِکُمْ وَ لکِنْ یُؤاخِذُکُمْ بِما عَقَّدْتُمُ الْأَیْمانَ فَکَفَّارَتُهُ إِطْعامُ عَشَرَهِ مَساکینَ مِنْ أَوْسَطِ ما تُطْعِمُونَ أَهْلیکُمْ أَوْ کِسْوَتُهُمْ أَوْ تَحْریرُ رَقَبَهٍ فَمَنْ لَمْ یَجِدْ فَصِیامُ ثَلاثَهِ أَیَّامٍ ذلِکَ کَفَّارَهُ أَیْمانِکُمْ إِذا حَلَفْتُمْ وَ احْفَظُوا أَیْمانَکُمْ کَذلِکَ یُبَیِّنُ اللَّهُ لَکُمْ آیاتِهِ لَعَلَّکُمْ تَشْکُرُونَ (سوره مائده آیه۸۹)

خدا شما را به سوگندهاى بیهوده‏تان مؤاخذه نمى‏کند، ولى به سوگندهایى که [از روى اراده‏] مى‏خورید [و مى‏شکنید] شما را مؤاخذه مى‏کند. و کفّاره‏اش خوراک دادن به ده بینواست- از غذاهاى متوسّطى که به کسان خود مى‏خورانید- یا پوشانیدن آنان یا آزاد کردن بنده‏اى. و کسى که [هیچ یک از اینها را] نیابد [باید] سه روز روزه بدارد. این است کفاره سوگندهاى شما وقتى که سوگند خوردید. و سوگندهاى خود را پاس دارید. این گونه خداوند آیات خود را براى شما بیان مى‏کند، باشد که سپاسگزارى کنید.

آیه فوق برای سوگند هایی که با اراده خورده می شود ، شکستن سوگند جریمه ای دارد با سه معادل خوراک دادن به ده بینوا یا پوشاندن آنان یا آزاد کردن برده که هر سه بار مالی دارد و برای کسانی که یکی از مصدایق را نیابد و یا نتواند ، باید سه روز روزه بگیرد .

۳.   یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا لا تَقْتُلُوا الصَّیْدَ وَ أَنْتُمْ حُرُمٌ وَ مَنْ قَتَلَهُ مِنْکُمْ مُتَعَمِّداً فَجَزاءٌ مِثْلُ ما قَتَلَ مِنَ النَّعَمِ یَحْکُمُ بِهِ ذَوا عَدْلٍ مِنْکُمْ هَدْیاً بالِغَ الْکَعْبَهِ أَوْ کَفَّارَهٌ طَعامُ مَساکینَ أَوْ عَدْلُ ذلِکَ صِیاماً لِیَذُوقَ وَبالَ أَمْرِهِ عَفَا اللَّهُ عَمَّا سَلَفَ وَ مَنْ عادَ فَیَنْتَقِمُ اللَّهُ مِنْهُ وَ اللَّهُ عَزیزٌ ذُو انْتِقامٍ (سوره مائده آیه۹۵)

اى کسانى که ایمان آورده‏اید، در حالى که مُحرِمید شکار را مکشید، و هر کس از شما عمداً آن را بکشد، باید نظیر آنچه کشته است از چهارپایان کفّاره‏اى بدهد، که [نظیر بودن‏] آن را دو تن عادل از میان شما تصدیق کنند، و به صورت قربانى به کعبه برسد. یا به کفّاره [آن‏] مستمندان را خوراک بدهد، یا معادلش روزه بگیرد، تا سزاى زشتکارى خود را بچشد. خداوند از آنچه در گذشته واقع شده عفو کرده است، و [لى‏] هر کس تکرار کند خدا از او انتقام مى‏گیرد، و خداوند، توانا و صاحب انتقام است.

آیه اشاه دارد به ایام حج که حجاج محرم می شوند و در حال احرام چند چیز بر آنان حرام می شود که یکی از آنان شکار کردن است و در صورت انجام این فعل حرام باید یکی از این سه کار را به عنوان کفاره انجام دهد چهار پایی را که معادل ارزش شکار است در مکه قربانی کند یا به همان ارزش مالی مستمندان را خوراک دهد و یا طبق آیه قبل معادلش روزه بگیرد .

 

 

۴.   وَ أَتِمُّوا الْحَجَّ وَ الْعُمْرَهَ لِلَّهِ فَإِنْ أُحْصِرْتُمْ فَمَا اسْتَیْسَرَ مِنَ الْهَدْیِ وَ لا تَحْلِقُوا رُؤُسَکُمْ حَتَّى یَبْلُغَ الْهَدْیُ مَحِلَّهُ فَمَنْ کانَ مِنْکُمْ مَریضاً أَوْ بِهِ أَذىً مِنْ رَأْسِهِ فَفِدْیَهٌ مِنْ صِیامٍ أَوْ صَدَقَهٍ أَوْ نُسُکٍ فَإِذا أَمِنْتُمْ فَمَنْ تَمَتَّعَ بِالْعُمْرَهِ إِلَى الْحَجِّ فَمَا اسْتَیْسَرَ مِنَ الْهَدْیِ فَمَنْ لَمْ یَجِدْ فَصِیامُ ثَلاثَهِ أَیَّامٍ فِی الْحَجِّ وَ سَبْعَهٍ إِذا رَجَعْتُمْ تِلْکَ عَشَرَهٌ کامِلَهٌ ذلِکَ لِمَنْ لَمْ یَکُنْ أَهْلُهُ حاضِرِی الْمَسْجِدِ الْحَرامِ وَ اتَّقُوا اللَّهَ وَ اعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ شَدیدُ الْعِقابِ (سوره بقره آیه۱۹۶)

و براى خدا حجّ و عمره را به پایان رسانید، و اگر [به علت موانعى‏] بازداشته شدید، آنچه از قربانى میسّر است [قربانى کنید] و تا قربانى به قربانگاه نرسیده سر خود را مَتراشید و هر کس از شما بیمار باشد یا در سر ناراحتیى داشته باشد [و ناچار شود در احرام سر بتراشد] به کفّاره [آن، باید] روزه‏اى بدارد، یا صدقه‏اى دهد، یا قربانیى بکند و چون ایمنى یافتید، پس هر کس از [اعمال‏] عمره به حجّ پرداخت، [باید] آنچه از قربانى میسّر است [قربانى کند]، و آن کس که [قربانى‏] نیافت [باید] در هنگام حجّ، سه روز روزه [بدارد] و چون برگشتید هفت [روز دیگر روزه بدارید] این ده [روزِ] تمام است. این [حجّ تمتّع‏] براى کسى است که اهل مسجد الحرام [مکّه‏] نباشد و از خدا بترسید، و بدانید که خدا سخت‏کیفر است.

باز آیه مربوط به یکی از محرمات حج است و آن تراشیدن سر بعد از قربانی است و کفاره کسی که قبل از قربانی سر خود را به هر دلیلی نتراشد کفاره آن یکی از سه کار است روزه گرفتن یا صدقه دادن یا قربانی کردن و همچنین اگر کسی برای حج قربانی نیافت باید ده روز روزه بگیرد که سه روز آن در ایام حج و بقیه پس از بازگشت از حج .

 

 

۵.   فَمَنْ لَمْ یَجِدْ فَصِیامُ شَهْرَیْنِ مُتَتابِعَیْنِ مِنْ قَبْلِ أَنْ یَتَمَاسَّا فَمَنْ لَمْ یَسْتَطِعْ فَإِطْعامُ سِتِّینَ مِسْکیناً ذلِکَ لِتُؤْمِنُوا بِاللَّهِ وَ رَسُولِهِ وَ تِلْکَ حُدُودُ اللَّهِ وَ لِلْکافِرینَ عَذابٌ أَلیمٌ (سوره مجادله آیه۴)

و آن کس که [بر آزادکردن بنده‏] دسترسى ندارد، باید پیش از تماس [با زن خود] دو ماه پیاپى روزه بدارد و هر که نتواند، باید شصت بینوا را خوراک بدهد. این [حکم‏] براى آن است که به خدا و فرستاده او ایمان بیاورید، و این است حدود خدا. و کافران را عذابى پردرد خواهد بود.

این آیه مربوط است به سنتی که قبل از اسلام میان اعراب جاری بود و آن اینکه مردان برای طلاق غیر قابل برگشت به همسران خود می گفتند “تو از این به بعد مادر من هستی” و با این جمله امکان رجوع وجود نداشت ، آیه می گوید امکان رجوع هست اگر بنده ای را آزاد کند و در صورت عدم وجود برده شصت روز پیاپی روزه بگیرد و کسانی که ناتوان برای روزه گرفتن هستند باید شصت بینوا را خوراک دهند .

به تعبیر دیگر ،  آزاد کردن یک برده = شصت روز روزه پیاپی = خوراک دادن به شصت مستمند

نکته مهم در این آیات اینکه انواع کفارات همه علاوه بر اینکه اثر تربیتی و سازندگی نفس مومنان را دارد ، اثر اجتماعی بسیار مفیدی هم دارد و در سلامت جامعه هم بسیار موثر است .

 

 

III. آیاتی که نحوه روزه مسلمانان را تشریح می کند

 

۱.   أَیَّاماً مَعْدُوداتٍ فَمَنْ کانَ مِنْکُمْ مَریضاً أَوْ عَلى‏ سَفَرٍ فَعِدَّهٌ مِنْ أَیَّامٍ أُخَرَ وَ عَلَى الَّذینَ یُطیقُونَهُ فِدْیَهٌ طَعامُ مِسْکینٍ فَمَنْ تَطَوَّعَ خَیْراً فَهُوَ خَیْرٌ لَهُ وَ أَنْ تَصُومُوا خَیْرٌ لَکُمْ إِنْ کُنْتُمْ تَعْلَمُونَ (سوره بقره آیه۱۸۴)

[روزه در] روزهاى معدودى [بر شما مقرر شده است‏]. [ولى‏] هر کس از شما بیمار یا در سفر باشد، [به همان شماره‏] تعدادى از روزهاى دیگر [را روزه بدارد]، و بر کسانى که [روزه‏] طاقت‏فرساست، کفاره‏اى است که خوراک دادن به بینوایى است. و هر کس به میل خود، بیشتر نیکى کند، پس آن براى او بهتر است، و اگر بدانید، روزه گرفتن براى شما بهتر است.

۲.   شَهْرُ رَمَضانَ الَّذی أُنْزِلَ فیهِ الْقُرْآنُ هُدىً لِلنَّاسِ وَ بَیِّناتٍ مِنَ الْهُدى‏ وَ الْفُرْقانِ فَمَنْ شَهِدَ مِنْکُمُ الشَّهْرَ فَلْیَصُمْهُ وَ مَنْ کانَ مَریضاً أَوْ عَلى‏ سَفَرٍ فَعِدَّهٌ مِنْ أَیَّامٍ أُخَرَ یُریدُ اللَّهُ بِکُمُ الْیُسْرَ وَ لا یُریدُ بِکُمُ الْعُسْرَ وَ لِتُکْمِلُوا الْعِدَّهَ وَ لِتُکَبِّرُوا اللَّهَ عَلى‏ ما هَداکُمْ وَ لَعَلَّکُمْ تَشْکُرُونَ (سوره بقره آیه۱۸۵)

ماه رمضان [همان ماه‏] است که در آن، قرآن فرو فرستاده شده است، [کتابى‏] که مردم را راهبر، و [متضمّن‏] دلایل آشکار هدایت، و [میزان‏] تشخیص حق از باطل است. پس هر کس از شما این ماه را درک کند باید آن را روزه بدارد، و کسى که بیمار یا در سفر است [باید به شماره آن،] تعدادى از روزهاى دیگر [را روزه بدارد]. خدا براى شما آسانى مى‏خواهد و براى شما دشوارى نمى‏خواهد تا شماره [مقرر] را تکمیل کنید و خدا را به پاس آنکه رهنمونیتان کرده است به بزرگى بستایید، و باشد که شکرگزارى کنید.

این دو آیه محدوده وجوب روزه را مشخص می کند ، روزه بر همه مسلمانان در ماه رمضان واجب است مگر

• ·         بیماران تا رفع بیماریشان
• ·         مسافران تا رفع سفرشان
• ·         کسانی که توان روزه گرفتن ندارند

 

بیماران و مسافران پس رفع مانع معادل روزهایی که نتوانسته اند در ماه رمضان روزه بگیرند بعد از ماه رمضان باید روزه بگیرند اما کسانی که ناتوان از روزه گرفتن هستند سی بینوا را خوراک دهند مطابق خوراک عرفی و بلکه بهتر یا بیشتر از آن خوراک معمولی

 

در آیات فوق سه نکته کلیدی وجود دارد

۱.   معادل روزه واجب خوراک دادن به مستمند است

۲.   روزه گرفتن بهتر از خوراک دادن به مستمند است

۳.   خدا برای مومنان آسانی خواسته نه سختی

 

فقهای دین اصرار عجیبی بر روزه گرفتن مومنان دارند و فتاوی بسیار سختی را برای روزه خوران صادر می نمایند و دستور خدا را که می گوید ” بر کسانى که [روزه‏] طاقت‏فرساست، کفاره‏اى است که خوراک دادن به بینوایى است” طاقت فرسا بودن را تا حد مرگ تفسیر می کنند ، در حالیکه که اگر مراد خداوند چنین طاقتی بود نمی فرمود ” اگر بدانید، روزه گرفتن براى شما بهتر است” چون اگر منظور خداوند این بود که تا طاقت نهائی مومنان باید روزه بدارند ، جمله بهتر بودن روزه از دادن خوراک به مستمند بی معنی بود ، خصوصآ اینکه در آیه دوم خداوند می فرماید “خدا براى شما آسانى مى‏خواهد و براى شما دشوارى نمى‏خواهد” نشان می دهد اولا تشخیص طاقت با خود مومن است ثانیأ این طاقت به حدی است که مومن را به رنج نیاندازد و او را از کسب و کار روزانه باز ندارد و چرخ اقتصادی خانواده مومن و جامعه دچار سستی نشود .

به عنوان مثال اگر مومنی بر اساس فتوای فقها تا حداکثر طاقت روزه بگیرد آنقدر که منجر به غش کردن مومن شود ، طبق فتوای فقها حالا که نمی تواند روزه بگیرد ، باید اطعام مسکین کند و مومن اطعام مسکین می کند ، حال چه معنی دارد که به این مومن گفته شود روزه می گرفتی بهتر از اطعام مسکین بود؟! این فتوای فقیه چه تناسبی با سخت نگرفتن وآسان گرفتن برمومن دارد؟

به تعبیر دیگر اگر مومنیبداند که روزه واجب است و قصد مقابله با دستور خدا را نداشته باشد و روزه نگیرد ، قطعأ بدلیل عدم طاقتش روزه نمی گیرد ، ولو این عدم طاقت ، حداقل طاقتش باشد ، این مومن با خوراک دادن به مستمند عملأ دستور خدا را اطاعت کرده ، ولی باید بداند ، روزه داری برای تزکیه نفس ، بهتر از اطعام مسکین است .

نباید فراموش کرد که برای تزکیه نفس ، بخشش مال کمتر از روزه داری نیست ، بخشش مال علاوه بر اینکه رضایت درونی و آرامش روحی و روانی بخشنده مال را تامین می کند ، اثر اجتماعی فراوانی هم دارد و در محرومیت زدائی اجتماع بسیار مفید است ، همچنان که در دستور کفاره معادل هایی وجود داشت ، روزه داری یا خوراک به مستمند یا پوشاک به مستمند یا آزاد کردن برده ، اما از این نکته نباید غافل شد که خداوند روزه داری در ماه رمضان را – برای تزکیه نفس – بیشتر می پسندد و برای مومنان بهتر می داند .

IV. آیه ای که نحوه و شرایط تحقق روزه را بیان می کند

۱.   أُحِلَّ لَکُمْ لَیْلَهَ الصِّیامِ الرَّفَثُ إِلى‏ نِسائِکُمْ هُنَّ لِباسٌ لَکُمْ وَ أَنْتُمْ لِباسٌ لَهُنَّ عَلِمَ اللَّهُ أَنَّکُمْ کُنْتُمْ تَخْتانُونَ أَنْفُسَکُمْ فَتابَ عَلَیْکُمْ وَ عَفا عَنْکُمْ فَالْآنَ بَاشِرُوهُنَّ وَ ابْتَغُوا ما کَتَبَ اللَّهُ لَکُمْ وَ کُلُوا وَ اشْرَبُوا حَتَّى یَتَبَیَّنَ لَکُمُ الْخَیْطُ الْأَبْیَضُ مِنَ الْخَیْطِ الْأَسْوَدِ مِنَ الْفَجْرِ ثُمَّ أَتِمُّوا الصِّیامَ إِلَى اللَّیْلِ وَ لا تُبَاشِرُوهُنَّ وَ أَنْتُمْ عاکِفُونَ فِی الْمَساجِدِ تِلْکَ حُدُودُ اللَّهِ فَلا تَقْرَبُوها کَذلِکَ یُبَیِّنُ اللَّهُ آیاتِهِ لِلنَّاسِ لَعَلَّهُمْ یَتَّقُونَ (سوره بقره آیه۱۸۷)

در شبهاى روزه، همخوابگى با زنانتان بر شما حلال گردیده است. آنان براى شما لباسى هستند و شما براى آنان لباسى هستید. خدا مى‏دانست که شما با خودتان ناراستى مى‏کردید، پس توبه شما را پذیرفت و از شما درگذشت. پس، اکنون [در شبهاى ماه رمضان مى‏توانید] با آنان همخوابگى کنید، و آنچه را خدا براى شما مقرر داشته طلب کنید. و بخورید و بیاشامید تا رشته سپید بامداد از رشته سیاه [شب‏] بر شما نمودار شود سپس روزه را تا [فرا رسیدن‏] شب به اتمام رسانید. و در حالى که در مساجد معتکف هستید [با زنان‏] درنیامیزید. این است حدود احکام الهى! پس [زنهار به قصد گناه‏] بدان نزدیک نشوید. این گونه، خداوند آیات خود را براى مردم بیان مى‏کند، باشد که پروا پیشه کنند.

در این آیه نکات ذیل نتیجه می شود

۱)   این آیه سه کار را برای روزه منع می کند  خوردن ، آشامیدن ، ارتباط جنسی با همسر

۲)   مدت روزه از سپیده صبح تا غروب آفتاب

درباره شان نزول آیه در “اسباب النزول” آمده است:

” والبى از ابن عباس روایت مى‏کند که در ماه رمضان پس از نماز عشاء تا شب دیگر خوراک و عمل زناشوئى بر مسلمین حرامبود. اما اتفاق مى‏افتاد که بعضى از مسلمین پس از نماز عشاء خوراک مى‏خوردند و با زن آمیزش مى‏کردند. و از سختى (منع) نزد پیغمبر (ص) شکوه بردند. آیه (در جواز) نازل شد.

ابو بکر اصفهانى با اسناد از براء بن عازب روایت مى‏کند که بر مسلمانان پس از افطار و پیش از خواب جایز بود که بخورند و بیاشامند و با زن بیامیزند. اما اگر خوابشان مى‏برد تا شب دیگر چنین کارى نمى‏کردند. قیس بن صرمه انصارى روزه‏دار بود موقع افطار به منزل رفت و در فاصله‏اى که زنش خوراکى آماده مى‏کرد خوابش در ربود [و سپس چیزى نخورد] و روز دیگر هنگام نیمروز غش کرد. داستان با پیغمبر (ص) باز گفتند و آیه فوق نازل گردید.

ابو عبد الرحمن بن ابى حامد با اسناد از براء بن عازب روایت مى‏کند که صحابه روزه‏دار موقع افطار اگر پیش از روزه گشادن خوابشان مى‏برد آن شب و روز بعد تا افطار دیگر چیزى نمى‏خوردند. روزى قیس بن صرمه انصارى موقع افطار به خانه آمد و از زنش پرسید: خوردنى دارى؟ زن گفت: نه. مرد گفت برو تهیه کن. و قیس آن روز را کار کرده (و تنش کوفته) بود. خواب بر دیدگانش غلبه کرد. زن چون باز گشت، مرد را خفته دید، گفت: محروم شدى! و صرمه به همان حال روزه را ادامه داد تا فردا ظهر غش کرد. و نیز عمر با همسر خود در حال خواب وى نزدیکى کرده بود. قضیه را به پیغمبر (ص) گفتند، آیه مورد بحث (در جواب خوردن و آمیزش از افطار تا سحر) نازل گردید و همه شادمان شدند. بخارى نیز به طریق دیگر همین را آورده است.

حسن بن محمد فارسى با اسناد از قاسم بن محمد روایت مى‏کند که در اوایل تشریع روزه از شام تا شام روزه مى‏گرفتند و اگر کسى بعد از افطار خوابش مى‏برد حق نداشت آن شب را با زنش نزدیکى کند و نه بخورد و نه بیاشامد تا آنکه شبى عمر پس از خواب با زن خود جماع کرد و صرمه بن أنس پیش از افطار خوابش برد و بى‏آب و نان روز دیگر را روزه گرفت و نزدیک بود که بمیرد، و خدا از خطاى ایشان درگذشت و بر ایشان ببخشود و رخصت فرمود که از افطار تا سحر بتوانند بخورند و بیاشامند و آمیزش کنند.”

با توجه به شآن نزول ، قبل اینکه خداوند آیه ای در تشریح روزه بیاورد و آن را واجب اعلام نماید ، مومنان مطابق دستور و یا سنت پیامبر روزه داری می کردند و روزه این چنین بوده است که روزه داری تعداد روزهای محدود در ماه های مختلف و شبانه روزی و فقط با یک افطار بوده است ، بدون ارتباط جنسی با همسر و امساک در خوردن و آشامیدن ، وقتی روزه یک ماهه رمضان واجب می شودروزه شبانه روزی برای مومنان دشوار می شود ، به طوری که به پیامبر لب به اعتراض می گشایند و آیات روزه به قصد آسانی روزه داری ، محدوده زمانی روزه را از شبانه روزی به طول روز (از سپیده صبح تا غروب خورشید) کاهش می دهد .

V.  آیه ای که ارزش روزه داری را در کنار سایر ارزش ها بیان می کند

۱.   إِنَّ الْمُسْلِمینَ وَ الْمُسْلِماتِ وَ الْمُؤْمِنینَ وَ الْمُؤْمِناتِ وَ الْقانِتینَ وَ الْقانِتاتِ وَ الصَّادِقینَ وَ الصَّادِقاتِ وَ الصَّابِرینَ وَ الصَّابِراتِ وَ الْخاشِعینَ وَ الْخاشِعاتِ وَ الْمُتَصَدِّقینَ وَ الْمُتَصَدِّقاتِ وَ الصَّائِمینَ وَ الصَّائِماتِ وَ الْحافِظینَ فُرُوجَهُمْ وَ الْحافِظاتِ وَ الذَّاکِرینَ اللَّهَ کَثیراً وَ الذَّاکِراتِ أَعَدَّ اللَّهُ لَهُمْ مَغْفِرَهً وَ أَجْراً عَظیماً (سوره احزاب آیه۳۵)

مردان و زنان مسلمان، و مردان و زنان با ایمان، و مردان و زنان عبادت‏پیشه، و مردان و زنان راستگو، و مردان و زنان شکیبا، و مردان و زنان فروتن، و مردان و زنان صدقه‏دهنده، و مردان و زنان روزه‏دار، و مردان و زنان پاکدامن، و مردان و زنانى که خدا را فراوان یاد مى‏کنند، خدا براى [همه‏] آنان آمرزشى و پاداشى بزرگ فراهم ساخته است.

در این آیه رفتارهای خداپسند انه زنان و مردان را یادآوری و پاداش آنان را بزرگ و سبب آمرزش گناهانشان بیان می نماید:

۱)   مسلمانی

۲)   با ایمانی

۳)   عبادت پیشه گی

۴)   راستگوئی

۵)   صبوری

۶)   فروتنی

۷)   بخشنده گی

۸)   روزه داری

۹)   پاکدامنی

۱۰)یاد کردن خدا به فراوانی

نظرات

نظر (به‌وسیله فیس‌بوک)