باوجود پیشرفتهای وسیع درزمینهی دارو و مراقبت از کسانی که با HIV زندگی میکنند، این ویروس هنوز یکی از معضلات سلامت در سرتاسر جهان است. اما یک مدل موفق در مبارزه با شیوع HIV وجود دارد؛ کوبا.
باوجود پیشرفتهای وسیع درزمینهی دارو و مراقبت از کسانی که با HIV زندگی میکنند، این ویروس هنوز یکی از معضلات سلامت در سرتاسر جهان است. HIV از طریق خون و فراوردههای خونی، مایعاتِ جنسی، و از مادر HIV+به کودک در دورانِ بارداری، زایمان و شیردهی منتقل میشود. کوبا اولین کشوری است که در سال ۲۰۱۵ توانست انتقال HIV (و همچنان سیفلیس) را از مادر به کودک به طورِ کامل متوقف کند.(۱) برنامهی ملیِ ایدز در کوبا طبق گزارش سازمانِ بهداشت جهانی موفقترین برنامه، و به اعتقاد بسیاری از فعالان حوزهی HIV کارآمدترین الگوی مبارزه با ایدز در جهان است. من در این یادداشت قصد دارم با معرفیِ الگوی مبارزه و سیاستگذاریهای مرتبط با HIVدر کوبا، دربارهی نتایج این سیاستگذاریها، و همچنین نقدهای اخلاقی بر الگوی کوبایی بنویسم.
ورودِ HIV به جزیره
کوبا مبارزه با HIV را ۳۳ سال پیش و حتا ۳سال پیش از ورود این ویروس به کشور آغاز کرد. دولت کوبا در سال ۱۹۸۳کمیسیون ملی ایدز را تشکیل داد و خون و تمام فراوردههای خونیای را که از خارج رسیده بود نابود کرد. گرچه این طرح ضربتی کشور را از نظر فراوردههای خونی با مضیقه مواجه کرد ( که بخشی از آن با فراخوانِ ملیِ اهدای خون درهمان سال جبران شد)، اما کوبا توانست در سالهای اولیهی شیوع HIV در بیشتر کشورهای جهان، از انتقالِ ویروس به افراد مبتلا به هموفیلی و سایر دریافتکنندگانِ خون جلوگیری کند. درست درهمان سالها (سالهای ۱۳۶۲ و ۱۳۶۳) فراوردههای خونی آلوده به HIV توسط انستیتو مریو فرانسه به ایران وارد شد و در اختیارِ ۹۷۶ فرد مبتلا به هموفیلی قرار گرفت که تمامِ آنها به HIV مبتلا شدند. تا اردیبهشت ۱۳۹۰ دویست نفر از دریافتکنندگان این خونها جان باختند. رسیدگی به این پرونده، معروف به پروندهی «خونهای آلوده» در سال ۱۳۹۲ متوقف شد.
الگوی کوبایی
به محضِ ورودِ HIV به کوبا در سال ۱۹۸۶، دولت و وزارت بهداشت برنامهای جهتِ کنترلِ گسترش این ویروس طراحی و اجرا کردند. استراتژی کوبا در زمینهی بهداشت و سلامت عمومی تفاوت قابل توجهی با سایر کشورها دارد و در همان زمان هم قوانین و مقررات بسیاری جهت محافظت از سلامت شهروندان جاری بود. قوانینی همچون «دستور ۵۴» که در سال ۱۹۸۲ جهت پیشگیری و کنترل فوریِ عفونتهای مسری تصویب شده بود و طبق آن و بسته به مورد، اقداماتی همچون قرنطینهی افرادی که مشکوک به ابتلا به عفونتی مسری هستند، و محدود کردن فعالیتهای اجتماعیِ این افراد اگر مشخص شود که سلامت دیگران را به خطر میاندازند، صورت میگرفت. علاوه بر این در سال ۱۹۸۳ قانونی تصویب شد که در بند ۲۰ آن با اشاره به بیماریهایی که ممکن است همهگیر شوند مینویسد «وزارت بهداشت تعیین میکند کدام بیماریها جامعه را درمعرض خطر قرار میدهند، و با تشخیص و بررسی شیوههای پیشگیری، روش و روندِ درمانِ اجباری را راهاندازی خواهد کرد»(۲) بنابر این از سال ۱۹۸۶ و پس از شناساییِ اولین مورد HIV درکوبا، تا سالِ ۱۹۹۴ دولت تمام کسانی را که با HIV زندگی میکردند، در مراکزی شبیه به آسایشگاه قرنطینه میکرد. در این مراکز افرادِ HIV+ دربارهی این ویروس و ایدز و راههای ابتلا، و راههای پیشگیری از انتقالِ آن به دیگران و رفتارهای جنسیِ امن (استفاده از کاندوم) آموزش میدیدند. در کنار برنامههای آموزشی و پیشگیریِ فشرده، غذا، سرپناه، دارو، خدمات اجتماعی و سایر خدمات در این آسایشگاهها فراهم بود.
در سال ۱۹۹۴ و با کسبِ اطلاعاتِ جدید درمورد ویروس و فشارِ موازی مدافعانِ حقوقِ افرادِHIV+ در حوزهی بهداشت و سلامت، قانونِ قرنطینهی اجباری برداشته شد اما همچنان تمام کسانی که نتیجهی آزمایششان مثبت باشد باید ۸ هفته جهتِ دریافتِ خدمات آموزشی در آسایشگاه بمانند. بعد از پایان دورهی آموزشی افراد اجازه دارند در آسایشگاه بمانند (که بسیاری از آنها به خاطر خدمات رایگان و مراقبتِ مناسب میمانند) یا اینکه پیش خانوادهها و به سرِ کار و فعالیت اجتماعیشان بازگردند به شرطی که از رفتارهای جنسی پرخطر اجتناب و طبق برنامه به پزشکشان مراجعه کنند. همچنین تمام شهروندانِ HIV+ کوبا از داروهای ضدویروسی رایگانی استفاده میکنند که در خودِ کوبا تولید میشود. کوبا تولید داروهای مخصوص HIV همچون zidovudine و lamivudine را از سال ۲۰۰۱ آغاز کرد. درکنار داروهای رایج، برای کسانی که نسبت به عوارض جانبی داروها آسیبپذیرتر هستند، متخصصان کوبایی درمانهای ترکیبی همچون SAM Therapy (سلنیوم، آسپیرین، مولتیویتامین) تجویز میکنند.
در این مراکز افرادِ HIV+ دربارهی این ویروس و ایدز و راههای ابتلا، و راههای پیشگیری از انتقالِ آن به دیگران و رفتارهای جنسیِ امن (استفاده از کاندوم) آموزش میدیدند. در کنار برنامههای آموزشی و پیشگیریِ فشرده، غذا، سرپناه، دارو، خدمات اجتماعی و سایر خدمات در این آسایشگاهها فراهم بود.
علاوهبر آموزشِ مراقبتیِ اجباری در آسایشگاه، قوانین دیگری مربوط به HIV وجود دارد. تمام زنانِ باردار باید آزمایش HIV بدهند. اگرنتیجهی آزمایش زنی مثبت باشد، جهت پیشگیری از انتقال ویروس به کودک دارو دریافت میکند و به شیوهی سزارین زایمان میکند که نمیگذارد ویروس طی پروسهی زایمان طبیعی به نوزاد منتقل شود.
در کوبا افراد HIV+ باید اسامیِ تمام شرکای جنسیای را که طی ۶ماهِ اخیر با آنها رابطه داشتهاند اعلام کند و آن افراد هم باید آزمایش بدهند. از آنجایی که ابتلا به سایر عفونتهای مقاربتی احتمالِ ابتلا به HIV را بالا میبرد، تمام افرادی که به عفونتهای مقاربتیِ دیگر مبتلا میشوند باید برای HIV هم آزمایش بدهند. تشویقِ جامعه برای آزمایش داوطبانهی HIV جزو برنامه پیشگیری از گسترش HIV در کوبا است. (۵)
وضعیتِ HIV در کوباآمار مربوط به درجهی شیوع HIV و مقایسهی آن با سایر کشورها نشان میدهد الگوی کوبایی واقعاً موثر بودهاست. امروزه در کوبا حدود۳۰۰۰ نفر با HIV زندگی میکنند یعنی ۰.۰۵ درصد از جمعیت بین ۱۵ تا ۴۹ سال که از نظر جنسی فعال به حساب میآیند. در ایالات متحده ۰.۳ درصد از این گروه سنی با HIV زندگی میکنند. (درجهی شیوع یک درصد به معنی وضعیت اپیدمی است) نرخ ابتلا به HIV درکشورهایی همچون هاییتی، و برخی کشورهای افریقایی صدها برابر بیشتر است. از سال ۱۹۸۶ تنها ۱۲ کودک در کوبا با HIV به دنیا آمدهاند. (۳) طبق آمار سال ۱۳۹۱ و از مجموع افراد شناسایی شده در کشورِ ما (درایران ۱۰۰-۱۲۰ هزارنفر با HIVزندگی میکنند که فقط حدود ۳۰هزار نفرشان شناسایی شدهاند) ۳/۳ درصد از طریقِ MTC یا مادر به کودک، مبتلا شدهاند. بنابر این واضح است که سیاستگذاریهای بهداشتی کوبا در مبارزه و کنترل ویروس بسیار موفقیتآمیز بودهاند. اما…
اخلاق و HIV
استراتژیهای موفق کنترل HIV درکوبا با ارزشهای بنیادینِ حقوق جنسی انسانها منطبق نیست و سالهاست فعالان حوزهی HIV منتقد آنند. بحثبرانگیزترین بخش آن، برنامهی ۸ هفتهای اقامت اجباری در آسایشگاه، پس از جوابِ مثبت آزمایش است.(۴) حتا پس از پایان دورهی ۸ هفته، درصورت عدم استفاده از کاندوم، فرد HIV+ محکوم به اقامت دایم در آسایشگاه خواهد بود. براساس ارزشهای بنیادین حقوق و سلامتی جنسی، هرشکلی از اجبار برای آزمایش HIV و سایر عفونتهای مقاربتی، ناقض شأن وکرامت انسانهاست. از اینرو اجبار زنان باردار و کسانی که عفونتهای مقاربتیِ دیگر مبتلا شدهاند برای آزمایش HIV و الزامِ افشای نامِ شرکای جنسی درصورت مثبت بودنِ جواب و اجبارِ آزمایش برای آنها، از سیاستگذاریهای مورد انتقاد بسیاری از متخصصان سکسوالیته و فعالان حوزهی HIV است که معتقدند این شیوه به بازتولید انگهای اجتماعی و تبعیض علیه کسانی که با HIV و سایر عفونتهای مقاربتی زندگی میکنند، دامن میزند.(۵) با اینوجود شکی نیست که اگر تمامی کشورهای جهان از سی سالِ پیش به جای پیروی از استراتژی ناموفقِ مسیحی-افریقاییِ ABC (که باوجود اثبات ناکارآمدیاش در اغلب کشورها هنوز و همچنان الگوی رسمی و ترویجی دولت و سازمانهای غیردولتی در ایران است) الگوی کوبایی را اجرا میکردند جلوی میلیونها مرگ ناشی از بیماریهای مرتبط با ایدز گرفته میشد.
پانوشتها:
- http://www.who.int/mediacentre/news/releases/2015/mtct-hiv-cuba/en/
- http://www.who.int/hiv/pub/prev_care/en/cuba.pdf
- http://data.unaids.org/publications/fact-sheets01/cuba_en.pdf
- طبق تجربهی حرفهایام، در برخی ایالتهای هند درصورت مثبت بودن جواب آزمایش، به جای قرنطینه کردن در آسایشگاه، یک روانشناس و یک مددکارِ اجتماعی ۲۴ ساعته تا ۸هفته همراه فرد میمانند تا او و اطرافیانش را برای ورود به وضعیت جدید آماده و از حوادثی چون خودکشی و بروز خشونت خانگی و رفتارهای انتقامجویانه که در این شرایط بسیار محتمل است، پیشگیری کنند. در ایران اغلب درصورت مثبت بودنِ جواب آزمایش فرد را تقریباً به امانِ خدا رها میکنند
- https://cdn2.sph.harvard.edu/wp-content/uploads/sites/13/2013/07/10-Anderson.pdfک
نظرات
این یک مطلب قدیمی است و اکنون بایگانی شده است. ممکن است تصاویر این مطلب به دلیل قوانین مرتبط با کپی رایت حذف شده باشند. اگر فکر میکنید که تصاویر این مطلب ناقض کپی رایت نیست و میخواهید توسط زمانه بازیابی شوند، لطفاً به ما ایمیل بزنید. به آدرس: tribune@radiozamaneh.com
هنوز نظری ثبت نشده است. شما اولین نظر را بنویسید.