مقدمه:
هرسال، به مناسب اربعین یا چهلمین روز شهادت امام حسین، میلیون‌ها نفر از شیعیان عراق و دیگر کشورهای جهان، برای عزاداری به کربلا می‌روند. بخشی از این جمعیت میلیونی، بنا به سنت شیعیان، مسیر نجف تا کربلا را پیاده طی می‌کنند. مراسم اربعین کربلا به بزرگ‌ترین تجمع مذهبی در جهان و مهم‌ترین مراسم مذهبی شیعیان است.
رژیم ایران که رویای رهبری جهان اسلام را در سر می‌پروراند و خود را رهبر شیعیان جهان معرفی می‌کند، با صرف میلیاردها دلار و سازمان‌دهی هیئت‌های مذهبی در و دیگر کشورهای جهان و اعزام آنان به مراسم اربعین، تلاش می‌کند تا سهم بیشتری در این مراسم داشته باشد و درنهایت کنترل آن را به دست گیرد. مراسم اربعین در کربلا، به یک پروژه استراتژیک برای رژیم ایران تبدیل‌شده است که با استفاده از آن، اهداف مهم داخلی و خارجی‌اش را دنبال می‌کند.
روح‌الله خمینی و صدور انقلاب و تسلط برجهان اسلام
در فوریه ۱۹۷۹ نظام پادشاهی در ایران سقوط کرد و روح‌الله خمینی و حلقه روحانیون وابسته به وی، قدرت را در اختیار گرفتند. خمینی از همان روزهای نخست، درحالی‌که برای تثبیت قدرت و ایجاد یک حکومت استبدادی دینی در ایران تلاش می‌کرد، صدور افکار بنیادگرایانه خود به کشورهای اسلامی و تسلط برجهان اسلام را در دستور کار قرارداد. خمینی یک رهبر مذهبی شیعه بود و شیعیان در جهان اسلام در اقلیت قرار دارند، ازاین‌رو، خمینی با برافراشتن پرچم مبارزه با آمریکا و نابودی اسرائیل، تلاش کرد تا خودش و رژیم اش را در ورای اختلافات شیعه و سنی قرار گیرد تا بتواند در جایگاه رهبری جهان اسلام قرار گیرد. بااین‌حال، رهبران رژیم ایران به‌خوبی می‌دانستد که پایگاه اصلی و پیش برنده استراتژی آن‌ها در منطقه، شیعیان پیرو خمینی هستند که گویا اسلام ناب محمدی را نمایندگی می‌کنند.
در این چهارچوب، از همان روز نخست، نفوذ در عراق، که اکثریت جمعیت آن شیعه هستند برای رژیم خمینی اهمیتی استراتژیک داشت. از طرف دیگر، مرقد شش تن از امامان شیعه در عراق قرار دارد که مهم‌ترین آن‌ها، مرقد امام اول شیعیان حضرت علی در نجف و امام حسین در کربلا می‌باشد. حوزه علمیه نجف که مهم‌ترین پایگاه مرجعیت جهان تشیع است نیز در عراق است. ازاین‌رو، برای رژیم ایران، نفوذ در این کشور اهمیتی دوچندان داشته است.
رژیم خمینی در دو دهه اول انقلاب، با تأسیس و حمایت از گروه‌های سیاسی و نظامی شیعه عراقی مثل مجلس اعلای اسلامی عراق یا سپاه بدر، تلاش کرد تا نفوذ خود در عراق را گسترش دهد. حمله آمریکا به عراق در سال ۲۰۰۳ و سقوط صدام حسین و قدرت گرفتن شیعیان ، دست رژیم برای گسترش نفوذ در عراق را باز کرد. اکنون پس از ۱۳ سال که از سقوط صدام می‌گذرد، رژیم ایران از نفوذ نظامی و سیاسی بسیار گسترده‌ای در عراق برخوردار است. سپاه قدس میلیشیاهای نظامی شیعه وابسته به خود در عراق را در ساختاری تحت نام حشد الشعبی یا بسیج مردمی سازمان‌دهی کرده است که فرماندهی آن با هادی عامری و معاونت آن با ابو مهدی مهندس می‌باشد. این دو نفر قبلاً فرمانده سپاه بدر وابسته به سپاه قدس بودند و هردوی آنان نیز اعضای سپاه قدس می‌باشند.
ازنظر سیاسی نیز رژیم ایران نفوذ بسیار گسترده‌ای در عراق دارد و گروه‌ها و احزاب سیاسی متعددی در این کشور مثل سازمان بدر یا مجلس اعلای عراق نیز تحت امر رژیم ایران هستند. مسئولین رژیم ایران با تکیه‌بر نفوذ سیاسی و نظامی در عراق، رویای تسلط برجهان اسلام با تکیه‌بر قدرت شیعیان را به‌طورجدی تری باور کرده‌اند. قاسم سلیمانی فرمانده سپاه قدس در سخنرانی‌ای که در بهمن ۹۲ در کرمان ایراد کرد این تفکرات را علنی کرد و از احیای هلال شیعه به رهبری رژیم ایران سخن گفت:
“از سال ۴۰ هجری که امیر مؤمنان علی (ع) به شهادت رسید، ۸۰ سال بنی‌امیه حکومت کرده، ۶۰۰ سال بنی‌عباس حکومت کرده، ۴۰۰ سال عثمانی‌ها حکومت کردند، هیچ کجا شیعه جرئت ابراز مذهب خودش و مذهبیت خودش را نداشت. احیای شیعه با مرجعیت ایران یک قطبیت و یک قدرت به ایران در بعد سیاسی، امنیتی و اقتصادی می‌دهد، اینکه می‌گویند هلال شیعی، سیاسی نیست، هلال شیعی، هلال اقتصادی است و مهم‌ترین مسئله اقتصادی جهان، نفت است. ما می‌دانیم سه کشور در جهان ایران، عربستان و عراق بیشترین نفت جهان را دارند که عربستان نخست، ایران و عراق دوم و سوم هستند و تقریباً ۷۰ درصد نفت جهان در این سه کشور واقع‌شده که همه این ۷۰ درصد در منطقه شیعه‌نشین است.”
رهبری شیعیان جهان توسط رژیم، مستلزم نفوذ مذهبی در عراق و کسب موقعیت برتر در میان شیعیان این کشور است اما اکثریت شیعیان عراق و همچنین مرجعیت مذهبی در حوزه نجف، ، تحت کنترل یا تحت امر رژیم ایران و ولایت‌فقیه نیستد و بخش مهمی از آنان با دخالت‌های رژیم ایران و سیاست‌های منطقه‌ای‌اش مخالف‌اند و این‌یک مانع بزرگ برای رژیم است. جمهوری اسلامی برای جبران این نقطه‌ضعف، از سال ۲۰۰۳، استراتژی مشخصی برای نفوذ در مراکز مذهبی شیعه عراق و در دو شهر نجف و کربلا را دنبال کرده است. با هدایت و هماهنگی سپاه قدس، نهادها و عوامل رژیم سرمایه‌گذاری‌های کلانی در نجف، کربلا، سامرا و کاظمین کرده‌اند و به کمک وابستگان عراقی خود، صدها هتل، مرکز تجاری و دسته‌جات مذهبی در شهرهای زیارتی عراق به راه انداخته‌اند. از طرف دیگر، رژیم ایران با صرف ده‌ها میلیون دلار تلاش می‌کنند تا روحانیون عراقی و ایرانی که در حوزه قم تحصیل‌کرده و به ایدئولوژی رژیم وفادارند، در حوزه‌های عراق و به‌ویژه در نجف، نفوذ و قدرت بیشتری داشته باشند.
یکی از نهادهایی که استراتژی رژیم برای نفوذ مذهبی در عراق را به‌پیش می‌برد، ستاد بازسازی عتبات عالیه است که پس از سقوط صدام و تحت امر خامنه‌ای تأسیس‌شده است و تحت کنترل سپاه قدس می‌باشد. رئیس کنونی ستاد بازسازی عتبات پاسدار حسن پلارک است که به گفته رسانه‌های رژیم، فرمانده سپاه قدس بوده است.به گفته پلارک ستاد بازسازی عتباب یک شورای امناء دارد که در رأس آن نمایندگان خامنه‌ای، قاسم سلیمانی فرمانده سپاه قدس و آخوند علی شیرازی نماینده ولی‌فقیه در سپاه قدس می‌باشند. یکی از مسئولین ستاد عتبات در گفتگوی رسانه‌ای تأکید کرد که این سازمان وابسته به سپاه قدس است، و: هدف اصلی از تأسیس سازمان عتبات، بازسازی حرمین شریفین در عراق و سوریه و همچنین نهادینه کردن راهپیمایی اربعین حسینی و تجمع فرهنگی جهان است.
فعالیت‌های ستاد عتبات دو بخش مهم دارد، نخست بازسازی و توسعه اماکن زیارتی شیعیان در عراق و دیگری، بسیج نیرو و مشارکت در مراسم اربعین کربلا است. ستاد عتبات در همه شهرهای مهم ایران دفاتر جمع‌آوری نذورات مردمی درست کرده است اما بخش مهمی از بودجه آن توسط ولی‌فقیه و دولت تأمین می‌شود. به گفته حسن پلارک، این سازمان ۵ هزار میلیارد تومان پروژه تعریف‌شده در عراق دارد که هم‌اکنون ۲ هزار میلیارد تومان آن در حال اجرا است. یکی از مهم‌ترین پروژه‌های ستاد عتبات، ساخت و توسعه صحن حضرت زهرا در کنار حرم حضرت علی در نجف است. این پروژه ۱۰۰۰ میلیارد تومان هزینه داشته و مسئول اجرای آن قرارگاه خاتم‌الانبیای سپاه بوده است و بخشی مهمی از آن تکمیل و در فروردین ۹۵ افتتاح شد. ستاد بازسازی عتبات همچنین ده‌ها مرکز درمانی برای زائران در نجف، کربلا سامرا و کاظمین تأسیس کرده است که مهم‌ترین آن بیمارستان امام سجاد در کربلا می‌باشد که با بهترین امکانات پزشکی مورد بهره‌برداری قرارگرفته است.
پیاده‌روی اربعین
یکی دیگر از مهم‌ترین وظایف ستاد عتبات عالیه، هماهنگی و تدارکات لازم برای شرکت ایرانیان و شیعیان از دیگر کشورها در راهپیمایی اربعین در عراق است. ستاد بازسازی عتبات، در همکاری با دیگر نهادها، تلاش می‌کند تا این مراسم را در جهت اهداف سیاسی رژیم مصادره کند. در این پروژه که اهمیت استراتژیک برای رژیم دارد، همه نهادهای مذهبی و وزارتخانه‌های مهم مثل وزارت خارجه و ارشاد مشارکت دارند و در سازمان حج و زیارت نیز ستاد اربعین تشکیل‌شده است. مسئولین و واعظان رژیم در طول سال و به‌ویژه در ایام محرم با استفاده از منابر و از رسانه‌های عمومی، با روضه‌خوانی و استفاده از اعتقادات مذهبی مردم، آن‌ها را به شرکت در این مراسم تشویق کند. رژیم با پروژه اربعین، مجموعه‌ای از اهداف داخلی و اهداف سیاست خارجی و منطقه‌ای را دنبال می‌کند.
در داخل، رژیم با کارزار تبلیغی تلاش می‌کند تا فضای سینه‌زنی، عزاداری و روضه‌خوانی را گسترش داده و احساسات مذهبی مردم را تحریک و تا حد امکان، این احساسات را به نفع خود و مشروعیت بخشی به‌نظام مصادره کند. در جریان راهپیمایی اربعین، تمام رسانه‌های مهم رژیم این مراسم را مستقیم پخش می‌کنند تا فضای داخل را به نفع آن بسیج کنند. رژیم با سازمان‌دهی متقاضیان شرکت در مراسم اربعین کربلا و کنترل سفر آن‌ها، شبکه‌ای از موکب‌ها یا هیئت‌های عزاداری اربعین به راه انداخته است و با ارائه خدمات به زائران، تلاش می‌کند تا از میان آنان یارگیری کرده و پایه ایدئولوژیک و وفادار به‌نظام را تقویت کند. رژیم با کنترل و سازمان‌دهی هیئت‌های مذهبی که درگیر مراسم اربعین هستند، کنترل خود بر کلیه فعالیت‌های مذهبی ایرانیان را نیز بیشتر می‌کند.
از طرف دیگر، رژیم در تبلیغات خود، مراسم اربعین در کربلا را به‌عنوان نمادی از قدرت جهان شیعه و گامی در جهت پیروزی امت اسلام در جنگ با استکبار معرفی می‌کند، جنگی که گویا رهبری آن با ولی‌فقیه و جمهوری اسلامی است. یعنی، رژیم تلاش می‌کند با استفاده از اربعین، دستگاه ایدئولوژیک خود یعنی مبارزه با استکبار و صهیونیسم که پایه و اساس سیاست خارجی رژیم و اهرم کارآمدی برای جذب نیرو برای دستگاه سرکوب خود یعنی سپاه و بسیج است را توجیه کند و از این قدرت‌نمائی، برای مستحکم‌تر کردن نظام در داخل و ارعاب مردم استفاده نماید.
رژیم با پروژه اربعین و تلاش برای اعزام هرچه بیشتر زائر به عراق، اهداف منطقه‌ای مهمی را مدنظر دارد. یکی از آنان، به دست گرفتن و کنترل این مراسم در عراق است که هم‌اکنون تحت نظر دولت عراق و هیئت‌های مذهبی عراقی است و سپاه قدس تلاش می‌کند تا با استفاده از نیروهای وابسته به خود در عراق، خودش را متولی آن کند و بدین ترتیب، در دستگاه مذهبی عراق دست بالاتری داشته باشد و از این اتوریته مذهبی، در جهت اهداف سیاسی و نظامی خود در عراق و در منطقه بهره گیرد و از آن به‌عنوان پشتوانه‌ای برای فعالیت نظامی و سیاسی گروه‌های شیعه وابسته به خود در سراسر منطقه استفاده نماید. رژیم برای کنترل بیشتر این مراسم، تلاش می‌کند تا آن را به یک حرکت سیاسی تبدیل کند و ازاین‌رو، برخی از زائران ایرانی یا شیعیان خارجی که توسط رژیم به مراسم آورده شده‌اند، شعارها و یا پلاکاردهایی علیه آمریکا و متحدان منطقه‌ای آن می‌دهند و پرچم آمریکا و اسرائیل را آتش می‌زنند.. این همان روشی است که رژیم تلاش کرد در مراسم حج انجام دهد اما با مخالفت عربستان روبرو شد.
یکی دیگر از اهداف رژیم این است که در مقابل مراسم حج که تحت کنترل عربستان قرار دارد، مراسم اربعین را نمادی از قدرت شیعه و نشانی از نفوذ و قدرت خود در جهان اسلامی معرفی کند. یکی دیگر از مهم‌ترین اهداف سپاه قدس این است که با دخالت هرچه بیشتر در این مراسم، از میان شیعیان عراقی و زائرانی که از دیگر کشورها که به کربلا می‌آیند یارگیری کند. در همین راستا، رژیم شبکه گسترده‌ای در کشورهای مختلف به راه انداخته تا داوطلبین را در قالب هیئت‌های تحت کنترل خود به کربلا اعزام کند و از میان آن‌ها، برای دیگر پروژه‌های خود یارگیری کند. در اروپا رژیم چند مرکز جذب زائر برای اعزام به کربلا دارد. در دیگر کشورها، به‌ویژه در آفریقا، رژیم با استفاده از شبکه‌های خود مثل جامعه المصطفی یا مجمع جهانی اهل بینت، زائران اربعین را سازمان‌دهی و به عراق اعزام می‌کنند.
مراسم اربعین، پروژه استراتژیک نظام برای توسعه‌طلبی‌های منطقه‌ای و تسلط برجهان اسلام و همچنین، گسترش فضای روضه‌خوانی و سینه‌زنی در داخل و استفاده از آن برای مشروعیت بخشی به‌نظام و یارگیری برای نهادهای امنیتی نظام است.
حسن داعی
نظرات
این یک مطلب قدیمی است و اکنون بایگانی شده است. ممکن است تصاویر این مطلب به دلیل قوانین مرتبط با کپی رایت حذف شده باشند. اگر فکر می‌کنید که تصاویر این مطلب ناقض کپی رایت نیست و می‌خواهید توسط زمانه بازیابی شوند، لطفاً به ما ایمیل بزنید. به آدرس: tribune@radiozamaneh.com
هنوز نظری ثبت نشده است. شما اولین نظر را بنویسید.