کلاف سردرگمی به نام بیمه زنان خانه دار

وقتی زمزمه ‌های اجرای طرح بیمه زنان خانه‌ دار برای اولین بار در سال ۸۱ از سوی مسئولان مطرح شد، موجی از امیدواری در میان زنانی که همواره تأمین زندگی در شرایط پیری به عنوان یکی از دغدغه ‌هایشان به شمار می رفت، ایجاد شد و بیش از ۱۸ میلیون زن خانه‌ دار کشور در حالی بیش از ۱۰ سال است به وعده ‌های مسئولان سازمان ‌های متولی برای بیمه شدن دل‌خوش کرده ‌اند، که متأسفانه هرچه پیش می‌ رویم خبرهای امیدوارکننده ‌ای از اجرای این‌ طرح به گوش نمی ‌رسد.

به گزارش مهرخانه، اجرای طرح بیمه زنان خانه ‌دار درسال ۸۱ با بودجه ۲۰۰ میلیون تومانی آغاز شد و طی سال ‌های ۸۵ـ۸۳، بودجه طرح به ۲ میلیارد تومان رسید. براساس طرح اولیه قرار بود با استفاده از اعتبارات مصوب سالانه یک میلیون زن خانه‌دار کشور تحت پوشش بیمه قرار بگیرند، اما در عمل نه تنها این اتفاق نیفتاد بلکه به دلیل برخی نواقص و مشکلات موجود از یکسو یا به بهانه تأخیر در تأمین به موقع اعتبارات از سوی دیگر، طرح بیمه زنان خانه‌ دار ۱۰ سال متوقف ماند تا اینکه اواسط امسال مجدداً مرکز امور زنان و خانواده ریاست جمهوری از ارسال لایحه بیمه زنان خانه دار به دولت خبر داده است.

ماجرا از کجا کلید خورد؟
فقدان امنیت اجتماعی و اقتصادی و نداشتن آینده ای امن برای زنان خانه دار در هنگام بروز حوادثی از قبیل از کارافتادگی، بیوگی، طلاق، بیماری، سالخوردگی و از طرفی نبود سیستم های حمایتی لازم در نظام تأمین اجتماعی، مرکز مشارکت زنان را بر آن داشت تا با طرح بیمه زنان خانه دار پاسخگوی مطالبات این قشر از جامعه باشد.
موضوع چگونگی بهره مندی زنان خانه دار از نظام تامین اجتماعی به یکی از دغدغه های مهم مرکز مشارکت زنان در دوره اصلاحات تبدیل شد و به طرق مختلف در جلسات هیئت دولت مطرح می گردید. بالاخره دولت به این درخواست ها پاسخ داد و در پی مصوبه ۳/۱۱/۷۸ هیئت دولت، مرکز موظف به تهیه و تدوین طرح بیمه زنان خانه دار شد و براساس این مصوبه طرح صندوق تأمین اجتماعی زنان خانه دار در سال ۱۳۸۰ به دولت ارائه گردید و در پی آن طی هماهنگی با فراکسیون زنان مجلس شورای اسلامی نهایتاً اجرای طرح بیمه زنان خانه دار در قالب اختصاص ردیفی از بودجه سالانه در سال ۱۳۸۱ به بعد بر عهده سازمان بهزیستی نهاده شد.

بر این اساس مقرر گردید جهت اجرای آن آیین نامه ای با همکاری این مرکز توسط بهزیستی تدوین گردد که متأسفانه در هیچ یک از جلسات آن از مرکز دعوتی به عمل نیامد، لذا آنچه مد نظر طراحان اولیه طرح بود اجرا نگردید.
با تصویب دولت و با اختصاص ۲۰ میلیارد ریال بودجه در سال ۸۲، سازمان بهزیستی متولی اجرای آن به صورت آزمایشی در۴ استان اصفهان، سمنان، کهگیلویه و بویراحمد و آذربایجان غربی گردید. زهرا شجاعی رئیس مرکز مشارکت زنان در آن زمان وعده داد که با اجرای این طرح تا پایان برنامه چهارم توسعه کلیه زنان خانه دار که آمار آنها در آن زمان به بیش از ۱۳ میلیون می رسید، از خدمات بیمه تامین اجتماعی بهره مند شوند.

چه کسانی مشمول این طرح شدند؟
پس از تدوین این لایحه، زنان سرپرست خانوار (مطلقه، بیوه)، زنان خانه دار بدسرپرست، دختران هرگز ازدواج نکرده شهری بالای ۳۰ سال و روستایی بالای ۲۵ سال، در اولویت استفاده از این طرح قرار خواهند داشت.
براساس این طرح، میزان مستمری زنان خانه دار به نسبت افزایش سهم سپردگی و طول مدت، افزایش می یابد و در صورت فوت بیمه شده، سهم مشارکت او به اضافه سهم سود حاصله به بازماندگانش پرداخت می گردد. در صورت تمایل زنان به سپرده گذاری بیشتر برای افزایش سقف مستمری، با رعایت ثابت بودن سهم ۵ هزار تومان دولت، به تناسب افزایش سپرده گذاری، میزان مستمری افزایش خواهد یافت.

حالا زنان خانه دار با پرداخت ماهانه ۵ ‌هزار تومان پس از ۲۰‌ سال می‌توانستند از مستمری پرداختی به کارکنان بازنشسته مشمول قانون استخدامی کشوری برخوردار شوند. در استان هایی که طرح به صورت آزمایشی در آنها اجرا می شد این قشر از جامعه با ارائه معرفی نامه دال بر خانه داری خود از دستگاه های دولتی و مؤسسات وابسته، شوراهای شهر و روستا، مساجد محل و یا آموزشگاه های محل تحصیل فرزندانشان، بیمه شدند.
شجاعی در آن زمان بارها تأکید کرد که در هیچیک از ساختارهای پیشنهادی ارائه شده از سوی سازمان های مختلف، جایگاهی مناسب برای پوشش تأمینی زنان خانه دار لحاظ نشده است؛ اما این طرح در جهت طرح نظام جامع تأمین اجتماعی کشور قابلیت اجرا و الحاق را دارد.

توقف اجرای طرح پس از پنج سال
نکته مهمی که در آیین‌نامه بیمه زنان خانه‌دار در نظر گرفته شده، این بود که در صورتی‌که زن خانه‌دار دارای شرایط اعلام شده، حداقل ۵ سال حق ‌السهم بیمه خود را به حساب مربوطه در بانک واریز کرده باشد و حداقل سن او هم ۵۰ سال باشد، می ‌تواند از حداقل مزایای مستمری بیمه ‌ای طرح بهره‌ مند شود، ولی اجرای این طرح از مرز ۵ سال گذشت و برخی از زنان خانه ‌دار که می ‌بایستی با احراز شرایط‌ شان از مستمری برخوردار می ‌شدند با به هم زدن معادله از سوی دولت مواجه شدند. و این گونه شد که این طرح که در جهت حمایت از زنان و رفع مشکلات آنان تصویب شده بود، مدتی پس از اجرا به دلیل مشکلات مالی متوقف شد.

کمبود اعتبار؛ دلیل اصلی توقف طرح بیمه زنان خانه دار
قرار بود با در نظر گرفتن اعتبارات کافی برای اجرای طرح بیمه زنان، سالانه یک میلیون نفر از زنان خانه ‌دار تحت پوشش بیمه قرار گیرند. در صورتی که به دلیل عدم تخصیص اعتبارات کافی و اجرای نادرست، این طرح در نیمه راه رها شد و در مدت ۵ سال اجرایی شدن، فقط حدود ۳۰ هزار نفر از زنان خانه ‌دار در برخی از استان‌ ها بیمه شدند.
مسئولان سازمان بهزیستی، کافی نبودن اعتبارات را تنها مانع اجرایی شدن طرح بیمه زنان خانه‌ دار ذکر می‌ کردند و معتقد بودند اجرای این طرح با این اعتبار و روند، ۱۰۰ سال به طول می ‌انجامد.

بیمه زنان خانه دار به شیوه دولت نهم
ماجرا به همین جا ختم نشد؛ در سال ۸۷ ایده‌ ای دیگر از سوی مرکز امور زنان و خانواده ریاست جمهوری دولت نهم در این خصوص مطرح گردید.
با روی کار آمدن دولت نهم و نگاه خاص و ویژه آن به اهمیت و نقش زنان خانه دار و تأکیدات رئیس جمهور در این خصوص دوباره طرح مذکور در جلسه مورخ ۲۷/۸/۸۵ هیئت دولت مصوب شد و مرکز امور زنان و خانواده مأمور گردید با همکاری نمایندگان زن مجلس شورای اسلامی “طرح اجرای کامل بیمه زنان خانه دار” را بررسی کرده و نتیجه را جهت طرح به هیئت وزیران ارایه دهد. بر همین اساس پس از انجام هماهنگی با نمایندگان زن مجلس شورای اسلامی و انجام بررسی های اولیه، اساسنامه پیشنهادی صندوق بیمه زنان خانه دار توسط این مرکز تهیه و در اسفند ماه ۱۳۸۵ به هیئت دولت ارائه گردید و در پی آن پس از دریافت نقطه نظرات دستگاه ها و سازمان های مختلف، پیش نویس مذکور مورد بازنگری قرار گرفته و با لحاظ اصلاحاتی به رئیس جمهور تقدیم شد.

در پی تصمیمات اتخاذ شده در کمیسیون اجتماعی دولت در سال ۱۳۸۷، وزارت رفاه مسئول بررسی و پیگیری طرح شد و در همین راستا با تشکیل کارگروهی متشکل از نمایندگان معاونت برنامه ریزی و نظارت راهبردی رئیس جمهور، سازمان تأمین اجتماعی، سازمان بیمه خدمات درمانی، سازمان بازنشستگی کشور، سازمان بهزیستی، کمیته امداد امام خمینی(ره) و مرکز امور زنان و خانواده ریاست جمهوری، در وزارت رفاه موضوع مورد بررسی قرار گرفت.
در جلسات مزبور پس از بررسی کلیات طرح، اکثریت اعضای کارگروه نسبت به ایجاد صندوقی جدید طبق قانون خدمات کشوری موافق نبوده و بر استفاده از ظرفیت های موجود و پتانسیل های صندوق های بیمه ای فعلی تأکید داشتند.

نهایتاً توافق بر اصلاح آیین نامه اجرایی بند”ب” تبصره “۳”ماده( ۴) قانون تأمین اجتماعی گردید و منجر به ارائه پیشنهادی به کمیسیون امور اجتماعی دولت مبنی بر الحاق تبصره ای به ذیل ماده (۱) آیین نامه اجرایی قانون اصلاح بند ب تبصره ۳ ماده ۴ قانون تأمین اجتماعی جهت شمول زنان خانه دار شد.
پس از پی گیری های مکرر مرکز امور زنان و خانواده ریاست جمهوری از وزارت رفاه و انجام مکاتباتی با وزیر و کمیسیون اجتماعی دولت به اجرای طرح بیمه زنان خانه دار درقالب بیمه حِرف و مشاغل آزاد در هیئت مدیره تأمین اجتماعی تصویب و طی بخشنامه ‌ای برای اقدام به واحدهای اجرایی آن سازمان ابلاغ شد.

با ابلاغ این بخشنامه زنان خانه دار با رعایت شرایط مقرر دربیمه صاحبان حِرف و مشاغل آزاد از تاریخ صدور این بخشنامه(۸۷/۹/۱۷) در زمره مشمولان تأمین اجتماعی قرار گرفتند و این افراد می ‌توانستند در صورت تمایل به صورت خوداظهاری به عنوان خانه دار و با انعقاد قرارداد و پرداخت حق بیمه مقرر، ازتعهدات قانونی این سازمان برخوردار شوند.
به گفته طبیب زاده رئیس وقت مرکز امور زنان و خانواده ریاست جمهوری ضوابط بیمه شدن این افراد با شرایط صاحبان حِرف و مشاغل آزاد یکسان بود.
وی ادامه می دهد: براساس قوانین تأمین اجتماعی صاحبان حِرف و مشاغل آزاد به افرادی اطلاق می‌ شود که برای انجام حرفه و شغل مورد نظر با داشتن کارگر(کارفرما) یا خود به تنهایی(خویش فرما) با استناد مجوز اشتغال صادره از سوی مراجع ذی صلاح یا به تشخیص سازمان تأمین اجتماعی به کار اشتغال داشته و مشمول مقررات حمایتی خاصی نباشد.

ولی اجرای این طرح به این شکل مورد استقبال مسئولین تأمین اجتماعی و هیئت دولت قرار نگرفت.
طبیب زاده در این خصوص می گوید: تصمیم در این زمینه به دلیل بار مالی زیاد همواره مورد مخالفت قرار گرفت، حتی ما راضی شدیم که زنان سرپرست خانوار نیازمند تنها مشمول این قانون بشوند، ولی دولت زیر بار مبالغ مالی آن نرفت و تأمین بودجه آن را منوط به کسب هزینه در طرح هدفمندی یارانه ها نمود.
و این گونه شد که عمر دولت نهم نیز پایان یافت و زنان خانه دار برای مشمول بیمه شدن چشم به درآمد حاصل از هدفمندی یارانه ها دوختند.

دولت دهم و تکلیفی که هنوز مشخص نیست!
طرح بیمه زنان خانه دار در دو سال پایانی دولت دهم از سوی مرکز امور زنان و خانواده بررسی شد و تا به امروز به دولت ارسال نشده است.
مرکز امور زنان و خانواده، سال گذشته طرحی را جهت بیمه زنان خانه دار به وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی ارسال کرد؛ اما این طرح مورد تأیید این وزارتخانه قرار نگرفت.

مدیرکل بیمه های اجتماعی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی در خصوص این طرح می گوید: این طرح برای اجرا و تأمین منابع به مشکل برخورد کرده است، اما برای یافتن راه حلی برای اجرای آن به برگزاری جلسات مختلفی با معاونت حقوقی ریاست جمهوری و همچنین رئیس مرکز امور زنان و خانواده نیاز داریم.

مظفر کریمی تأکید می کند: مشکل این طرح این است که حق بیمه کارفرما را چه کسی باید پرداخت کند؟ اگر شوهر قرار است این کار را انجام دهد و از جیب خانواده پرداخت شود، در این صورت پرداخت حق بیمه از جیب زن و مرد فرقی با یکدیگر ندارد و این نوع بیمه فقط در خانواده ها باعث اختلاف می شود.
وی با اشاره به اینکه این نوع بیمه برای زنان خانه دار مفید نیست، می گوید: این نوع بیمه باعث بروز اختلاف در خانواده ها می شود، به همین دلیل در برابر اجرای آن مقاومت می کنیم، اما اگر راهی برای حل این مشکل پیدا کنیم حتماً برای اجرای طرح بیمه زنان خانه دار و پرداخت مبلغ حق بیمه، اقدام خواهیم کرد.
به گفته وی، براساس قوانین ما، زن نمی تواند همسر و خانواده خود را بیمه کند؛ در صورتیکه فقط برای مرد این امر امکانپذیر است. به همین دلیل هنگامی که اعضای خانواده با پرداخت یک حق بیمه می توانند بیمه شوند، به نفع آنان است که مرد این کار را انجام دهد.
مدیر کل بیمه های وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی در مورد زنانی که در گذشته حق بیمه پرداخت کرده اند، می افزاید: اعتقاد داریم که زنانی که در گذشته حق بیمه پرداخت کرده اند، ضرر کرده اند چون بیمه آنها ادامه پیدا نکرده است.

پس از این اظهارات، پیگیری های مرکز امور زنان برای ایجاد تغییرات در متن این طرح آغاز شد و البته یک سال نیز به طول انجامید. چندی پیش مریم مجتهدزاده رئیس مرکز امور زنان و خانواده ریاست جمهوری از نهایی شدن این طرح تا روز خانواده(۲۰آبان ماه) خبر داده بود و ظاهراً تقدیم آن به دولت قرار است در دهه فجر صورت بگیرد و هنوز مراحل کارشناسی این طرح به اتمام نرسیده است.

پروین هدایتی معاون سرمایه های اجتماعی مرکز امور زنان و خانواده در خصوص این طرح می گوید: بیمه زنان خانه دار پس از چند سال متوالی در حال تکمیل شدن است و این طرح به علت لزوم انطباق یافتن با نظام‌ های بیمه ‌ای بسیار پیچیده است. برای اینکه زنان خانه دار مشمول بیمه مستمری عمر شوند، باید پرداخت کننده یا تعهدکننده مبالغ پرداختی بیمه مشخص شود.
هدایتی می افزاید: خانه داری در ایران به عنوان یک شغل شناخته نشده است و اولین چالش‌ های طرح بیمه زنان خانه‌ دار از همین نقطه آغاز می ‌شود. دراین شرایط برقرار کردن بیمه مستمری طبق نظام‌ های بیمه ‌ای موجود برای آنان مشکل است؛ چراکه بر اساس آن باید برای فرد بیمه شونده، کارفرمایی معرفی شود.

هدایتی با بیان اینکه فعلاً به این نتیجه رسیده ‌ایم که بخشی از بیمه زنان خانه دار در قالب بیمه‌ های اختیاری مطرح شود، اظهار می کند: پیش از این، نظام بیمه مستمری یا شرکت بیمه ‌ای که این نظام را پوشش دهد، وجود نداشت، بنابراین نمی‌توانستیم بیمه زنان خانه‌دار را جزء بیمه ‌های اختیاری و در قالب بیمه مستمری تصویب کنیم، ولی با پیگیری‌ های انجام شده، بیمه مرکزی به یکی از شرکت‌ های بیمه گر برای ارائه بیمه زنان خانه دار مجوز داده است. این شرکت با مرکز امور زنان و خانواده نهاد ریاست جمهوری وارد مذاکرات کارشناسی شده است و ابعاد مختلف طرح در حال بررسی است.
هدایتی درباره تأثیر تجمیع صندوق ‌های بیمه بر بیمه زنان خانه ‌دار می گوید: در صورت تجمیع بیمه ‌ها لطمه ‌ای به این طرح وارد نمی ‌شود؛ چراکه بیمه زنان خانه دار یک پوشش بیمه‌ ای مستقل است و جزء بیمه‌ های اختیاری محسوب می شود.

انتظار ۱۸ میلیون زن خانه‌ دار پایانی ندارد!
براساس آمار ارائه شده از سوی مسئولان، در حال حاضر حدود ۱۸ میلیون زن خانه‌ دار در کشور، شرایط بیمه شدن در طرح بیمه زنان خانه دار را دارند؛ این قشر براساس قانونی که از ۱۷ آذرماه سال ۸۷ به تصویب رسید، مشمول بیمه صاحبان حِرف و مشاغل آزاد بوده و با پرداخت حق بیمه مقرر از تعهدات قانونی سازمان تأمین اجتماعی برخوردار می ‌شوند.
این امر در حالی‌ ست که طبق اصل ۲۹ قانون اساسی برخورداری از بازنشستگی، بیکاری، از کارافتادگی، بی‌سرپرستی، حوادث و سوانح خدمات بهداشتی و درمانی و مراقبت ‌های پزشکی به صورت بیمه، حقی همگانی شناخته شده و در قانون تأمین اجتماعی نیز کسانی که مدتی به واسطه اشتغال تحت پوشش بیمه اجتماعی بوده اما بعداً به علت اشتغال نداشتن از پوشش این بیمه خارج می ‌شوند، با داشتن حداقل سابقه پرداخت بیمه، می ‌توانند بیمه خود را به صورت اختیاری ادامه دهند. البته این شرایط تنها برای زنانی است که بیشتر از ۴۵ سال سن نداشته باشند و بالای ۴۵ ساله‌ ها نیز حداقل باید ۴ سال سابقه پرداخت حق بیمه قبلی داشته باشند تا مشمول طرح بیمه زنان خانه‌ دار شوند.

اما هنوز ده سال انتظار برای تصویب چنین طرحی به پایان نرسیده است و زنانه خانه دار همچنان چشم به طرحی دوخته اند که می تواند سرنوشت آینده شان را تغییر دهد.

نظرات

نظر (به‌وسیله فیس‌بوک)