این نوشته حدود سه سال و اندی پیش به نگارش در آمده بود و فقط برای دوستانی که علاقمند به دانستن بیشتر پیرامون ترجمه های متعدد داستان شاهزاده ی کوچولو بودند ارسال شده بود.

اما با در نظر گرفتن تعداد بیشمار ترجمه و کپی ها که اکنون به ۱۲۱ مورد رسیده است، ضروری دانسته شد این نوشته عمومی گردد !
 
  چندى پیش از طریق اینترنت با مقاله بلند بالاى پژوهشى در رابطه با ترجمه هاى گوناگون شاهزاده ی کوچولو در دانشگاه الزهرا برخورد کردم که برایم بسیار جالب بود. 
 آن نوشتار در باره یازده ترجمه گوناگون پارسى بود و از جمله به ترجمه آقاى اسدالله غفورى ثانى نیز اندک اشاراتى داشت !
 
       نخست آنکه بسیارى از ترجمه ها اساساً ترجمه نیست بلکه کپى کامل و یا تقلب مى باشد ! 
بیش از ٧٣ ترجمه پارسى از این کتاب موجود است و من ٢۴ ترجمه گوناگون پارسى آنرا به زیر ذره بین برده ام !
اما از آنجاییکه  به مقایسه ترجمه قاضى و غفورى پرداخته شده بود، لذا به ” ترجمه ” یا به کپى آقاى غفورى در مقایسه با ترجمه آقاى قاضى مى پردازم ! 
 
  جناب غفورى ترجمه قاضى را با تغییر برخى از واژه ها، به نام ترجمه بنام خود ثبت کرده اند. فقط بعنوان یک نمونه در فصل دوم، صفحه ٨ و ٩،  از چاپ دوم ١٣٨٨ ؛
 
واژه های به کار برده شده توسط آقای قاضی ؛           واژه های تغییر داده شده توسط آقای غفوری ؛
 
    به این ترتیب                                                 به این صورت
    عقیده                                                         اندیشه
    آماده شدم                                                  حاضر شدم
   روشن بین                                                     روشن فکر
   چیزفهم است                                                 چیزى مى فهمد
   حرف مى زدم                                              صحبت مى کردم
   بازى بریج                                                  بازى ورق
   آدم عاقلى                                                آدم دانایى
   یکى از اسبابهاى                                             یکى از لوازم 
   نه مکانیسین                                                  نه مکانیک 
   هزار میلى                                                     هزار کیلومترى
   در طلوع صبح                                             در سپیده صبح
   صداى عجیب و بچگانه اى                         صداى عجیب و کودکانه اى 
 
 مشت نمونه خروار است و در هر صفحه و فصلى برخی از واژه ها اینگونه عوض شده است ! 
 
 در ترجمه داستان شاهزاده ی کوچولو، تنها مترجمى که براى واژه فرانسوى un piquet در فصل سوم، به معنى میخ طویله، از واژه ” گلمیخ ” استفاده کرده است، آقاى قاضى مى باشد و از قضای روزگار آقای اسدالله غفوری نیز همین واژه را بکار برده اند. 
گرچه واژه گلمیخ بر روى دیوارها نصب مى شود و براى محکم کارى و نگه دارى دو دیوار مقابل به هم و یا دکوراسیون به کار مى رود و در فرانسه و بویژه در ایتالیا نیز مرسوم است، اما این واژه مفهوم دقیق میخ طویله در این داستان را نمى رساند !
 ولى فعلاً براى کوتاه کردن مطلب، از این بحث در مى گذریم !
آقاى قاضى در فصل چهارم ص ٢۵، فراموش کرده اند این کلمات را ترجمه کنند ! 
– با آجرهاى صورتى 
– با شمعدانهایى لب پنجره هایش
 
آقاى غفورى نیز در همین فصل یادشان رفته است این کلمات را ترجمه کنند !!  
 
در پایان فصل ٢٢ ترجمه آقاى قاضى چاپ پنجاه و یکم سال ١٣٩٢، جملات ؛ 
– سوزن بان گفت :  بچه ها خوش اقبالند. از قلم افتاده است ! 
 
در ” ترجمه ” آقاى غفورى نیز همین فراموشی اتفاق افتاده است ! ! 
 
البته آقاى غفورى چندین خط در صفحات ٢٢ – ٢٣ – ٢٧ – ۴٣ – ٨۶ – ٩٣  و در ص ٩۴ دو خط – ص ١٠۶، چهار خط، ص ١١١، شش خط را  یادشان رفته است کپى کنند ! ! !
 
آقاى قاضى بسیارى از واژه هاى فرانسوى را غلط ترجمه کرده اند ! 
آقاى غفورى نیز همانگونه عمل کرده اند ! 
 
در فصل دهم چنین آمده ؛  dit fermement le petit prince یعنى شاهزاده کوچولو قاطعانه ( بى برو برگرد ) گفت ! 
 آقاى قاضى نوشته اند ؛ مردانه گفت !   (مردانه از روزگاران فیلم هاى ناصر ملکوتى بود.  قاطعانه گفتن زن و مرد ندارد ! )   
 
آقاى غفورى نیز تحت تأثیر همان فیلم ها ! نوشته اند ؛ مردانه گفت !
 
در همین فصل، آقای قاضى واژه Un geste discreet به معنى با یک حرکت بى آلایش، ( محتاطانه، بدون لاف ) را، با یک حرکت شاهانه، ترجمه کرده اند ! 
 جناب غفورى نیز کپى کرده است، با یک حرکت شاهانه ! 
 
در فصل سیزدهم  ! 
آقاى قاضى mais non که به معنى، نخیر، نه جانم، نه بابا مى باشد را، نه خنگ خدا ترجمه کرده اند.  
آقاى غفورى نیز از بد حادثه، همه توهین ِ نه خنگ خدا را به شاهزاده کوچولو زده اند . 
 
 
در ترجمه آقاى قاضى بیش از دویست غلط ترجمه اى موجود است، و در ترجمه آقاى غفورى نیز همینگونه است ؛ 
از ترجمه واژه هاى مهمى همچون apprivoiser که به مفهوم خو گرفتن، مأنوس شدن، آلفت گرفتن، اُخت شدن، است، که ایشان و سایرین ” اهلى کردن ” ترجمه کرده اند ! 
و یا از واژه la consigne که به معنى رهنمود است و ایشان و دیگران ” دستور و یا فرمان ” ترجمه کرده اند، در گذریم، برای نمونه، به واژه هاى زیر که غلط ترجمه شده است نیز توجه کنید ؛ 
   
 واژه               absurd          را            احمق         ترجمه کرده اند !      بجاى           پوچ، بى معنا، عبث 
   ،،            sotte, Sot                        احمق                ،،                      ،،                نادان، سبک سر
   ،،     petit bonhomme                    آدمک                ،،                      ،،               آقا کوچولو
  ،،              coquette                        عشوه گر            ،،                      ،،               دلربا، تو دل برو، 
  ،،       businessman                        کارفرما              ،،                       ،،             تاجر، تاجرپیشه 
  ،،          explorateur                        کاشف               ،،                      ،،             کاوشگر 
                                                         کاشف به فرانسه، découvreur مى باشد. 
  ،،                déserte                        بیابان               ،،                       ،،              کویر 
  ،،                   sable                        شن                  ،،                       ،،               ماسه 
  ،،     A tout hasard                        بى هوا              ،،                       ،،                محض احتیاط، براى محکم کارى 
  ،،    apaiser la soif                        رفع تشنگى        ،،                      ،،                کاهش دادن تشنگى 
 
  ،،               consolé                        تسکین             ،،                       ،،                دلجویى 
  ،،                assura                         تسکین             ،،                      ،،                اطمینان، مطمئن شدن 
 
  ،،    créer des lien                         علاقه ایجاد کردن ،،                      ،،                 ارتباط بر قرار کردن 
 
  ،،              enigme                           راز                    ،،                    ،،                  معما 
 
  ،،             mystère                         معما                 ،،                     ،،                  راز
  ،،  des problèmes                         معما                 ،،                     ،،                  مشکلات، مسائل
 
  ،،              trouver                         پیدا کردن       
  ،،           découvrir                         پیدا کردن           ،،                   ،،                  کشف کردن , پیدا کردن  
 
  ،،          marchand                        کاسب                ،،                   ،،                    فروشنده
 
  ،،                 belle                           زیبا  
  ،،            embellir                           زیبا                  ،،                   ،،                    غنى بخشیدن، پربار کردن 
 
  ،،         un abime                            گرداب               ،،                 ،،                    گودال ژرف، پرتگاه 
 
  ،،      un monarque absolu            سلطانى مستبد   ،،                 ،،                     پادشاهى تمام عیار، شاهى مطلق. 
       
  ،،            russes                             حیله گرى ها      ،،                 ،،                      ترفند ها
 
           فعلاًَ به همین تعداد اکتفا مى شود. 
 
 از همه گذشته، شیوه نگارش آقاى قاضى، شاید به نگارش کردى نزدیک باشد، نمى دانم ! اما قدر مسلم این است که در زبان پارسى اینگونه نمى توان نوشت و آقاى غفورى نیز با وجودیکه در مشهد هستند، ( چون کتاب در مشهد چاپ شده است )، همانگونه نگارش یا قلم فرسایى کرده اند ، آیا این اتفاقى ست !؟ 
 
توجه بفرمایید ؛
صفحه ٣٣ ؛  تو مدتها بجز لطف خورشید تفریحى نداشته اى.     آیا بهتر نبود نوشته مى شد ؛      تو بجز لطافت خورشد تفریحى نداشتى. 
صفحه ۲۷ ؛ شاید مرا مثل خودش خیال می کرد.                                    ،،                             شاید خیال می کرد مثل خودش هستم.
صفحه ۲۷ ؛ من به شازده کوچولو توجه دادم.                                        ،،                              توجه او را جلب کردم، او را متوجه کردم.
صفحه ۳۲ ؛ از عهده بر آیم.                                                                ،،                              از عهده آن بر آیم.  
صفحه ۵۱ ؛  دلش اندک پر شده بود                                                     ،،                            دلش اندکی تنگ شده بود.
صفحه ٧٩ ؛  شازده کوچولو با ادب پرسید.                                            ،،                            شاهزاده کوچولو مؤدبانه پرسید. 
صفحه ۸۷ ؛  فردا شازده کوچولو باز آمد.                                              ،،                            فردای آنروز شاهزاده کوچولو باز آمد.
صفحه ١٠٧ ؛  اندک شبیه به حال کسى که…                                          ،،                            اندکى شبیه کسى که…
صفحه ١٠٨ ؛  با تصمیم و قدمهاى سریع راه مى رفت.                            ،،                           مصمم و با قدمهاى سریع راه می رفت.
                         
 
 سنت اگزوپری در فصل هشتم، هنگامی که گل درخواستی دارد،  ادب و فرزانگى شاهزاده کوچولو در پاسخ گفتن به گل را در آن جمله چنین بیان مى کند ؛
  مى رفتم آن را بیاورم ولى شما با من صحبت مى کردید. 
 اما آقاى قاضى نه تنها مورد احترام گذاشتن شاهزاده کوچولو به گل را نادیده گرفته اند بلکه، گل را نیر متهم مى کنند ! 
       توجه کنید ؛ 
       داشتم مى رفتم تجیر بیاورم ولى شما مرا به حرف گرفتید. 
 
     و این شیوه نگارش در کپى آقاى غفورى نیز به عیان آشکار است. 
 
   نکته قابل توجه دیگر اینکه ؛ 
 در این بررسى و مقایسه ها، ترجمه سایر مترجمین را نیز باید مد نظر داشت. 
بسیار اهمیت دارد که بدانیم چه ترجمه اى از اصل فرانسوى ترجمه شده یا از ترجمه انگلیسى به پارسى برگردانده شده است ! 
 
بسیارى از مترجمین، از جمله  خانمها، سامانه رضائیان، مریم صبورى، زهرا تیرانى، آقای مصطفی رحماندوست و بسیاری دیگران از ترجمه انگلیسى خانم کاترین وُدز استفاده کرده اند.
 ترجمه کاترین وُدز کاستى ها و اشتباهات فراوانى دارد که توسط مترجم انگلیسى زبان دیگرى بنام آقاى ریچارد هاوارد پیرایش و باز ترجمه شده است !
 البته همین ترجمه نیز کاستى هایى دارد که از آن نت بردارى کرده ام ! 
 
   و این به مانند آن باشد که یک ایرانى ساکن سوئد ترجمه سوئدی داستان شاهزاده ی کوچولو توسط خانم گونور بانگ را به پارسى برگرداند.
 بدون شک ترجمه خوبى از آب در نخواهد آمد، زیرا این ترجمه سوئدى اشکالات فراوانى دارد و دو نفر سوئدى دیگر بنام خانم نوا گولبرگ و آقاى هنریک پترسون، مشترکاً ترجمه سوئدى جدیدى را به خوانندگان داستان شاهزاده کوچولو در سوئد ارائه داده اند که البته این ترجمه نیز با وجود اندکى کمبودها از ترجمه پیشین بهتر است. 
 
تاکنون بیش از ١٣٠ ترجمه ترکى استانبولى، ٣٨ ترجمه ایتالیایى، ۶٨ ترجمه اسپانیولى، ١٩٨ ترجمه چینى، ٢٨ ترجمه ژاپنى، و چندین و چند ترجمه از زبانهاى گوناگون وارد بازار شده است و این روند همچنان ادامه دارد ! 
این کتاب بصورت معما و بقول برخى از فرانسویان دست اندر کار، بصورت کد نوشته شده و باید دِ کده ( رمز گشایى ) شود ! 
 
با اینچنین کاستى هایى در ترجمه آقاى قاضى، یکى از طرفداران و دل شیفته گان ایشان، بنام پونه بارانى  در سایت اینترنتى خود در باره ترجمه آقاى قاضى چنین نوشته اند : 
 
” … دوست او و دیگر استاد عزیزم ( رضا سید حسینى ) مى گفت : ترجمه اى که قاضى از این کتاب ارائه داده در حد اعلاى امانت دارى، انتقال مفاهیم و در عین حال روانى و ساده گى است. در بعضى جاها به نظر مى رسد حتى از متن اصلى فرانسه هم سلیس تر نگاشته است. ” 
 
توجه فرمودید ! از اصل فرانسوى هم سلیس تر است ! 
اینکه برخی از ما ایرانیان از کارل مارکس و لنین، مارکسیست تر هستیم. 
اینکه برخی از هموطنان ما از اعراب مسلمان تر هستند. 
اینکه اخیراً تعدادی از ایرانیان از پاپ اعظم واتیکان، کاتولیک تر شده اند، 
آیا این یک بیمارى فکریست یا نوعى حقارت تاریخى به حساب مى آید ؟!
 
قضاوت با مترجمین قرانسوی دان و خوانندگان و دوستداران داستان شاهزاده ی کوچولو.

نظرات

نظر (به‌وسیله فیس‌بوک)

این یک مطلب قدیمی است و اکنون بایگانی شده است. ممکن است تصاویر این مطلب به دلیل قوانین مرتبط با کپی رایت حذف شده باشند. اگر فکر می‌کنید که تصاویر این مطلب ناقض کپی رایت نیست و می‌خواهید توسط زمانه بازیابی شوند، لطفاً به ما ایمیل بزنید. به آدرس: tribune@radiozamaneh.com