همنشین بهار: اعتدال بهاری و؛ حس غریب نوروز

حس غریب نوروز
نوروز اگرچه با شور و شادی و دید و بازدید همراه است و در آن ده‌ها سلام و صد‌ها بوسه رد و بدل می‌شود، اگرچه شکوفه‌ها می‌رقصند و پرندگان به پرواز در می‌آیند و بهار خنده می‌زند و ارغوان می‌شکفد… اما (نوروز) غمی زیبا و عزیز را هم با خودش می‌آورد، غمی که به خاطره‌ها و یاد‌هایمان گره خورده‌است.
…
وقت تحویل سال مرغ دل آدمی پَر می‌کشد و در آسمان درون و از فراز خاطره‌ها پرواز می‌کند. به خانه پدری می‌رود، سر سفره کنار مادر و خواهر و برادر می‌نشیند. به دشت و صحرا می‌رود و سراغ دوستان دوران کودکی‌ را می‌گیرد تا با آن‌ها الک دولک و گل یا پوچ بازی کند و بعد با صدای بلند شعر آفتاب مهتاب چه رنگه و عمو زنجیرباف بخوانند.
همه جا را می‌گردد اما از کاروان؛ جز آتشی به منزل نمانده‌است. خیلی‌ها رفته‌اند. رفته‌اند و غبار شده‌اند.
حس غریب نوروز همه این غم‌ها را هم زنده می‌کند.
…
بگذریم که در دیار غربت؛ نوروز هم نوروز نیست. در خانه پدری پیش از آنکه نوروز از راه برسد، ابر و باد و مه و خورشید و فلک بوق بهار می‌زدند. همه منتظر مقدم بهار بودیم. پیش پایش گُل می‌افشاندیم. صدای پایش را می‌شنیدیم و شور و ولوله همه جا خودش را نشان می‌داد.
خونه تکونی عید نه فقط نظافت و گردروبی، بلکه نماد یک فرهنگ و آئین بود. نوروز، نوروز پیروز گرد و غبار کدورت و کینه را می‌زدود. همه با هم مهربان می‌شدیم. بچه‌ها از تعطیلی عید صفا می‌کردند. خیلی‌ها به شهر خودشان برمی‌گشتند. به سربازان هم مرخصی می‌دادند. حتی در زندان، برخی زندانبانان شیرنی پخش می‌کردند. کسانیکه عزیزی را در طول سال از دست داده بودند با دیدار آشنایان و دوستانشان ایام عید، (عید وَر) رخت غم را می‌کندند. خانواده‌های خویشاوند لباس سیاه را از تن سوگواران در می‌آوردند. پدران و مادران شهیدان کنار قبرهای بی‌نام و نشان فرزندانشان می‌رفتند و بعد به خانه می‌آمدند سر سفره هفت سین.
غم و شادی بهم دوخته می‌شد…
…
حس غریب نوروز مرا با خودش به دیار خاطره‌ها می‌برد. دلم را آخر می‌کند. فرزندان ما اگر در آن حال و هوا نبوده باشند، هرچه هم از نوروز برایشان بگوئیم آنچنان که باید متوجه بشوند نمی‌شوند. نه که نفهمند. می‌فهمند اما حس نمی‌کنند.
حس غریب نوروز؛ با خودش غم دارد اما نه غم حقیر. غم‌هایی که قدمش مبارک باد. بدون این غم‌ها آدمی پیش از مرگ می‌میرد.
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
اعتدال بهاری
جشن باستانی نوروز؛ از لحظه اعتدال بهاری، شروع می‌شود که در ایران به آن لحظه تحویل سال گفته می‌شود. مراد از اعتدال در اینجا؛ مساوی بودن طول شب و روز است که با فرارسیدن بهار شاهد آن هستیم.
…
چی میشه که بهار میشه؟
پرسش فوق وراتر از بحث خفتگی گیاهان و شکوفایی بعدی آنها یا کنار‌ رفتن کال و کالوز Callose در آوندهاست.
پاسخ در یک کلام این است که زمین کج کجَکی می‌چرخد! یعنی محور زمین بر صفحه مداری آن عمود نیست.
…
اگر محور زمین بر صفحه مداری آن عمود بود هیچکدام از فصول سال از جمله بهار به وجود نمی‌آمدند. زمین کج کجَکی می‌چرخد و همین؛ باعث تغییر شدت تابش نور خورشید در طول سال و تغییرات آب و هوا در مناطق قطبی و معتدل می‌شود.
درواقع؛ محور گردش زمین نسبت به خط عمود بر صفحهٔ گردش آن ۲۳٫۴ درجه انحراف دارد و همین «انحراف»(یا همین حساب و کتاب دقیق) باعث ایجاد تغییرات فصلی می‌شود. البته برای پایدار‌شدن زاویهٔ انحراف محور زمین؛ ماه، نقش موثری دارد که از آن می‌گذرم.
…
برخلاف تصور بسیاری از ما فصل‌ها به خاطر تفاوت فاصله زمین از خورشید در طول سال به وجود نمی‌آیند. بگذریم که این تفاوت‌ها خیلی هم زیاد نیست. فصل‌های سال حاصل حرکت انتقالی زمین به‌دور خورشید؛ همچنین متمایل بودن محور چرخش زمین نسبت به صفحه حرکت انتقالی‌ است.
===============================
پانویس
زمین نه تنها دور خودش می‌چرخد؛ بلکه، به گرد خورشید هم می‌گردد. حرکت زمین به دور خودش؛ حرکت وضعی است(که هر ۲۴ ساعت تکرار می‌شود و شب و روز از جمله نتایج آن است) و حرکت زمین به دور خورشید، حرکت انتقالی است که در هر ۳۶۵ روز و ۶ ساعت اتفاق می‌افتد.
…
اعتدال بهاری آغاز بهار نجومی در نیم‌کره شمالی و یکی از دو اعتدالی زمین است که در هر سال رخ می‌دهد. اعتدال دیگر اعتدال پائیزی است. اعتدال پائیزی در نیم‌کره شمالی هم‌زمان با آغاز فصل پائیز است.
اول فروردین و اول مهرماه، در همه جای زمین، طول روز و شب مساوی و برابر ۱۲ ساعت است. به این دو روز اعتدال بهاری و اعتدال پاییزی می‌گویند. زمانی که در نیمکره شمالی اعتدال بهاری است، در نیمکره جنوبی اعتدال پاییزی است.
…

سایت همنشین بهار
http://www.hamneshinbahar.net

نظرات

نظر (به‌وسیله فیس‌بوک)