میلوراد مازیچ و داورانی که سرنوشت بازیهای جام جهانی را عوض کردند

 فدراسیون فوتبال ایران با ارسال نامه ای به فیفا، از «میلوراد مازیچ»، داور بازی ایران و آرژانتین شکایت کرده است.

خیلی از کارشناسان فوتبال معتقدند «پابلو زابالتا»، مدافع آرژانتین بر روی «اشکان دژاگه»، مهاجم ایران در محوطه جریمه آرژانتین خطا کرده است که باید پنالتی اعلام می شد و حتی می توانست برای زابالتا کارت قرمز داشته باشد اما میلوراد مازیچ این خطا را نادیده گرفت. اعلام پنالتی برای ایران می توانست سرنوشت بازی را عوض و ایران را با یک گل پیشتاز کند. اما این که آیا سرنوشت بازی به نفع ایران رقم می خورد، کسی به درستی نمی داند.

گروهی از کارشناسان فوتبال هم می گویند بعید نیست این گل ایران موجب حمله بیش‌تر تیم آرژانتین می شد و ایران گل‌های بیش‌تری دریافت می کرد. البته همه این موارد،از احتمالات به شمار می‌روند.

نتیجه این تصمیم داور، خشم هواداران ایران و البته حمله به صفحه فیس‌بوک او است. خیلی از رسانه ها هم وقتی به بررسی این موضوع می پردازند، ملیت میلوراد مازیچ را هم کنار نامش عنوان می کنند؛ چیزی که ممکن است موجب تحریک بیش‌تر خواننده شود. صرب بودن داور می تواند این تصور را ایجاد کند که این اشتباه، عمدی بوده و به دلیل جنگ پیشین صرب‌ها با مسلمانان بوسنی – هرزگوین و کوزوو، ناشی از کینه شخصی است. البته این هم از احتمالاتی است که می تواند کاملا اشتباه باشد.

موضوعی را که در جریان این بازی و نتیجه آن، بعضی از هواداران دو آتشه ایران فراموش کرده‌اند، اشتباه‌های رایج از این دست است که معمولا در بازی‌های فوتبال جام جهانی پیش آمده و پیش خواهد آمد. شاید هم بعضی از آن‌ها عمدی بوده اند؛ در بازی افتتاحیه همین جام جهانی در برزیل، «یوییچی نیشیمورا»، داور ژاپنی، یک پنالتی جنجالی به نفع برزیل در بازی مقابل کرواسی اعلام کرد که تصاویر آهسته نشان می دهند این قضاوت اشتباه بوده و منجر به کنار گذاشته شدن نیشیمورا از این دوره جام جهانی شد. این قضاوت اشتباه اما شرایط پیروزی برزیل را فراهم آورد. 

اشتباه داور ایتالیایی در بازی اسپانیا و هلند، یک پنالتی و سرانجام گلی به اسپانیا تقدیم کرد. اگرچه پیروزی پرگل هلند، اثر این گل تقدیم شده را از بین برد. اما همیشه اوضاع این گونه نبوده و بررسی تاریخ جام جهانی فوتبال نشان می دهد گاهی این قضاوت‌های اشتباه، سرنوشت بازی‌ها را به کل عوض کرده اند.

دست خدا

معروف‌ترین اشتباه‌های داوران، در جام جهانی ۱۹۸۶ مکزیک اتفاق افتاد؛ زمانی‌که در مرحله یک چهارم نهایی، دو تیم آرژانتین و انگلستان در شهر مکزیکوسیتی روبه‌رو شدند. بریتانیا و آرژانتین چهار سال پیش در جنگ «فالکلند» درگیر شده بودند؛ جنگی که با پیروزی بریتانیا تمام شد. حالا در میدان فوتبال، انگلیسی‎ها در مقابل آرژانتینی ها قرار گرفته بودند.

نیمه اول، صفر- صفر به پایان رسید اما در دقیقه ششم نیمه دوم، «دیه‌گو مارادونا» توپ هوایی را که از هافبک انگلیس رد شده بود، به سمت دروازه این تیم تعقیب کرد و همراه پرشی، با دست توپ را از «پیتر شیلتون»، دروازه بان انگلستان گذراند و به دروازه رساند.

«علی بن ناصر»، داور تونسی با وجود اعتراض بازیکنان انگلستان، این ضربه را گل اعلام کرد. سه دقیقه بعد، مارادونا پنج بازیکن انگلیس را دریبل زد، از دروازبان عبور کرد و گل دوم معروف به «گل قرن» را به ثمر رساند. بازی سرانجام با نتیجه دو بر یک به نفع آرژانتین پایان یافت و انگلستان از جام جهانی حذف شد اما آرژانتین صعود کرد و به قهرمانی رسید.

مارادونا همان زمان گفت که این توپ «کمی با سر مارادونا و کمی هم با دست خدا» گل شد و انتقام جنگ مالویناس (فالکلند) بود. این گل که به «دست خدا» مشهور است، هنوز هم باعث کینه هواداران انگلستان به مارادونا است.

بودن یا نبودن، مساله این است

یکی از مجادله برانگیزترین قضاوت‌های داوری، در جام جهانی ۱۹۶۶انگلستان رخ داد. در بازی نهایی، انگلیس و آلمان غربی روبه‌روی هم قرار گرفته بودند تا قهرمان جام مشخص شود. نتیجه  دو بر دو بود که «جف هرست»، مهاجم انگلیس به سمت دروازه آلمان شوت کرد. توپ پس از برخورد به تیرک بالا، به پایین برگشت. به نظر می رسید توپ روی خط دروازه آلمان نشسته است. بازیکنان میزبان در مقابل بیش از ۹۶ هزار تماشاچی انگلیسی در ورزشگاه «ومبلی» لندن، به خاطر این گل، شادی کردند.

داور پس از مشورت با «توفیق بهراموف»، خط نگه‌دار از آذربایجان شوروی سابق، این شوت را گل اعلام کرد. انگلیس پیش افتاد و در نهایت، چهار بر دو برنده بازی و قهرمان جام جهانی شد.

صنعت تلویزیون در آن زمان چندان پیشرفته نبود که نماها از زوایای مختلف برای تشخیص گل در دسترس باشند. هنوز بعد از گذشت ۴۸ سال، بحث درباره این که این شوت گل بود یا نبود، ادامه دارد.

داور و موهبت‌هایش

مجموعه ای از شگفت آورترین اشتباه‌های داوری، در جام جهانی ۲۰۰۲ رخ داد. در بازی یک هشتم نهایی، کره جنوبی که همراه ژاپن میزبان مسابقه‌ها بود، در مقابل ایتالیا قرار گرفت. «بایرون مورنو»، داور اکوادوری این مسابقه بارها خطای بازیکنان کره بر ایتالیایی ها را نادیده گرفت.

پس از نتیجه ۱-۱،  بازی به وقت اضافه کشیده شد. در وقت اضافه، «فرانچسکو توتی» در حمله ای به سمت دروازه کره جنوبی، با پشت پای مدافع کره ای در محوطه جریمه سرنگون شد اما داور به دلیل تمارض، به «توتی» کارت زرد داد! این دومین کارت زرد او بود و بازیکنان کره با یادآوری به داور، کارت قرمز را نصیب توتی کردند.

 پس از خروج این بازیکن کلیدی، داور یک گل ایتالیا را آفساید اعلام کرد. خیلی از کارشناسان باور دارند اعلام آفساید اشتباه بوده است.  سرانجام «آن یونگ هوان»، مهاجم کره گل طلایی را وارد دروازه ایتالیا کرد و این تیم از جام ۲۰۰۲ حذف شد! این آخرین جام جهانی بود که قانون گل طلایی داشت.

«بایرون مورنو» تمام این اشتباه‌ها را به دلیل جو ایجاد شده از سوی هواداران پرسر و صدای کره ای در ورزشگاه دانست. مورنو «داور منفور» لقب گرفت. او یک سال بعد به دلیل ۱۳ دقیقه اعلام وقت اضافه در یک بازی از باشگاه‌های اکوادور، ۲۰ جلسه از قضاوت محروم شد. پس از این محرومیت، فعالیت ورزشی او هم پایان گرفت. او در سال ۲۰۱۰ به علت حمل مواد مخدر در امریکا به زندان افتاد که دوسال بعد آزاد شد.

تا چهار نشه، بازی نشه

 خطای فراموش نشدنی دیگر داوری، در جام ۲۰۰۲، در بازی بعدی کره جنوبی اتفاق افتاد. پس ازحذف ایتالیا، کره در مقابل اسپانیا قرار گرفت. «جمال محمود الغندور»، داور مصری این مسابقه، یک گل اسپانیا و هم‌چنین حمله تک به تک مهاجم اسپانیا را آفساید اعلام کرد. در وقت اضافه نیز گل مسلم دیگر با بالا رفتن پرچم خط نگه‎دار، بیرون از خط زمین اعلام شد درحالی که توپ هرگز از خط عبور نکرده بود.

اگر این قضاوت اشتباه انجام نمی شد، اسپانیا با این گل طلایی، برنده مسابقه بود اما در ضربه‌های پنالتی، از کره جنوبی شکست خورد و از جام ۲۰۰۲ حذف شد. گروهی مجموعه این خطاها را رسوایی جام جهانی ۲۰۰۲ نامیدند.

جایزه برای قهرمان کاراته

در جام جهانی ۱۹۸۲ اسپانیا، آلمان غربی و فرانسه درنیمه نهایی روبه‌رو شدند. خطای داوری می توانست در بازی بسیار حساس و نزدیک دو تیم، تاثیر عمده ای داشته باشد؛ خطایی که «چالز کوروِر» هلندی با نادیده گرفتن حرکت خشن دروازه‎بان آلمان غربی انجام داد. «پاتریک باتیستون»، مدافع فرانسه با دروازه‌بان آلمان غربی، «هارولد شوماخر» تک به تک شد اما شوماخر در محوطه جریمه، راه او را سد کرد و با تمام قدرت به روی او پرید.  پاتریک باتیستون بی هوش شد؛ دو دندان و فکش شکسته بود، دنده هایش آسیب دیده بودند و باید سریع از زمین خارج می شد.

داورخطایی اعلام نکرد! درحالی که باید علاوه بر اعلام پنالتی، شوماخر را هم از زمین اخراج می کرد. این اتفاق تنش در بازی را افزود و پس از مساوی ۳-۳، نتیجه بازی در ضربه‌های پنالتی تعیین شد. شوماخر در مهار پنالتی تبحر خاصی داشت. بنابراین، آلمان غربی با نتیجه ۵-۴ برنده بازی اعلام و شوماخر قهرمان این مسابقه شد!

اگر با اعلام ضربه پنالتی و اخراج شوماخر، قضاوت درست انجام می‌شد، بعید بود آلمان غربی برنده این مسابقه باشد و به مرحله نهایی برسد.

وقتی می گویند درست است، پس درست است

آرژانتین و مکزیک در مرحله یک هشتم نهایی جام جهانی ۲۰۱۰ آفریقای جنوبی روبه‌رو شدند. کارلوس توِز، مهاجم آرژانتین توپ را از «لیونل مسی» در حالی دریافت کرد که هیچ بازیکنی بین او و دروازه مکزیک وجود نداشت! او در آفساید مسلم، اولین گل را وارد دروازه مکزیک کرد.

«روبرتو روزتی»، داور ایتالیایی مسابقه، گل را قبول کرد. آرژانتین این بازی را سه بر یک پیروز و مکزیک از جام ۲۰۱۰ حذف شد. کارلوس توز گفت: «می دانم آفساید بود. شاید خودخواهی باشد اما وقتی آن‌ها می گویند گل درست بوده، برای من هم درست است چون هم به نفع من و هم به نفع تیمم است.»

بلای دیگران شاید سرتو هم بیاید

  یک قضاوت اشتباه دیگر در جام جهانی قبلی، در آفریقای جنوبی، نتیجه بازی دو رقیب دیرینه، یعنی انگلستان و آلمان را عوض کرد. شوت «فرانک لمپارد»، بازیکن انگلیس به تیرک بالای دروازه آلمان خورد و در برگشت، به کف دروازه آلمان رسید. اما نه «جرج لاریوندا»، داور اروگوئه ای و نه خط نگه‌دار، گل اعلام نکردند. تصاویر آهسته به وضوح نشان می دهند توپ از خط دروازه آلمان عبور کرده است. آلمان با نتیجه دو بر یک از انگلیس جلو بود و اگر گل قبول می شد، انگلیس با آلمان مساوی می شد. در ادامه بازی، دفاع انگلیس از هم پاشید و سرانجام، آلمان ۴-۱ برنده شد.

اگر این اشتباه انجام نشده بود، احتمال داشت نتیجه بازی مساوی یا حتی انگلستان برنده شود. با این باخت در مرحله یک هشتم نهایی، انگلستان از جام ۲۰۱۰ خداحافظی کرد. پس از پایان بازی، هواداران خشمگین انگلیس پرچم آلمان را در میدان «لستر» لندن آتش زدند.

این اتفاق یادآور گل مشکوک انگلستان در مقابل آلمان غربی در جام جهانی ۱۹۶۶ بود.

سوت پایان

در جام جهانی ۱۹۷۸ آرژانتین، دربازی سوئد و برزیل، «کلایو توماس»، داور ولزی کار عجیبی کرد؛ در ثانیه های پایانی بازی، در وسط شوت از کرنر به سمت دروازه سوئد، داور سوت پایانی را زد. «زیکو» با سر، این توپ را گل کرد اما چون داور سوت زده بود، گل مردود اعلام شد. به این صورت، نتیجه بازی ۱-۱ مساوی پایان یافت و موجب شد برزیل دو امتیاز از دست بدهد و به عنوان تیم دوم بعد از اتریش، از گروه خود بالا برود.

ده ها اشتباه دیگر هم در این ۳۰ دوره جام جهانی انجام شده که بعضی مثل موارد بالا، تاثیرگذار بوده‌اند اما صدها و هزاران قضاوت درست داوران از چشم‌ها پنهان می مانند. تیم ها، بازیکنان و مربی ها تشویق می شوند اما داورها فقط درصورت اشتباه، تنبیه می شوند. هر چند ممکن است بعضی از آن‌ها دچار لغزش و اشتباه‌های عمدی شده و سرنوشت یک تیم را به کلی عوض کرده باشند.