کوردها تجزیه طلب ، یا قربانی تجزیه؟ بخش هشتم (نسل کشی در جنوب کوردستان) «امید طاهری»

ژینوساید در جنوب کوردستان (تحت سلطه عراق)
پس از جنگ جهانی اول و متعاقب شکست دولت عثمانی ، از به هم پیوستن جنوب کوردستان، بغداد و موصل در سال ۱۹۲۰ میلادی و با حمایت بریتانیا ، کشور عراق تحت قیومیت بریتانیا تشکیل شد. در سال ۱۹۳۲ میلادی و با پایان قیومیت انگلستان ، این کشور به استقلال رسید و به عضویت سازمان ملل متحد درآمد.
– در سال ۳۴- ۱۹۳۳ م سپاه مشترک عراق و بریتانیا به دنبال قیام منطقه بارزان، تهاجم وسیعی علیه کوردها تدارک دیدند و در مناطق «به روژ»، «مزوی» و «شیروان» ۷۹ روستا را ویران کردند و از مجموع ۲.۳۸۲ واحد مسکونی ، ۱.۳۶۵ خانه را به آتش کشیدند.
در دوران جنگ سرد نیز عراق به یکی از متحدین اتحاد جماهیر شوروی تبدیل شد و شوروی از یکپارچگی عراق حمایت می کرد تا بتواند اهداف و منافعش را در منطقه دنبال کند . از این رو حکومت‌های عراق با پشتوانه شوروی، همهٔ جنبش‌های آزادی خواهانه و استقلال طلبانه کوردی را به شدت سرکوب می‌کرد.
– در تابستان ۱۹۶۱م رژیم عبدالکریم قاسم با بسیج ارتش و تهاجم به مناطق کوردنشین، در مدت یکسال و نیم ۳.۰۰۰ نفر از اهالی شهرها ، زنان و کودکان را قتل عام کرد ، حدود ۱۰۰.۰۰۰ نفر آواره شده و ۱۵۰ روستا و شهرک را با خاک یکسان کرد.
– در تاریخ ۱۱/۶/۱۹۶۳ بار دیگر به کوردستان یورش برده و ۲۰۰ روستا ویران و بیش از ۲۰۰۰ انسان بیگناه کشته شدند.
– در تاریخ ۱۳/۶/۱۹۶۳ رژیم بعث، به جان ساکنان روستاهای منطقه «کندیناو» اربیل افتاد و اهالی را قتل عام و مدارس و مساجد را نیز به آتش کشید.
– در تاریخ ۹/۷/۱۹۶۳ رژیم عراق با اعلام حالت فوق العاده در مناطق کوردنشین ، اقدام گستردهای برای دستگیری و بازداشت کوردها را آغاز نمود. ۵.۰۰۰ نفر بازداشت، ۸۳ نفر در سلیمانیه گلوله باران و ۲۷۶ نفر اعدام شدند و اجساد آنها در گورهای دسته جمعی دفن شد. همزمان در شهر «کویه» رژیم عراق با حمله به زنان ، کودکان و سالخوردگان بی گناه، ۲۰ نفر را به تیرهای برق بسته و در برابر چشمان مردم گلوله باران کرد.
– از تاریخ ۱۱/۶/۱۹۶۳ تا ۲۳/۷/۱۹۶۳ مجموعاً ۸۷۵ روستا ویران شد.
– بر اساس مستندات ، رژیم عراق در فاصله سالهای ۱۹۶۵ و ۱۹۶۶میلادی، از گازهای سمی در کوردستان استفاده کرده است.
– در شهر کرکوک ،علاوه بر تخریب هزاران خانه و آواره کردن هزاران کورد ، ۲۰.۰۰۰خانوار (بیش از ۱۰۰.۰۰۰ نفر) از اعراب بدوی را سکنی دادند ، که اکثریت آنها افسران پلیس ،نیروهای امنیتی و کارمندان اداره اطلاعات ، مخابرات و یا اعراب متعصبی بودند که کوردها را دشمنان خونی خود می پنداشتند.
– در تاریخ ۹/۹/۱۹۶۳ سپاهی مشترک از نظامیان عراق و سوریه ، برای سرکوب نهضت کوردها در جنوب کوردستان ، به فرماندهی وزیر دفاع عراق تشکیل شد. سپاه سوریه در کنار نیروهای عراق و با پشتیبانی جنگنده های نیروی هوایی، قوای زرهی و سربازان تا دندان مسلح، به نیروهای کورد در مناطق «زاخو» و «دهوک» حمله کردند.
– در ماه آگوست ۱۹۶۹م ارتش عراق به «آکری» حمله کرد و دو روستای «دکا» و «خورت» را به آتش کشید . ساکنان این دو روستا که حدود ۶۷ نفر بودند و در غاری پنهان شده بودند ، همگی در این آتش سوزی سوختند.
– در تاریخ ۱۶/۹/۱۹۶۹ سپاه عراق به روستای «صوریا» واقع در مرز ترکیه – عراق – سوریه حمله برد و ۶۰ نفر از اهالی را گلوله باران کرد.
در گزارش ویژه شماره ۲۳ سال ۱۹۸۹ م جامعه بین الملل در لندن که به کوردستان اختصاص دارد، به افشای جنایات در فاصله ۱۹۶۰ تا ۱۹۷۰ میلادی در کوردستان پرداخته است. بر اساس این گزارش ۴۰.۰۰۰ خانه در ۷۰۰ روستا ویران ، ۳۰۰.۰۰۰ نفر آواره و قریب ۶۰.۰۰۰ نفر کشته و مجروح شدند. همین گزارش می افزاید در سال ۱۹۸۸م به دنبال بکارگیری سلاح شیمیایی، هزاران نفر کشته و صدها هزار تن به داخل مرزهای ترکیه و ایران پناهنده شدند.
در آغاز دهه هفتاد رژیم عراق با طراحی برنامه های جدید تعریب، سیاست آواره کردن کوردها را دنبال گرفت :
– در سال ۱۹۷۱ و ۱۹۷۲ حدود ۴۰.۰۰۰ کورد “فیلی” پس از ابطال شناسنامه های عراقی توسط رژیم آن کشور به ایران رانده شدند و این شمار تا پایان سال ۱۹۸۰ به ۲۱۵.۰۰۰ نفر رسید. رژیم عراق تمام اموال «فیلی ها» را مصادره کرد.
-در سال ۱۹۷۴ م دور جدید تهاجم نیروهای عراق به کوردستان آغاز و هزاران نفر از اهالی شهرها و روستاهای کوردستان قربانی جنایات رژیم عراق شدند.
-در سال ۱۹۷۵ با اوج گیری نهضت کوردها، سیاست کوچ اجباری کوردها نیز به جنوب عراق تشدید شد و در نوامبر ۱۹۷۵م انجمن حمایت از ملل تحت سلطه در آلمان و جمعیت حقوق بشر هلند اعلام کردند که شمار جابجاشدگان کورد ۲۰۰.۰۰۰ نفر، تعداد روستاهای ویران شده ۱۱۶ عدد و شمار کوردهای «یزیدی» تبعید شده از «سنجار» ۲۵.۰۰۰ نفر هستند.
– در سال ۱۹۷۶ دستگاههای فرهنگی عراق، کتابهای مربوط به تاریخ کوردها را سوزاندند و همزمان سیاست کوچ اجباری و تعریب با قاطعیت تمام، دنبال می شد. در پایان سال ۱۹۷۶ مجموعاً ۳۰۰.۰۰۰ نفر به طرف جنوب عراق رانده شدند و در آغاز سال ۱۹۷۹ شمار رانده شدگان از سرزمین مادری به ۷۰۰.۰۰۰ تن رسید و در این مدت ۱۲۲۲ روستا در نواحی «دیاله» «سلیمانیه»، «اربیل»، «کرکوک»، «دهوک» ، موصل و روستاهای واقع در مرزهای عراق و ایران را نیز تخلیه و ویران کردند.
– در سرشماری سال ۱۹۷۶ کوردهای ساکن کرکوک را عرب معرفی کردند.
– در تاریخ ۱۰/۷/۱۹۶۳ حدود ۴۰.۰۰۰ تن از کوردهای ساکن در حومه کرکوک آواره شدند و به جایشان اعراب را سکنی دادند و خانه کوردها با بولدوزز تخریب شد، خواندن و نوشتن به زبان کوردی ممنوع و سیاست «تعریب» نامهای کوردی، غارت اموال مردم و سوزاندن باغها و مزارع با استفاده از پروژه زمین سوخته انجام گرفت.

در سال ۱۹۷۹ م صدام حسین از حزب بعث به قدرت رسید و رئیس جمهور عراق شد. او نیز سیاست های پیشین عراق را با خشونت هرچه تمام تر ادامه داد. در زمان او مسموم نمودن آب آشامیدنی و آزمایش سلاحهای مدرن و شیمیایی بر روی مناطق کوردنشین به طور جدی به دیگر برنامه های رژیم عراق افزوده شد.
– در سال ۱۹۸۳ دستگاههای اطلاعاتی – امنیتی رژیم عراق ، ۸.۰۰۰ نفر از مردان عشیره بارزانی را از خانواده هایشان جدا و قتل عام کردند و اسناد مربوط به دوره عثمانی ، انگلیس ها و حکومت شیخ محمود برزنجی را جمع آوری کرده و سوزاندند.
– در اواسط سپتامبر ۱۹۸۵ در زندان ابوغریب، به دستور صدام حسین ۵.۰۰۰ نفر از زندانیان کورد یکجا گلوله باران شدند.
– درتاریخ ۹/۶/۱۹۸۴ و۱/۷/۱۹۸۴ هواپیماهای رژیم عراق با بمباران اردوگاه آوارگان کورد «زیویه» واقع در شرق کوردستان ، زن ، کودک ، پیر و جوان را به خاک وخون کشیدند. در بمباران اول ۴۲نفر کشته و۲۳۰ تن مجروح شدند ودر بمباران دوم نیز ،۲نفر کشته و۱۴ تن دیگر زخمی شدند
– در تاریخ ۱۰/۱۱/۱۹۸۵ در منطقه “آمدی” ،هواپیماهای ارتش عراق با پرتاب عروسکهای حاوی مواد منفجره (بمبهای عروسکی) ،در پی هدف قرار دادن کودکان برآمدند.
– در سالهای ۸۵-۱۹۸۴ رژیم عراق ۷۷۶ مدرسه در مناطق کوردنشین را تعطیل کرد.
– در ماه نوامبر ۱۹۸۶ م در هجوم به روستای «چیمن »در حومه کرکوک، ۱۵۰ نفر از اهالی روستا اعم از زن وپیر وجوان جان باختند.
– تا پایان سال ۱۹۸۶ م،بیش از ۴۲.۴۸۸ کیلو متر مربع از مناطق کوردنشین ،یعنی ۴۱/۴۹% اراضی کوردستان تعریب شده بود و بیش از ۱۹۸۵ روستا و شهر در مناطق کورد نشین تخلیه شده بود.
– درسال ۱۹۸۷م در اثر شیمیایی باران «شیخ وه سان» در دره «بالیسان» منطقه اربیل ۳۶۰ نفر کشته شدند.
– در ۲۸/۶/۱۹۸۷ رژیم عراق شهرستان «سردشت »در کوردستان ایران را با بمب شیمیایی بمباران کرد. در این رویداد ۱۳۲ نفر جان باختند وبیش از ۵.۰۰۰ تن مجروح شدند.

سازمان عفو بین الملل در تاریخ ۱۴/۳/۱۹۸۹ اعلام کرد که در فاصله ماههای سپتامبر واکتبر ۱۹۸۵م، رژیم عراق ۳۰۰ نوجوان کورد بین ۱۷ تا ۲۳ سال را اعدام کرده است.
– در روزهای ۱۶و۱۷ مارس ۱۹۸۸ رژیم عراق ، کوردستان را بمباران شیمیایی کرد و در روز نخست ، تنها در شهر ۷۰.۰۰۰ نفری حلبچه ،۵.۰۰۰ کورد بی گناه کشته و حدود ۱۰.۰۰۰ نفر دیگر در اثر استنشاق گازهای سمی مجروح وآلوده شدند.
– در مارس ۱۹۸۸ بیش از ۴۰۰نفر از اهالی «قره داغ» سلیمانیه هدف سلاحهای شیمیایی قرار گرفتند و در این سال عراق با جدا کردن مردان و زنان ، دختران بالغ از مادران و پدران ، جدا کردن کودکان از والدین ، عقیم کردن مردان و زنان، جدایی فیزیکی مردان و زنان از یکدیگر و از هم پاشیدن نظام خانواده ، به نسل کشی کوردها بطور سیستماتیک بها داد.
– درمارس۱۹۸۸ میلادی رژیم عراق در سراسر مناطق کورد نشین، زنجیره عملیات وسیعی به نام« انفال» را آغاز کرد که براساس ادعای وزیر دفاع عراق تا ۵/۹/۱۹۸۹ به طول انجامید و در جریان آن نیروهای بعث عراق که از صدام حسین تکریتی فرمان می‌گرفتند، بیش از ۲۰۰.۰۰۰ کورد را قتل عام کردند.
بنا بر آمار تایید شده، تنها در استانهای کرکوک، دیاله، نینوا و صلاح الدین، بیش از۳.۰۰۰ روستا نابود و بیش از ۱۸۲.۰۰۰ نفر مردم بی دفاع از سوی ارتش و مخابرات عراق به قتل رسیدند. در همین راستا نیز شهرهای حلبچه، طویلا، خورمال، سید صادق، پینجوین، قلعه دیزه، سنگ سر، جوارتا، قلاچولان و ماوت به تمامی ویران و از سکنه خالی گردیدند.
براساس گزارش نماینده ویژه حقوق بشر،تمام اقدامات رژیم عراق به شیوه ای منظم و سیستماتیک انجام شده است و به :
-ویران کردن ۳.۸۳۹ روستا و شهرک
-تخریب ۱.۷۵۷ مدرسه
– ویران کردن ۲.۴۵۷ مسجد و مکان مذهبی
-تخریب ۲۷۱ بیمارستان ودرمانگاه
– و کوچ اجباری ۲۱۹.۸۲۸ خانوار … در این منطقه انجامیده است.
در طول انفال اکثر اهالی «گرمیان» به زندانهای «نوگره سلمان» منتقل شدند که یکی از زندانیان، وضعیت را چنین تعریف می کند:
” در چهار زندان «نوگره سلمان» ۵۰۰۰ تن از اهالی گرمیان بازداشت بودند و در مدت شش ماه و ده روز، ۱۸۷۵ نفر از زنان ، کودکان و کهنسالان بر اثر گرسنگی، بیماری و شکنجه جان باختند. پس از مرگ هر زندانی، چهار نفر از زندانیان مامور حفر گودال و دفن جسد بدون کفن می شدند. عمق گودالها بسیار کم بود و سگهای اطراف زندان در مدت کوتاهی اجساد را تکه پاره می کردند”
– در تاریخ ۲۵ تا ۲۹ آگوست ۱۹۸۸ بمب افکنهای رژیم عراق، منطقه «دهوک» را شیمیایی باران کردند و ۴۳۰ خانوار از منطقه بادینان به سوی کوهپایه ها گریختند و در «گه لی بازی» مخفی شدند که ۲.۴۷۰ نفر از آنها زنان و کودکان بودند. در بامداد روز ۲۹ آگوست ۱۹۸۸، هواپیمای رژیم عراق با استفاده از سلاح شیمیایی «گه لی بازی» را بمباران کردند و در نهایت ۲.۹۸۰ نفر را به خاک وخون کشیدند.
در همین راستا و در این مدت تنها در منطقه کرکوک:
۱- ۷۸۱ روستا ویران شد
۲- نواحی «قادر کرم»، «نوجول»، «سنگاو»، «ریدار» ، «تیلکو» و «آغجلر» به آتش کشیده شدند.
۳- ۳۹.۱۷۸ خانه در بر سر ساکنان آن خراب شد.
۴- ۴۵.۷۷۷ خانوار آواره و مفقود الاثر شدند.
۵- ۲۲۸.۸۸۵ نفر به اماکن نامعلوم برده شدند
۶- ۳۸۱ مدرسه، ۶۵۷ مسجد و ۶۹ بیمارستان ویران شد
۷- ۵۲ آب انبار و موتور آب، ۴۲ مرغداری ، ۷۵ آسیاب و ۱۳۵ چشمه آب نابود شدند.
۸- ۱۵۷ تکیه، خانقاه و مکان مذهبی ویران شد.
۹- ۱۴۳۵ زمین زراعی و باغ سوزانده شد.
۱۰- ۱۷.۲۰۰ دستگاه تراکتور و ماشین آلات کشاورزی به آتش کشیده شد
۱۱- ۴۷۲.۷۷۰ راس دام توسط نظامیان عراق غارت و چپاول شد.
۱۲- ۵۷۰.۰۰۰ تن گندم و جو و حبوبات به آتش کشیده شد

و در استان دهوک نیز در فاصله سالهای ۱۹۸۵ تا ۱۹۸۷م، ۱۵۰ روستا ویران شد و پس از آن نیز در هنگام عملیات انفال آمار ویرانی ها به شرح زیر رقم خورد:
۱- ۲۳۳ روستا در آمیدی
۲- ۳۵ روستا در آکری
۳- ۱۹ روستا در شیخان
۴- ۱۰۰ روستا در زاخو
۵- ۶۳ روستا در دهوک ویران شده است.
در گزارشی دیگر از سال ۱۹۸۸ برخی اقدامات دیگر انفال به شرح زیر آمده است:
– بازداشت ۷.۴۰۷ زن کورد در منطقه «زنگنه»، «جباری» و «سنگاو» و انتقال آنها به زندان «دوبز» کرکوک
– زندانی کردن ۱۱.۱۶۰ زن و کودک در منطقه «یایچی» کرکوک
– بازداشت ۷.۶۴۰ نفر و بردن آنها به مکانهای نامعلوم
– تجاوز جنسی و آزار زنان
– فروش اطفال ۶ ماهه تا ۱ ساله به بهای ۵۰ دینار به خانواده های عرب

بر اساس گزارشهای فدراسیون جهانی حقوق بشر در پاریس ، حکومت عراق سیاست جابجایی قومی و کوچ اجباری کوردها را در دسامبر ۱۹۹۰ و ژانویه ۱۹۹۱ در چهار شهر بزرگ عراق مجددا آغاز کرده است . بر اساس برآوردهای اولیه تعداد جابجاشدگان سر به دو میلیون نفر می زند .
به دنبال تهاجم ارتش عراق به کویت و جنگ خلیج فارس ، عراق با تحریم‌های اقتصادی روبرو شد و قسمت شمالی و جنوبی آن، منطقه پرواز ممنوع اعلام شد ،با وضع ممنوعیت پرواز به بالای مدار ۳۶ درجه در سال ۱۹۹۱ ، کوردها در خیزش «راپه‌رین» ، توانستند بخشی از مناطق کوردی را تحت کنترل در آورده و حکومتی خودمختار تأسیس کنند .
در ۵ آوریل ۱۹۹۱ و به موجب قطعنامه شماره ۶۸۸ سازمان ملل متحد که با ۱۰ رای موافق (۳ مخالف- ۲ ممتنع) به تصویب رسید و بیشتر مناطق کوردنشین تحت سلطه عراق ، به صورت منطقه امن و تحت نظر سازمان ملل درآمد و نمایندگان پارلمان کوردستان و هیات وزیران در حکومت کوردستان با رای مردم انتخاب شده و امور سیاسی-فرهنگی و اقتصادی مناطق کوردنشین را خود اداره می کردند.
پس از قیام ۱۹۹۱ که رژیم عراق سلطه بر کوردستان را از دست داد، سیاست محاصره اقتصادی را آغاز کرد و حتی مواد غذایی و مایحتاج روزانه کوردها را نیز تحریم کرد و برای خاطیان مجازات سخت در نظر می گرفت. برای نمونه در روز ۱۵/۴/۱۹۹۴ رژیم عراق تعدادی کودک خردسال را که چند کیسه خوراکی به همراه داشتند ، بازداشت و در یک گودال مملو از بنزین خفه کرد.
نهایتاً در پی تهاجم نظامی ایالات متحده آمریکا و همپیمانانش در سال ۲۰۰۳ میلادی، حکومت صدام حسین سرنگون شد و کوردها در قالب عراقی فدرال و دموکراتیک تاکنون به برخی از حقوق خود دست یافته اند.

منابع
– ژینوساید ملت کرد / مارف عمر گول -ترجمه بهزاد خوشحالی
– کردستان و کرد در اسناد محرمانه بریتانیا / بهزاد خوشحالی
– United Nations Security Council Resolutions / قطعنامه های شورای امنیت سازمان ملل متحد

نظرات

نظر (به‌وسیله فیس‌بوک)