کودتا در شیلی و قتل سالوادور آلنده

سالوادور آلنده در ۲۶ ژوئیه ۱۹۰۸ در والپارایسو در خانواده وکیل متولد شد. وی پس از فارغ التحصیلی از دانشکده پزشکی دانشگاه سانتیاگو، در ایجاد حزب سوسیالیست شیلی شرکت فعال داشت. او به مدت ۲۰‌سال به عنوان رهبر مخالفان شناخته شد و به عنوان نمادی برای وحدت ملی شیلی تبدیل شد. همه جریانات سوسیالیست، کمونیست، اعضای حزب رادیکال و جناح جدا شده دموکرات مسیحی از او حمایت جدی بعمل آوردند.

سالوادور آ‌لنده از جمله چهره‌های مردمی بود که از او به عنوان اولین رئیس جمهوری مارکسیست که با رای مردم و دمکراسی به قدرت رسید نام می‌برند. سالوادور آلنده بیش از چهل سال در صحنه سیاسی شیلی و حزب سوسیالیست شیلی حضور داشت. او پیش از رسیدن به ریاست جمهوری در انتخابات۱۹۷۰ در مقام‌های سناتور، نماینده و وزیر کابینه فعالیت می‌کرد.

 وی پزشک بود و مدتی به عنوان وزیر بهداشت خدمت نمود. آلنده سه بار در سال‌های ۱۹۵۲، ۱۹۵۸ و ۱۹۶۴ کاندیدای ریاست جمهوری شده و شکست خورده بود. اما در ۱۹۷۰ بالاخره در انتخابات برنده شد و از سوی مجلس به ریاست جمهوری برگزیده شد. وی از نوامبر۱۹۷۰ تا سرنگونی و مرگش در پی کودتای ۱۱‌سپتامبر ۱۹۷۳ میلادی، رئیس‌جمهوری شیلی بود.

آلسالوادور آلنده و برنامه «راهی به سوی سوسیالیسم»

سالوادور آلنده پس از رسیدن به ریاست جمهوری، برنامه سوسیالیستی جنجال‌برانگیزی به نام «راهی به سوی سوسیالیسم» را پیاده کرد و بسیاری از صنایع را ملّی اعلام نمود. در سال اول حکومت او نرخ رشد اقتصادی به ۸/۶ درصد و نرخ بیکاری به ۳/۶ در صد رسید؛ اما در سال دوم، تورم بسیار افزایش یافت، صادرات ۲۴٪ کاهش یافت، واردات ۲۶٪ افزایش یافت، در حالی که نرخ واردات مواد غذایی ۱۲۶٪ بود. در نتیجه قفسه مغازه‌ها از اجناس خالی شد و بازار سیاه رونق گرفت. وی توانایی کنترل حامیان افراطی دست چپی خود را نداشت. [۱۲ژوئیه سالروز تولد پابلو نرودا شاعر و سیاستمدار مردمی شیلی]

در ماه مه ۱۹۷۳ دادگاه عالی شیلی، دولت را به اتفاق اکثریت آرا به نقض قوانین و جلوگیری از اقدامات قانونی پلیس و تصمیمات نادرست قضایی محکوم نمود.

در اوت سال ۱۹۷۳ دیوان عالی کشور از آلنده به دلیل ناتوانی در اجرای قانون زمین شکایت کرد و نمایندگان مجلس نیز اعلام نمود که آلنده بر خلاف قانون اساسی، قوانین مجلس را به اجرا نمی‌گذارد. طی این قطعنامه اعلام شد که دولت آلنده تلاش در به دست گرفتن کل اختیارات کشور نموده، اصل تفکیک قوا را رعایت نکرده و قانون اساسی را نقض نموده‌است.

در ۲۲ اوت۱۹۷۳ مجلس نمایندگان شیلی قطعنامه‌ای علیه او صادر کرد و او را به نقض قانون اساسی کشور محکوم نمود.

کودتای نظامی شیلی

آلنده در ۱۱‌سپتامبر ۱۹۷۳ و با کودتای نظامی به رهبری ژنرال پینوشه، فرمانده ارتش، سرنگون شد. اسناد فراوانی حاکی از حمایت و پشتیبانی دولت وقت ایالات متحده از این کودتا وجود دارد. طبق اعلام رسمی، پرزیدنت آلنده با یک کلاشینکف اهدایی از سوی فیدل کاسترو خودکشی کرده‌است. بنابر اسناد و منابع تاریخی و همچنین فیلم‌های مستند، وی هنگام به توپ بسته شدن کاخ ریاست جمهوری در جریان کودتای ۱۱ سپتامبر جان باخت.

به گفته منابع نظامی، آلنده خواستار آتش‌بسی ۵ دقیقه‌ای شد تا بتواند استعفا بدهد، اما نیروهای ارتش با اشاره به این که تک تیراندازهای وفادار به رئیس‌جمهور از ساختمان‌های مجاور کاخ ریاست جمهوری در حال تیراندازی هستند، با این درخواست آلنده مخالفت کردند. گفته شده دست کم ۱۷ بمب بر کاخ ریاست جمهوری ریخته شد. بنا به گفته منابع رسمی، سالوادور آلنده به هنگام یورش نیروهای نظامی به کاخ با اسلحه خودکشی کرد.