فهرست
ترجمه فتوای حضرت آیت الله العظمی سیستانی (ادام‌اللّه ظله علی رؤوس المسلمین) ۵
**نکته اول: دأب آیت الله سیستانی در صدور فتوا**. ۱۲
**نکته دوم: قلمرو فتوا واستفتاء**. ۱۳
**نکته سوم: حریم خصوصی افراد و حرمت اموال شخصی**. ۱۷
**نکته چهارم: قانونمدارانه زیستن در قلمرو زیست جمعی**. ۱۸
ویروس کرونا، همه ی زیرساحت های فیزیکی و ماورای فیزیکی حیات انسان امروزین را دست خوش تغییر وریزش ورویش قرار داد.
اومانیست های راتونالیسم، ساینتیسم های راسیونالیسم، زیر ریل قطار سریع السیر قاره پیمایی کرونا لیه شد و نخوت جهانداری و نجات انسان منهای امر قدسی اش را فروریخت.
ایمان گرایان تقدیر گرای پانهاده بر فرق علم و عقل نیز دست در آستین اعجازش خشک شد و کرونا پنجه در گلویش افکند و پا برسینه اش گذاشته خیال غیب جویش را بسته برزنجیر قدرت خویش کرد.
در این میان فقه و فقیهان نیز به هم آوردی فراخوانده شد و فتوا و جهد اجتهاد آفرینش آستین بی دست شد و تردستان برنشسته برمسند فتوا هم واژه گونه برخاک افتاد و گاه حوالت به قضای مقدر و تقدیر محرر حواله دادند.
اما آیت الله سیستانی قهرمان نهضت عدم خشونت و فقه اعتدال منهای انقلاب، انقلاب در انقلاب کرد و فتوای منتشره از جانب دفتر او بدون مهر شخص حضرت ایشان نشان از اعتدال فقهی او دارد و زمان شناسی و زبان دانی اورا به تصویر می کشد.
سخن چند حول این فتوا داریم. ابتدا متن منتشر شده در سایت عربی ایشان را با ترجه مفهومی خودم و متن عربی می آورم بعد نکاتی را به عرض می رسانم.
ترجمه فتوای حضرت آیت الله العظمی سیستانی (ادام‌اللّه ظله علی رؤوس المسلمین)
مرجع اعلای دینی حضرت آقای سیستانی (مدظله) سلام ورحمت و برکت خدابرشما
احتراما: باتوجه به نزدیک شدن ماه محرم و تجدید یاد فاجعه کربلا و بنا بر ملاحظات تداوم ویروس کرونا و بادرنظرداشت ضرورت لازم برای پرهز و خودداری کردن از برپاداشتن گرد هم آیی های بزرگ، مخصوصا در مکان های سرپوشیده وفضای بسته، بخشی بزرگ از مومنان که عشق سوزانی نسبت به تداوم مراسم عزاداری های مرسوم دارند، پیرامون وظایف شان در برگزاری عزادارای که شایسته مقام سیدالشهدا و اهلبیت و یاران ایشان باشد سوال می نمایند .
امید داریم که وظائفشان را بیان نمایید باتشکر فراوان.
جمعی از مؤمنین. نجف اشرف
بسم الله الرحمن الرحیم
السلام علی الحسین و علی اولاد الحسین و علی اصحاب الحسین و رحمه الله و برکاته
برای ابراز غم و اندوه در این مناسبت دردناک، و اظهار همدردی با پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) و خاندان پاک آن حضرت در این مصیبت بزرگی که به اسلام و مسلمانان وارد شده است، روش های گونه گون وجود دارد؛ که از جمله، موارد زیر است:
۱ـ در پخش مستقیم مجالس عزای حضرت ابا عبد الله (علیه السلام) از طریق شبکه‌های تلویزیونی و فضاهای اینترنتی که دارای بار علمی ومفید باشد سعی فراوان شود؛ شایسته است که برای این منظور مراکز و مؤسسات دینی و فرهنگی، با سخنرانان شایسته و برجسته و مدّاحان توانای بزرگ منش هماهنگی به عمل آورند، همچنین شایسته است که مؤمنان را تشویق کنند تا در خانه های خود و جاهایی مانند آن، به برنامه‌های سخنرانی و مداحی گوش فرا داده و از آنها استفاده کنند.
۲ـ برگزاری مجالس خانگی در ساعت‌های خاصی از شب یا روز؛ به گونه‌ای که تنها افراد خانواده و کسانی که با ایشان رفت و آمد دارند در آن حضور یابند و به برخی از برنامه‌های عزاداری مفید، چه آن مجالس عزاداری به صورت مستقیم از شبکه‌های ماهواره‌ای یا در فضاهای اینترنتی پخش می‌شود، گوش دهند.
اما در مجالس عمومی، همه ضوابط بهداشتی با دقت تمام باید رعایت گردد؛ بدین معنا که فاصله اجتماعی بین حاضران منظور شود و ماسک‌های بهداشتی و دیگر لوازم بازدارنده از گسترش ویروس کرونا به کارگرفته شود.
همچنین لازم است در این مورد برابر با ضوابطی که مقامات ذی‌ربط تعیین می کنند، به تعداد مجاز حاضران اکتفا شود، البته که این موضوع با توجه به برگزاری مراسم در فضاهای سرپوشیده یا باز، و بسته به میزان چگونگی گسترش ویروس در شهرهای مختلف، تفاوت دارد.
۳ـ با رعایت عدم تعرض به حریم اموال و املاک خصوصی و مانند آن، و تبعیت از قوانین جاری در کشور، در پخش و توزیع به حد کافی از نمادهای عاشورایی، و برافراشتن پرچم‌ها و قطعات سیاه رنگ در میدان‌ها، خیابان‌ها، کوچه‌ها، بازار ها و دیگر فضاهای عمومی تلاش لازم صورت گیرد.
البته شایسته است که در این نمادها، بخش‌هایی از سخنان حضرت امام حسین (علیه السلام) در نهضت بزرگ اصلاح‌طلبانه آن حضرت و شاهکارهای از اشعار و متون گفته‌شده پیرامون فاجعه کربلا آورده شود.
در باره پخش خوراکی‌های نذری که دراین ایام مرسوم ومعهود است، حتمالازم است که شرایط بهداشتی لازم در تولید و توزیع آنها مد نظر قرار گیرد؛ هر چند ممکن است رعایت مسائل بهداشتی موجب گردد که برای جلوگیری از شلوغی در زمان توزیع، تنها به تهیه غذای خشک و رساندن آن به خانه‌های مؤمنان بسنده شود.
خداوند همه را در راه احیای این مناسبت مهم و اقامه عزای سرور جوانان بهشتی (صلوات الله و سلامه علیه) برابر با شرایط موجود موفّق بفرماید؛ انه ولیُّ التوفیق۹ ذی الحجه ۱۴۴۱ هـ.ق
دفتر آقای سیستانی (مُدّ ظلّه)– نجف اشرف
استفتاء حول مراسم عزاء الامام الحسین (علیه السلام) فی شهر المحرم الحرام عام ۱۴۴۲ هـ
بسم الله الرحمن الرحـیم
سماحه المرجع الدینی الأعلى السید السیستانی (دام ظلّه)
السلام علیکم ورحمه الله وبرکاته
وبعد:
فانه مع اقتراب شهر المحرم الحرام وتجدد ذکرى فاجعه الطف وما یلاحظ من استمرار وباء کورونا وتشدید الجهات المعنیّه على ضروره التجنب عن اقامه التجمعات الکبیره ولا سیما فی الأماکن المغلقه، یسأل الکثیر من المؤمنین عما ینبغی لهم القیام به بشأن عزاء سید الشهداء الامام الحسین (صلوات الله علیه) وأهل بیته وأنصاره (علیهم السلام)، مع رغبتهم الملحّه فی الاستمرار على مراسمه المعتاده ؟
یرجى بیان ذلک. ولکم جزیل الشکر.
جمع من المؤمنین ـ النجف الأشرف
بسم الله الرحمن الرحیم
السلام على الحسین وعلى اولاد الحسین وعلى أصحاب الحسین ورحمه الله وبرکاته
برای بیان واظهار غم واندوه در این مناسبت درد ناک و اظهار همدردی با پیغمبر برگزیده (ص) واهلبیت اطهارش در این مصیبت بزرگی که بر اسلام ومسلمانان وارد شده است، روش های گونه گون وجود دارد از جمله آن روش ها اینکه:
إن هناک العدید من الأسالیب التی یمکن إتّباعها فی التعبیر عن الحزن والأسى فی هذه المناسبه الألیمه، واظهار المواساه مع النبی المصطفى (صلّى الله علیه وآله) وأهل بیته الأطهار فی تلک المصیبه الکبرى التی حلّت بالإسلام والمسلمین. ومن ذلک:
۱ ـ الاکثار من بثّ المجالس الحسینیه النافعه على الهواء مباشره عبر المحطات التلفزیونیه وتطبیقات الانترنیت، وینبغی للمراکز والمؤسسات الدینیه والثقافیه أن تنسق مع الخطباء الجیدین والروادید المُجیدین بهذا الصدد وأن تحشد وتحثّ المؤمنین على الاستماع الیهم والتفاعل معهم وهم فی أماکن سکنهم أو ما بحکمها.
۲ ـ عقد المجالس البیتیه فی اوقات معینه من اللیل أو النهار، یقتصر الحضور فیها على افراد العائله والمخالطین معهم، ویستمع فیها الى بعض المجالس الحسینیه النافعه ولو من خلال ما یبثّ مباشره على بعض القنوات الفضائیه أو عبر تطبیقات الانترنیت. وأما المجالس العامه فلا بد من أن یلتزم فیها بالضوابط الصحیه التزاماً صارماً، بأن یراعى فیها التباعد الاجتماعی بین الحاضرین واستخدام الکمامات الطبیه وسائر وسائل الوقایه من انتشار وباء کورونا، مع الاقتصار فی عدد الحضور على ما تسمح به الجهات المعنیه، وهو مما یختلف بحسب الموارد من حیث عقدها فی الاماکن المفتوحه أو المغلقه ومن حیث اختلاف البلدان بالنظر الى مدى انتشار الوباء فیها.
۳ ـ نشر المظاهر العاشورائیه على نطاق واسع من خلال رفع الأعلام واللافتات السوداء فی الساحات والشوارع والازقه ونحوها من الاماکن العامه مع مراعاه عدم التجاوز على حرمه الاملاک الخاصه أو غیرها وعدم التخلف عن رعایه القوانین النافذه فی البلد. وینبغی أن تشتمل على مقاطع من کلمات الامام الحسین (علیه السلام) فی نهضته الاصلاحیه العظیمه وما قیل فی فاجعه الطف من روائع الشعر والنثر. وأما الاطعمه التی یتعارف توزیعها بهذه المناسبه فلا بد من أن تراعى الشروط الصحیه اللازمه فی إعدادها وتوزیعها ولو اقتضى ذلک الاقتصار على بعض الاطعمه الجافه وایصالها الى مساکن المؤمنین تفادیاً لحصول الازدحام عند تقسیمها.
وفّق الله الجمیع لإحیاء هذه المناسبه المهمه واقامه عزاء سید شباب أهل الجنه (صلوات الله وسلامه علیه) بما تسمح به الظروف الراهنه، إنه ولیّ التوفیق.
مکتب السید السیستانی (دام ظلّه) ـ النجف الأشرف-۹ ذی الحجه ۱۴۴۱ هـ.ق
دفتر آقای سیستانی (مُدّ ظلّه)– نجف اشرف
**نکته اول: دأب آیت الله سیستانی در صدور فتوا**
روش همه فقهای معاصر این است که فتوای فقهی، نامه های سیاسی و پیام های تسلیت بزرگان علمی، با ذکر نام و فامل مهر شخصی مرجع منتشر می شود.
اما آیت الله سیستانی تنها مرجع معاصر است که بخشی از فتواهای فقهی و نامه های عمومی و پیام های تسلیت برای بزرگان، فقط از طریق دفتر و با مهر دفتر ایشان منتشر می شود مثل این تعبیرات:
«مکتب السید السیستانی (دام ظله)/النجف الأشرف»
راز این روش و سیر این طریق در سیره فقهی و زعامت آیت الله سیستانی چیست؟
چرا بعضی فتواهای مهم فقهی و کشوری آقای سیستانی با مهر ایشان منتشر می شود نه همه فتواها و پیام های آیت الله سیستانی؟ بطور نمونه فتوا و پیام آقای سیستانی راجع به دفاع سراسری مردم عراق در برابر داعش طبق عرف مرجعیت با ذکر اسم و فامل و مهر شخصی آیت الله سیستانی منتشر شد.
متن این فتوای آیت الله سیستانی راجع به عزاداری هم بدون مهرشخصی ازطریق دفتر منتشرشده است.
آیا آقای سیستانی با اتخاذ این روش خواسته عملا بین پیام و فتوای صریح فقهی نوشته شده به دست خودش با فتوای گزینش شده توسط شورای استفتاءدفتر و پیام های نوشته شده توسط مشاورانش مرز و برزخ قایل شود؟
**نکته دوم: قلمرو فتوا واستفتاء**
براستی فقیه تا کجا حق فتوا دارد؟ فقیه می تواند به اعتبار فقیه بودنش از گاوماهی تا درجه حرارت آتش جهنم فتوا بدهد؟
ساحه مجاز فتوا و استفتاء تا کجا ودر چه ابعاد معرفتی و عملی است؟
اصلا برای فتوا واستفتاء در ارتکازات عقلی و دلالت های صریح فطرت و بدهیات حیات اجتماعی،قلمروی وجود دارد؟
به نظر می رسد بین فتوا و استبصار معرفتی خلط فاحش وجود دارد. مثلا فتوا ی فقهی نوعا با واژگان و تعبیرات و اصطلاحات حلال و حرام است سر وکار دارد و مبنای فتوا هم آیات احکامی، سیره وسنت عبادی است نه مطلق یافته های معرفتی بشر.
به عنوان نمونه آیا اصالت وجود و اعتباریت ماهیت و یابرعکس، قابل فتوا است که مقلد فقیهی از مرجع تقلید خود استفتاء کند و مرجعش هم به عنوان فتوا پاسخ بدهد؟
حال برگردیم به مسئله کرونا، آیاکرونا یک مسئله مستحدثه فقهی است که قاطبه مؤمنین از فقها استفتاء کنند؟
اگر کرونا یک مسئله نوظهور کلامی باشد و یا یک پدیده اجتماعی در قلمرو منطقه الفراغ باشد چه باید کرد؟
اصلا برپاداشتن و نداشتن عاشورا در زمان کرونا و غیر کرونا، یک گزاره فقهی است، تا برای استبصار حرمت و وجوب آن از مرجع تقلیدی استفتاء شود. یا یک گزاره کلامی است، تا در کلام بحث و کاوش شود. یا یک پدیده جامعه شناسی است تا به عنوان مصلحت و مضرت عام جامعه بررسی شده مدیران جامعه تصمیم بگیرد و تصمیماتش برای فقیه صاحب فتوا هم لازم الاجرا باشد … کدام یک است.
آنچه در فتوای منتشره از دفتر آیت الله سیستانی آمده نشان می دهد که وجهی فقهی ندارد چون نه با ادبیات فقهی حرام و واجب بیان شده و نه هیچ استدلال فقهی صورت گرفته است. بلکه با ادبیات عام اجتماعی و براساس ارتکازات عقلای قوم بیان شده است.
پس بر چنین استبصارات ارتکازیی عقلای نباید نام فتوا و استفتاء نهاد و باید گفت پاسخ به سوألات مؤمنین راجع به کرونا نه استفتاء مؤمنین. چون عملا فتوای فقهی وجود ندارد و بشتر به ارتکات عقلایی و دریافت های فطری بشری و ضرورت های عام حیات جمعی اشاره شده است نه به یافته های فقهی مستنبط از آیات الاحکام خاص و روایات و سنت تبینی کتاب الله بلکه بیان ضرورت رعایت کردن یافته های خرد جمعی بشر در اجتناب از مبتلا شدن به کرونا است.
بطور نمونه به این بخش های فتوای توجه کنیم:
«برای ابراز غم و اندوه در این مناسبت دردناک، و اظهار همدردی با پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) و خاندان پاک آن حضرت در این مصیبت بزرگی که به اسلام و مسلمانان وارد شده است، روش های گونه گون وجود دارد؛ که از جمله، موارد زیر است:
۱ـ در پخش مستقیم مجالس عزای حضرت ابا عبد الله (علیه السلام) از طریق شبکه‌های تلویزیونی و فضاهای اینترنتی که دارای بار علمی و مفید باشد سعی فراوان شود؛ شایسته است که برای این منظور مراکز و مؤسسات دینی و فرهنگی، با سخنرانان شایسته و برجسته و مدّاحان توانای بزرگ منش هماهنگی به عمل آورند، همچنین شایسته است که مؤمنان را تشویق کنند تا در خانه های خود و جاهایی مانند آن، به برنامه‌های سخنرانی و مداحی گوش فرا داده و از آنها استفاده کنند.
۲ـ برگزاری مجالس خانگی در ساعت‌های خاصی از شب یا روز؛ به گونه‌ای که تنها افراد خانواده و کسانی که با ایشان رفت و آمد دارند در آن حضور یابند و به برخی از برنامه‌های عزاداری مفید، چه آن مجالس عزاداری به صورت مستقیم از شبکه‌های ماهواره‌ای یا در فضاهای اینترنتی پخش می‌شود، گوش دهند.
اما در مجالس عمومی، همه ضوابط بهداشتی با دقت تمام باید رعایت گردد؛ بدین معنا که فاصله اجتماعی بین حاضران منظور شود و ماسک‌های بهداشتی و دیگر لوازم بازدارنده از گسترش ویروس کرونا به کارگرفته شود.»
مخصوصا این بخش از فتوا صراحت دارد که این متن فتوا نیست. چرا فتوا نیست؟ چون مؤمنین را ارجاع داده به رعایت دستورات مسئولان مبارزه باکرونا، رعایت دستوراتی که در هرشهر و کشور ضابطه مخصوص به خود را دارد. ممکن است که هرروز دستوری مخصوص باشد. درحقیقت دستورات مسئولان یک امر معدوم است و فتوا بر امر معدوم الوجود تعلق نمی گیرد:
«همچنین لازم است در این مورد برابر با ضوابطی که مقامات ذی‌ربط تعیین می کنند، به تعداد مجاز حاضران اکتفا شود، البته که این موضوع با توجه به برگزاری مراسم در فضاهای سرپوشیده یا باز، و بسته به میزان چگونگی گسترش ویروس در شهرهای مختلف، تفاوت دارد.»
**نکته سوم: حریم خصوصی افراد و حرمت اموال شخصی**
بخش از فتوای آقای سیستانی توصیه های اخلاقی به رعایت حریم خصوصی افراد و حرمت نگهداشتن اموال مردم است.
این بخش از فتوا، نقطه درخشان معارف اسلامی در حقوق شهروندی و حرمت داشتن اموال اشخاص حقیقی وحقوقی است.
آیت الله سیستانی در عین حال که پیروان اهلبیت را توصیه می کند که برای بر پایی عزای سرورآزادگان جهان تمام سعی و تلاشان را به کار گیرند و از همه امکانات موجود جهان امروز و ظرفیت های شهری وکشوری و نیروی انسانی استفاده نموده برای هرچه بهتر و راهبردی تر عزاداری و بهرمندی از مکتب شور آفرین و شعور بخش عاشورا، ازفرهنگ عاشورا وکلام حیات بخش امام حسین، برای تفسیر و تبیین اهداف نهصت اصلاحی امام حسین از نیکوترین روش ها بهره برده بهترین روش های ممکن را در پیش گرفته جامعه را جامعه حسینی کنند.
اما جوهره این دستورات مهم آیت الله سیستانی همان رعایت کردن حقوق شهروندی و حرمت نگهداشتن اموال مردم و عزارداری فرهنگ آفرین و مهر گستر است نه عزاداری های مقلدانه بدون پیام های متعالی درحیات طیبه که امام حسین برای محقق شدن همان حیات طیبه قرآنی و حیات معقول جهان بشری شهید شد:
« با رعایت عدم تعرض به حریم اموال و املاک خصوصی و مانند آن، و تبعیت از قوانین جاری در کشور، درپخش و توزیع به حد کافی از نمادهای عاشورایی، و برافراشتن پرچم‌ها و قطعات سیاه رنگ در میدان‌ها، خیابان‌ها، کوچه‌ها، بازار ها و دیگر فضاهای عمومی تلاش لازم صورت گیرد.
البته شایسته است که در این نمادها، بخش‌هایی از سخنان حضرت امام حسین (علیه السلام) در نهضت بزرگ اصلاح‌طلبانه آن حضرت و شاهکارهای از اشعار و متون گفته‌شده پیرامون فاجعه کربلا آورده شود.»
**نکته چهارم: قانونمدارانه زیستن در قلمرو زیست جمعی**
آیت الله سیستانی در فتوا های فقهی و پیام های سیاسی خود، با زبان جهان بشری وادبیات منهای امرقدسی سخن می گوید و این امر باعث شده که ایشان به عنوان مرجع اعلای دینی جهان اسلام مطرح شود نه فقط مرجع اعلای جهان شیعه.
در همین متن منتشر شده از طرف ایشان واژگان حساب شده و دقیق برگزیده و چنیش شده است.
از جمله توصیه های قانون محوری ایشان در کشور محل سکونت عزاداران است. این امر باعث می شود که مسلمانان عزادار سیدالشهدا در هرکشوری که هستند به رعایت قانون رفت و آمد و حرمت نهادن به زیست جمعی مسالمت آمیز ملزم باشد.
این توصیه های آیت الله سیستانی نشان می دهد ایشان جهان امروز و اقتضائات زیست جمعی در جهان امروز را خوب می شناسد و زبان و ادبیات فتواها و پیام خود را به گونه گزینش و چنیش می کند که هم برای مسلمانانی ساکن در قلمرو جهان قانونمدار، قابل پیروی بی درد سر و هم برای جهان قابل فهم و قبول باشد.
نکته دیگر در به کار گیری چنین ادبیات ازطرف ایشان این است که قانون مداری یک امر جهانی است و بین قانونمندانه زیستن و مؤمنانه زیستن رابطه دوسویه است. قانونمندانه زیستن همان مؤمنانه زیستن و مؤمنانه زیستن همان قانونمندانه زیستن است. چنین قرائت از اسلام و ایمان باعث شده است که جهان نسبت به ایشان به عنوان یک رهبر دینی معتقد به تساهل و تسامح نگاه کنند.
خداسایه رحمت آن مرجع اعلای جهان اسلام را در پناه عزتش عزیز وموفق بدارد.
هنوز نظری ثبت نشده است. شما اولین نظر را بنویسید.