رئیس جمهور ترکیه بمب اتمی می خواهد

هنر جنگ

مانلیو دینوچی

المانیفستو، روزنامۀ حزب کمونیست ایتالیا

مرکز پژوهش‌های جهانی سازی، ۲۲ اکتبر ۲۰۱۹

«برخی کشورها موشک‌های هسته‌ای دارند، ولی غرب نمی‌خواهد که، ما، ما بتوانیم آن را در اختیار داشته باشیم. این پذیرفتنی نیست»: این بیانیۀ رئیس جمهور ترکیه اردوغان نشان می‌دهد که بحران فراتر از تهاجم ترکیۀ به سوریه است.

در ترکیه، طی جنگ سرد، ایالات متحدۀ آمریکا جنگ افزارهای هسته‌ای علیه اتحاد شوروی مستقر کرده بود. در سال ۱۹۶۲، در توافقات با اتحاد جماهیر سوسیالیستی شوروی برای حل بحران موشکهای مستقر در کوبا، کندی رئیس جمهور آمریکا قول داد که جنگ افزارهایش را از ترکیه خارج کند ولی این کار انجام نگرفت.

جنگ سرد خاتمه یافت، ولی تقریباً ۵۰ بمب هسته‌ای آمریکائی B۶۱ (از همان نوعی که در ایتالیا در پایگاه‌های آویانو وگدی نیز مستقر شده) در پایگاه انجیرلیک باقی ماند که جملگی به سوی روسیه هدف گیری شده است. به این ترتیب ایالات متحدۀ آمریکا و ترکیه هر دو به یک اندازه منشور منع گسترش جنگ افزارهای هسته‌ای را نقض می‌کنند. هوانوردان ترکیه در چارچوب ناتو برای حمله با بمب‌های هسته‌ای از نوع B۶۱ به فرماندهی ایالات متحدۀ آمریکا آموزش دیده‌اند (مانند هوانوردان ایتالیائی در پایگاه گدی). به زودی، ایالات متحدۀ آمریکا B۶۱-۱۲ را باید در ترکیه (و به همین گونه در ایتالیا و دیگر کشورهای اروپائی) جایگزین B۶۱ کند، که همۀ این بمب‌های هسته‌ای نوین نیز روسیه را هدف خواهند گرفت.

با وجود این، در این مدت پس از اینکه ترکیه سامانۀ پدافند هوائی S۴۰۰ روسی را خریداری کرد، ایالات متحدۀ آمریکا برنامۀ F-۳۵ بُردار اصلی B۶۱-۱۲ برای ترکیه را حذف کرد: یعنی هواپیمای شکاری که ترکیه می‌بایستی ۱۰۰ فروند از آن را خریداری کند و شریک تولید کنندۀ آن بود. کاخ سفید اعلام کرد «F-۳۵ نمی‌تواند با سامانه‌های S-۴۰۰ همزیستی داشته باشد زیرا روسیه می‌تواند با شناسائی قابلیت‌های هواپیمای شکاری F-۳۵ پدافند هوائی خود را علیه آن تقویت کند.

مسکو با فروش موشکهای ضد هوائی S-۴۰۰ به آنکارا موفق شد (دست کم در حال حاضر) از استقرار ۱۰۰ فروند شکاری F-۳۵ آماده برای حملۀ اتمی با بمب‌های جدید هسته‌ای B۶۱-۱۲ آمریکائی جلوگیری کند.

بنظر می‌رسد بین گزینشهائی که واشنگتن مد نظر دارد، بمب‌های هسته‌ای ایالات متحدۀ آمریکا بجای ترکیه به کشور مطمئن تر دیگری فرستاده شود. به گفتۀ پژوهشنامۀ دانشمندان هسته‌ای (Bulletin des Scientifiques Atomiques) (ایالات متحدۀ آمریکا)، مرجع رسمی در این زمینه، «پایگاه هوائی آویانو می‌تواند بهترین گزینش اروپائی از دیدگاه سیاسی باشد، ولی در آنجا احتمالاً فضای کافی برای کل جنگ افزارهای هسته‌ای انجیرلیک وجود ندارد». ولی این فضا می‌تواند تأمین شود، زیرا ساخت و سازهائی در آویانو آغاز شده و [در آیندۀ نزدیک] می‌تواند بمب‌های هسته‌ای B۶۱-۱۲ را دریافت کند.

در چنین چشم اندازی ست که بیانیۀ اردوغان با پافشاری روی حضور تهدید کنندۀ انبار هسته‌ای اسرائیل مطرح شده و نیّت ترکیه برای کسب جنگ افزار هسته‌ای مستقل خود را اعلام داشته است. طرحی نه چندان سهل ولی تحقق ناپذیر نیست. ترکیه فن آوریهای نظامی پیشرفته در اختیار دارد که شرکتهای ایتالیائی به ترکیه منتقل کرده‌اند به ویژه شرکت لئوناردو Leonardo. ترکیه دارای انبار اورانیوم است، و در زمینۀ رآکتورهای پژوهشی که به ویژه ایالت متحدۀ آمریکا به این کشور تحویل داده تجربه دارد. ترکیه با خرید چند رآکتور از روسیه، ژاپن، فرانسه و چین ساخت صنعت الکترونیک هسته‌ای خود را راه اندازی کرده و به گفتۀ برخی منابع، احتمالاً تا کنون از «بازار سیاه هسته‌ای» سانتریفوژهائی برای غنی سازی اورانیوم نیز خریده است.

سخنان اروغان مبنی بر اینکه ترکیه می‌خواهد به قدرت هسته‌ای تبدیل شود، از سوی برخی به مثابه بازی ساده برای بالا بردن قیمت و کسب وزن بیشتر در ناتو تلقی شده که نباید دست کم گرفته شود. این موضوع آنچه را که معمولاً رسانه‌ها پنهان نگهمی دارند آشکار می‌کند: این واقعیت که در وضعیت متزلزلی که سیاستهای جنگی تحریک می‌کنند، نقش بیش از پیش مهم به دارندۀ جنگ افزار هسته‌ای تعلق دارد و در عین حال کشوری را که فاقد چنین جنگ افزاری ست به کسب آن سوق می‌دهد.

ترجمۀ حمید محوی

پاریس، ۲۳ اکتبر ۲۰۱۹

نظرات

نظر (به‌وسیله فیس‌بوک)