گفت و گوی پیام فضلی نژاد با صادق خلخالی

پیشینه دیدار و گفت و گوی من با آیت‌الله شیخ صادق خلخالی ، اولین حاکم شرع کل دادگاههای انقلاب اسلامی ایران که خود می‌گوید از سوی مخالفینش قاضی جلادو قاضی قاتل لقب گرفته است ، به تابستان سال ۱۳۷۷ باز می‌گردد. مبنای نخستین این گفت و گو ، که بخش اول آن به سفارش مجله هتفگی سینما ، انجام شده کیفیت نگاه این چهره مطرح سیاست و قضاوت دهه نخست انقلاب ۵۷ به عرصه فرهنگ و هنر بود.
پس از پیشنهاد موضوع گفت و گو به آیت الله خلخالی، او بی‌درنگ قراری را برای روز نخست مردادماه در منزل شخصث‌اش در قم مقرر کرد. گفت و گوی اول،‌دو ساعت به طول انجامید. اگر چه زمان کوتاهی نبود، ولی آهنگ آهسته کلام خلخالی که سبب آن دو عمل جراحی فتق ناف و قلب و نیز ابتلاء به بیماری پارکینسیون بود، بازدهی مورد نظر نویسنده این سطور را به همراه نداشت.
پیش آز آغاز گفت و گو ، آن گونه که رسم قضات و فقهاست، چند سوال از احوال شخصی من کرد و چنانکه رسم خود اوست، از نوع نگاه من به عملکردش در مقام اولین حاکم شرع کل دادگاههای انقلاب اسلامی پرسید. در جمله‌ای کوتاه صریحا گفتم که او را برزترین نماد خشم و شور انقلابیون می‌دانم و هر انقلابی در ابتدای استقرار، اتکای فراوانی به شور دارد ، نه شعور. شوری که به هر رو پایان می‌یابد و جای خود را به شعور می دهد. به او گفتم که البته مب دانم آدم هایی که در آن رخساره شور و احساس خود را در ردیف اول قرار می دهند ، آن ها قربانیان انقلاب هستند . چه بروند و چه بمانند قربانی اند ، چرا که وقتی شور به شعور بدل گشت ، وقتی که عقل به جای احساس نشست و نقد گذشته آغاز شد ، آنها نماد خشونت شناخته می شوند ، گرچه شاید همینان عین انقلاب باشند ، ولی درست یا غلط ، به خلخالی گفتم که او قربانی تاریخ است و این تراژدی ای است که کوچکترین نشانش هم در چهره من بود ، هم در چهره او.
اما گفت و گوی نخست دو محور داشت: اول، تعامل او با عرصه فرهنگ و هنر در مقام حاکم شرع دو دوم، تکیه بر مسایل مستحدثه فرهنگ و هنر با عطف به جلوس مرجعی وی ، که البته تنها نشانه اش رساله ای بود که منتشر کرد و به قول محافظش ” فقط این رساله است و حضرت آیت الله ، از مقلد و پولی که باید بدهند خبری نیست…” این گفت وگو، پس از تحریر در قالب دیدار با آیت الله خلخالی در سیصد و نود و هشتمین شماره مجله هفتگی سینما به چاپ رسید و در شماره چهار صد این نشریه به عنوان بهترین گفت و گو از سوی خوانندگان در طول عمر پربار این هفته نامه انتخاب شد ، اما و البته پیش‌بینی نگارنده مبنی بر جنجال برانگیز بود ن سخنان خلخالی به وقوع پیوست. نخست آیت الله خلخالی در گفت وگویی با واحد مرکزی خبر (۱۸ آبان ماه ۱۳۷۸) که متن کامل آن در روزنامه رسالت (شماره ۴۰۳۳) درج گشت. بخش اندکی از سخنانش را تکذیب کرد. وی گفت: مشخصاً موسیقی‌های پخش شده از صدا و سیما را که بر آن نظارت و کارشناسی می‌شود مجاز دانستم. هم چنین نشان دادن زن مسلمان بی‌حجاب در تصویر مربوط به زنان سالخورده سپید موی است که همه آنها را مادر خطاب می‌کنند.
با اظهارات آیت الله خلخالی روزنامه پیام آزادی در تاریخ ۶ آذر ۱۳۷۸ خبری درباره شکایت خانواده معظم شهدا از گفت و گوی مذکور درج کرد که نگارنده پس از پیگیری از مراجع قضایی در گفت و گویی با روزنامه فوق (۲۳ آذر ۱۳۷۸) آن خبر را تکذیب کرد.
تکذیبیه آیت الله خلخالی سبب شد تا روزنامه‌های محافظه کار با گشودن ستونی در قالب نظرخواهی از عوامل چرخه تولید سینما، نظریات فقهی پیرامون تک خوانی و نمایش زن مسلمان بی حجاب در تصویر را به داوری همفکران خود بگذارند.(به عنوان مثال نگاه کنید به رزونامه جوان شماره ۲۰۷ تا ۲۰۹)
پس از جریان سازی‌های منقدان اصلاحات در حوزه سینما، نویسنده این سطور طی تماس تلفنی با اولین حاکم شرع دادگاههای کل انقلاب اسلامی دریافت که جناحی خاص پیش‌بینی کرده بود که با زیر سوال بردن و تحریف شده خواندن گفتارهای آیت الله خلخالی مبحث نوسازی مذهبی در سینمای ایران تخطئه شود.
طی مکالمه تلفنی سه روز پس از تکذیب گفت و گو و ملاقات حضوری با آیت الله خلخالی پنج روز پس از این اتفاق در تهران ، آیت الله گفت : ” گفت و گو که چاپ شد کلی آدم به من زنگ زدند که بابا این حرفها حاج آقا چیه شما زدید؟! گفتند آقاجان کل مجاهدت های خودتان را که زیر سوال برده اید. یکی از این طلبه های متعصب از بس آمد در خونه و گفت تکذیب کنید گفت و گویتان را که دیگر خسته شدم. پاشنه در رو از بس آمدند در آوردند.. اصلا تهدید میکردند که آقا اگر تکذیب نکنید ما به عنوان شورای حوزه علمیه قم با شما برخورد می کنیم. البته غلطی که نمی توانستند بکنند ، ولی آخر کار تلویزیون خودش این متن تکذیب را خواند و بعدش هم که فهمیدیم گفت ما بخاطر آبروی شما این کار را کردیم. ما هم گفتیم اگر واقعا اینجوری بوده خوب طوری نیست.”
خلخالی در آن هنگام خواست با زبان بی زبانی حالی من کند که نمی توانسته در برابر موجی که علیه او در حوزه علمیه قم و دیگر سطوح سنتی حاکمیت به راه افتاده مقاومت کند و مجبور بوده تا حرفها و اظهاراتش را پس بگیرد. خلخالی در پایان این دیگر نکته جالب و به یادماندنی دیگری نیز گفت که نشان از روحیات ، کاراکتر ویژه و پارادوکسیکال او داشت. آیت الله دست لرزانش را به شانه من زد و گفت : ” حالا چرا برای صانعی تیتر آیت الله العظمی زدی ، اما برای من آیت الله ؟! خب شماها باید بگید تا ما عظمی شویم دیگه! “. اصلا به عقلم نمی رسید که چه باید پاسخ دهم. گفتم: انشالله دفعه بعد!
گفت وگوی دوم، تلاشی بود برای ایستادگی بر مقصد نوسازی مذهبی در سینمای ایران. جامه نوینی بر پرسش‌ها پوشیده شد و غرض شفاف کردن نگاه قاضی شرعی بود که می‌توانست بسیاری از تعاملات نهان خود را با حوزه فرهنگ و هنر آشکار کند. البته این فرصت مغتنمی بود تا انگاره‌های نظری فرهنگی – سیاسی وی نقد و بررسی شود و پروسه بحث و گفت و گو به همان نقطه هدایت شد. این گفت و گو در زمستان ۷۸ به انجام رسید که به دلیل نامساعد بودن وضعیت جسمی و عارض شدن پاره‌ای از اختلالات ادراکی به سبب بیماری پارکینسون بر ایشان پس از یک ساعت و در نیمه راه رها شد. اما این رها شدن مانع از آن نشد که گاه به گاه به دیدار خلخالی نروم. دیدارهای کوتاه و بلند خصوصی زیادی ، که حتی گاه از اصلی ترین محافظانش می خواست که از اتاق بیرون روند تا به تنهایی صحبت کنیم ، میان من و او در همین زمستان صورت بست.
پرسش هایی را در آن دیدارها پیرامون چرایی و چگونگی اقداماتش در ابتدای انقلاب طرح می کردم ، و بدون اینکه او آشکارا به عنوان موضوع پروژه ای تحقیقی تلقی گردد ، و این تلقی او را در قالب های رسمی محدود کند ، کوشیدم آیت الله را از حیث روانی ، تحول در افکار سیاسی ، نوع نگاه اجتماعی ، مبداء و مقصد نقطه دیدش نسبت به پدیده های گوناگون و… بسنجم. بسیاری از این گفت و گوها محسوس و نامحسوس ضبط شده است که متریال اصلی ارزیابی من از کاراکتر شیخ صادق خلخالی به شمار می رود. کاراکتری که پارادوکسیکال بود و تماشایی. کسی که همواره جرات اعمال خشونت را داشت ، لیک هیچ گاه شجاعت بیان حقیقت را نداشت ، اما آیت الله سلوک ویژه ای در این سالهای انزوا یافته بود که بخشی از آن را گفت و گوی حاضر باز می تاباند و بخش دیگری از آن را شاید هنگامی ای دیگر ، به مناسبتی دیگر تحریر کنم و همراه با دیگر متون مرتبط در کتابی مستقل به چاپ رسانم.
گفت وگوی سومی هم پس از آن دیدار ها ، که در آغاز بهار تا یک سال و نیم بعد رها شد ، در میان بود. این گفت و گو ابتدا به سفارش ماهنامه ای سیاسی که توقیف شد و دیگر آفتاب طبع به روی خود ندید ، در خرداد ۱۳۸۰ به صورت تلفنی انجام شد و نزدیک به چهل و پنج دقیقه به طول انجامید. چهل و پنج دقیقه ای که حاصل سه بار تماس بود ، چرا که خلخالی دیگر نمی توانست بیش از پانزده دقیقه در هر ساعت تقریبا ، گوشی تلفن را در دست گیرد و بیماری پارکینسون ، لرزه ای بر اندام او انداخته بود ، که صدایش نیز به درستی شنیده نمی شد.
کاملا مشهود بود که وضع جسمی و روانی آیت الله در قیاس با یک سال و اندی پیش از آن به شدت وخیم تر شده بود و با اینکه خوب مرا می شناخت در پایان گفت و گو گفت : ” بابا چرا چند جلد از این کتاب ما رو چاپ کردی و این همه پول درآوردی را به خودمان نمی دی ؟ پس آخه من چکارم هان ؟ این دفعه آمدی یک پنجاه جلد بردار بیار …” آیت الله دیگر حواسش توان پیشین را نداشت. خودش همان ابتدای مصاحبه چند بار گفت : ” من دیگر حواسم سر جایش نیست. بعضی چیزها را یادم نمی یاد. مثلا الان یه حرفی را با فلان روزنامه می زنم بعد اصلا هرچی فکر می کنم یادم نمی آید که گفته باشم…” . خلخالی اینجا صادق بود. او حتی از یاد برده بود که مهدی بازرگان از دنیا رفته است. او حتی یادش رفته بود که بازرگان را در خاطراتش خائن نامیده و با من از انقلابی گری و صداقت و تدین او سخن می گفت. آیت الله در این از یاد بردن ها ، البته خیلی لحظات را به یاد داشت. او هنوز به یاد داشت که پسر پانزده ساله ای را به سبب خواندن روزنامه ارگان مجاهدین خلق شخصا در خیابان منتهی به منزلش اعدام کرده است.
می گقت : ” تازه بود که حاکم شرع شده بودم و بنا داشتم تا با منافقین قاطعانه برخورد کنم. برای خیلی از همکارانم سوال بود که چگونه می شود این ها را سر جایشان نشاند. عصر از پیش امام بازگشته بودم و با همراهان و همکاران و محافظانم قرار بود شام را در منزلم بخوریم. داشتیم می آمدیم داخل کوچه منزل که از شیشه ماشین دیدم دوتا بچه پانزده ، شانزده ساله گویا مخفیانه چیزی با هم رد و بدل کردند. دستور دادم بگیرند و بگردندشان ببینم ماجرا چیه. خودم از کیف پسره این روزنامه مجاهدین را در آوردم. یادم هست فامیلش شریعتی بود از خانواده های اسمی قم. همانجا پسره را با گلوله زدم و به همراهانم گفتم اینجوری باید با این جانوران برخورد کرد! ” خلخالی درست می گفت . امین شریعتی پانزده ساله به دست او اعدام انقلابی شد و در حالی که به خانواده اش گفته بودند فلان روز از زندان آزاد می شود ، جنازه نوجوان تحویل خانواده اش شد. به سالی نرسید که مادرش دق کرد و مرد و پدرش راهی دارالمجانین شد. آیت الله گویی با لحظاتی چنین زندگی می کرد.
در لابه‌لای گفت و گوی سوم نکاتی نهفته است که پس از درج قسمتی از آن در شماره صفر ماهنامه ادبی پروین با عنوان “گفت و گو با آیت الله خلخالی درباره کتاب خاطرات”و نقل در روزنامه حیات نو و سایت‌های اینترنتی واکنش های متفاوتی را برانگیخت. فارغ از نقد و بررسی‌هایی که بر گفتارهای آیت الله صورت گرفت، فضل‌الله صلواتی، نماینده مردم اصفهان در دوره اول مجلس شورای اسلامی و سردبیر سابق هفته نامه نوید اصفهان، توضیحی را برای نگارنده در پاسخ به یکی از خاطرات آیت الله خلخالی پیرامون ماجرای اعدام چهار دکتر اصفهانی ارسال داشت. به سبب حائز اهمیت بودن اظهارات صلواتی از حیث تاریخی، توضیح وی را ضمیمه این مطلب می‌خوانید.
اما آخرین گپ و گفت تلفنی من با آیت الله خلخالی ، در هنگامه ای بود که شیرین عبادی دو روز بود که جایزه معتبر جهانی صلح نوبل را از آن خود کرده بود. آیت الله به ارامی سخن می گفت و سخت در بستر بیماری بود. با تکیه بر حافظه از دست رفته اش به سختی مرا شناخت و چنان سخن گفت که گویی می دانست دیگر از این بستر بر نمی خیزد. بخ شوخی گفتم نمی خواهید در پیامی اهداء صلح نوبل به شیرین عبادی را تبریک بگوئید ؟ گفت : این نوبل که می گویند حالا چی هست . اگر تلاش برای صلح و دوستی و انسانیته که من از همه بیشتر زحمت کشیدم ، چرا کسی از من تقدیر نکرد ؟ چرا جایزه به من ندادند . ” و درباره مرگ ، خیلی نا خود آگاه با آیت الله سخن گفتم . گفتم یادتان می اید گفتید و نوشتید که از مرگ در رختخواب بیزارید ، هنوز نمی دانید پایان ایام انزوا چگونه خواهد بود ، و به انگار که جدی گفته باشد ، ناله کرد : ” مگه نشنیدی که می گویند آدم از هرچی بدش می یاد ، به سرش می یاد … ”
اگر لحن ابن گفت و گو گاه پاره پاره به نظر می رسد و تقدم و تاخر ها نیز در مقاطعی از توای منطقی خود اندک فاصله ای گرفته است ، دلیل آن عمر پنج ساله دیدار های من با شیخ صادق خلخالی است . این متن که بدون تفکیک هر گفت و گو به صورت به هم پیوسته تحریر شده است در انتظار چاپ در دو کتاب به سر می‌برد. نخست کتاب تراژدی خیال اندیشان که روایت نگارنده از دیدارهای گوناگون با اولین حاکم شرع کل محاکم انقلابی ایران است و دیگری در سومین مجلد از خاطرات اولین حاکم شرع کل دادگاههای انقلاب اسلامی، که گویا حاوی مجموعه کامل گفت و گوهای وی با روزنامه نگاران و نمایندگان رسانه های داخلی و خارجی است.

پیام فضلی نژاد : بدون شک این مصاحبه ، محاکمه نخواهد بود ،چرا که فضای گفتمانی آن متفاوت است . بنابراین من می خواهم مبنا و معنای گفت و گو و فرض راهبری آن را بر این اساس بگذارم که اینبار شما دفاع می کنید در برابر پرسش های صریح من. یعنی کسی که همواره محاکمه می کرده است و به هیچ کس پاسخ گو نبوده ، حالا که بنا نیست محاکمه شود و پاسخ گو باشد ، در برابر یک ناظر رسانه ای شفاف و صریح سخن گوید و اگر می توند در این فضای گفتمانی به جای بافتن کلیاتی از خود به روش استدلالی دفاع کند. قضات این مصاحبه نیز را خوانندگان آن ، چون همیشه ، بر می گزینیم. موافقید ؟
صادق خلخالی : خب البته این هم یک جورش هست ، اما خوانندگان شما چون آگاهی ندارند ، شاید نتوانند درست قضاوت کنند ، ما که دیگه داریم کم کم خودمان را برای عدل الهی آماده می کنیم…

حالا اگر حداقل متوسط شعور و درک استدلالی و استقرایی را برای مخاطبانمان قائل شویم ، اتفاقی نمی افتد. حداقل برای یکبار که شده همچین اعتمادی را شما بکنید ، یا به تعبیر دیگر این مجاهدت را…
صادق خلخالی : خوب ما همیشه به این مجاهدت علاقه داشته ایم . دیدی که روی رساله ام هم نوشته ام فقیه مجاهد ، در صورتی که می توانستم بزنم فقیه عالیقدر…

پس اگر اجازه بدهید با این فرض گفت و گو را آغاز کنیم و …
صادق خلخالی : کدام فرض ؟

فرض را بر دفاع مستدل و شفاف از برخی ابهاماتی که مطرح می کنم بگذاریم…
صادق خلخالی : حالا بگو دیگه ، این همه صغری و کبری نچین ، خسته شدم. من دو تا عمل کردم ، یکی فتق بود همین امسال ( ۱۳۷۷ ) ، یکی هم قلب. حالم زیاد خوش نیست.

پس من شروع می کنم با همان فرض . شما از سوی پاره‌ای روشنفکران دینی و غیر دینی متهم به تلاش برای حاکمیت و سیطره جزم اندیشی دینی و گونه ای توتالیتاریزم در ابتدای انقلاب ۵۷ بر گستره فرهنگ و هنر هستید. می گویند پیش از انقلاب در زمره طیفی بودید که هنر مدرن و بالاخص سینما را از مظاهر فساد می شناختید و از این رو همواره در برابر حادثه آتش سوزی سینما رکس آبادان در نمایش آخرین سانس فیلم گوزن‌ها (مسعود کیمیایی) در بیست و هشتم مرداد ۵۷ که سیصد و هفتاد نفر در آن کشته شدند، سکوت کردید. برخی نیز گفته‌اند پس از انقلاب با تسامح از کنار دلایل و مستنداتی که بانیان حقیقی این آتش سوزی فاجعه آمیز را رسوا می‌کرد، گذشته‌اید و مایلند چنین بنمایند که در آن هنگام که می‌توانستید مسببان حادثه را محاکمه کنید،‌به سبب برخی از ملاحظات سیاسی حکومت انقلابی، حقیقت پوشی کرده‌اید. بر این ادعاها به چه میزان می‌توان انگشت اعتبار نهاد ؟
صادق خلخالی: این‌ها سراپا دروغ‌هایی است که دشمنان انقلاب برای مخدوش کردن چهره عدالت و قضاوت آن به هم می‌بافتند. من در مورد پرونده امیرعباس هویدا (نخست وزیر رژیم شاه) هنگامی که فهمیدم مهدی بازرگان (نخست وزیر وقت) می‌خواهد نظر بعضی از فقها و مراجع را تغییر دهد تا دادگاه را زیر فشار بگذارند تا او اعدام نشود، لحظه‌ای مسامحه نکردم و بی‌درنگ او را کشتم. اهل رشوه هم نبودم. هویدا یک میلیون دلار رشوه پیشنهاد کرد تا دو ماه اجرای حکم او به تاخیر افتد. احمق خیال می کرد مرحوم سید احمد خمینی به داد او خواهد رسید. در زمان ریاستم در دادگاه انقلاب اسلامی پرونده‌ای را پیرامون حادثه آتش سوزی سینما رکس آبادان به یاد ندارم. در کار قضاوت هم برای من ملاحظات سیاسی مطرح نبود. هر کس را که تشخیص می دادم خائن به ملت و اسلام است اعدام می‌کردم. آنها باید دلایل خود را برای مطرح کردن چنین اکاذیبی بگویند…

می‌دانم که هیچ ملاحظه سیاسی و ملی و بین المللی برای شما مطرح نبود. مقتدرانه بر عقیده خود پای می‌فشردید. آن هنگام که در قوانین حقوقی اکثر کشورهای دموکراتیک و ایدئولوژیک دنیا حق استفاده از وکیل برای متهم مسلم و در بسیاری از موارد اجباری بود، گفتید: “در قوانین شرع و الگوی اسلامی نداریم که کسی بتواند برای خود وکیل انتخاب کند.” این اظهارات را حتی بر خلاف مصلحت ملک و ملت در آن برهه تلقی کرده‌اند. اما گویا آن هنگام مصلحت اندیش شدید که دریافتید آتش سوزی سینما رکس آبادان نسب از اسلاف و اخلاف فدائیان اسلام می برد. کسانی که شرکای سیاسی و عقیدتی شما محسوب می گشتند…
صادق خلخالی: این ها سراسر مزخرف است. من هیچ شریک سیاسی – عقیدتی نداشتم. این تحلیل‌ها برایم گنگ است…

می‌گویند در جلسه‌ای خصوصی پس از آنکه دستور توقیف فیلم قیصر (مسعود کیمیایی) را صادر کردید ،‌ گفتید فیلم گوزن‌ها (مسعود کیمیایی) یک فیلم ضد دینی و ضد انقلابی است…
صادق خلخالی: بله. فیلمی که حج کردن را با نشئه شدن یک معتاد یکسان دانسته است، ضد دینی است. صریحاً هم ضد دینی است و با تساهل هم نمی‌توان با آن روبرو شد. منتها درآن موقع مجازات عوامل این گونه آثار مبتذل برای من در اولویت نبود. اگر چه این‌ها هم مفسد بودند، اما مفسدین فی‌الارض دیگری هم بودند که خشم انقلابی مردم، مرگ آن‌ها را می‌خواست…

در ابتدای پرسش‌هایم اشاره کردم که حادثه آتش‌سوزی در حالی که هفتصد نفر در سالن سینما حضور داشتند در واپسین نمایش گوزن‌ها رخ داد…
صادق خلخالی: خب داد که داد ! این‌ها دلایل و قراین مناسبی نیست. این عمل از مسلمانان واقعی بر نمی‌آید که حتی در هنگام نمایش فیلمی ضد دینی، صدها انسان را به کشتن دهند. این گونه از سینما را به عنوان مظاهر فساد می‌شناختیم، اما حکم عوامل تولید کننده آن از حیث جزایی با حکم تماشاگران آن تفاوت بسیار دارد…

حالا هواداران فدائیان اسلام هم که معلوم نیست واقعا مسلمان باشند . آنها هم بر مبنای این تئوری که هدف وسیله را توجیه می کند ، می اندیشیدند و شاید آتش زدن سینما رکس را طبق اندیشه و روش خود ، حتی شرعا مجاز می دانستند…
صادق خلخالی : مردم الان چجوری فکر می کنند؟

درباره چی؟
صادق خلخالی : درباره همین سینما رکس …

تعابیر گوناگونی هست. تعبیر غالب این است که به هر حال حادثه آن آتش سوزی فاجعه بار مساله پیچیده ای است که حقایق آن پنهان مانده است. شما هم یکی از متهمان کتمان حقیقت فاجعه سینما رکس نزد مردم در افکار عمومی محسوب می شوید…
صادق خلخالی : خب البته من که در آنجا نبودم که ببینم کار کی بوده و چکار کردند و نکردند ، ولی الان که می گویید چیزهایی یادم می آید. این عملی که کردم البته خیلی حافظه ام را مختل کرده است. حالا پارکینسون هم دردسرهای ویژه اش را دارد. اما واقعا زیاد از این ماجرای سینما رکس سر در نمی آورم. چیزی هم یادم نیست. کاغذها را نگاه می کنم ، چیزی دیدم برایت می گویم…

با همین اوصاف حکم عوامل تولید کننده فیلم‌هایی که مصداق فساد شناخته می‌شوند، از نظر شما چیست؟
صادق خلخالی: یک حکم واحد ندارند. ابعاد فساد باید بررسی شود. مسلم است فیلم‌سازی که یک فرضیه الهی مثل حج را با احوال یک معتاد یکسان دانسته است، مجازات سنگین‌تری دارد، نسبت به فیلم سازی که ابعاد کوچکتری از فساد را به نمایش گذاشته است، یا فیلمی که در آن بازیگر مردی با زن شوهر داری، جلوی دیدگان مخاطب آمیخته و عمل زنای محسنه مرتکب شده است با فیلم دیگری که فقط به لحاظ روابط عادی بین بازیگران مبتذل شناخته می‌شود، کیفیت اجرای حکم الهی متفاوت است. اگر فرصت می‌یافتم، پس از مجازات سران رژیم فاسد گذشته، برای احیای هنر اسلامی، همه عوامل تولیدات فساد هنری دوران طاغوت را به محاکمه می‌کشاندم. یک کتاب هم دیدید که من راجع به عرفان و هنر اسلامی نوشته ام …

بله . البته شما در آستانه استقرار حکومت انقلابی، فیلم قیصر (مسعود کیمیایی) را توقیف کردید…
صادق خلخالی: بله. فیلم قیصر بر خلاف فیلم گوزن‌ها فی‌حد ذاته مشکلی نداشت، اما در آن برهه زمانی احتمال فتنه انگیزی هایی در استفاده از آن وجود داشت که صلاح دیدم نمایش آن متوقف گردد. خود این کارگردانش هم ( مسعود کیمیایی ) که همان اول انقلاب بچه های کمیته ظاهرا خمره شراب گیری و عرق کشی و دویست ، سیصد گرم تریاک ازش گرفته بودند…

این اتهامی که می گویید درباره آقای کیمیایی تا جایی که من میدانم در جایی ثبت نشده است ، ولی به هر روی فیلم قیصر در پایان دهه چهل، ریشه‌های مورد تجاوز قرار گرفته یک جامعه و یک فرهنگ و یک مردم را باز می‌گفت و همراه با فیلم گاو (داریوش مهرجویی) آغازگر موج نوی سینمای ایران محسوی می شد. گوزن‌ها اما و البته محبوب‌ترین، هنرمندانه‌ترین و سیاسی‌ترین اثر مسعود کیمیایی است. تلقی ضد دینی شما از گوزن‌ها برایم گنگ است. این اثر از آثار بسیار معدود سیاسی است که ضمن بیان علنی و آشکار مبارزات انقلابی زمانه ، ارزش هنری دارد. فیلمی که از سوی ساواک هم توقیف شد و عوامل پدید آورنده اثر بازداشت شدند…
صادق خلخالی: درباره توقیف فیلم در دیکتاتوری شاه ساواکی‌ها باید توضیح بدهند، اما ما فیلم را توقیف نکردیم. در این مورد اگر راست می گویند چرا نمی روند آن ها را محاکمه کنند؟

البته گوزن‌ها در هنگام استقرار حکومت انقلابی در سینماها نمایش داده نمی شد…
صادق خلخالی: به هر حال توقیف فیلم‌ها در زمان شاه به وسیله ساواک نشانگر گوشه‌ای از جنایات آنهاست. برخورد قهری با هنر و هنرمندان راهکار پسندیده‌ای نیست…

توقیف فیلم قیصر در آستانه استقرار حکومت انقلابی استفاده از همین راهکار ناپسند بود…
صادق خلخالی: ساواک در توقیف فیلم ها ملاحظات امنیتی را لحاظ می‌کرد. مثلا به خیال آنها گوزن‌ها ضد سلطنت بود. ما حکومت سلطنتی نیستیم. بیدی نیستیم که با این بادها بلرزیم. صاحب حکومت ما خداوند است و فیلم‌های سینمایی اگر مخالف این رویه نباشد، بلااشکال است…

از کجا باید بدین استنباط رسید که فیلمی مخالف رویه الهی است؟ چه معیاری این رویه را مشخص می کند ؟
صادق خلخالی : خب فقها چکاره اند؟! اگر این کارها را نکنند که ول معطل اند . این ها کار می کنند و سینما را اصلا در نظام اسلامی آخوند ها می توانند درست کنند…

یعنی فقط روحانیون در جمهوری اسلامی فیلم بسازند ؟
صادق خلخالی : نه ، اگر دیگران هم بسازند طوری نیست…

پیش از انقلاب ۵۷ سینمای ایران صاحب طلایه‌هایی شد که از آنها با عنوان موج نو یاد می‌گشت. انقلاب اسلامی سبب تزلزل و نابودی موج نوی سینمای ایران شد ، چرا که ادبیات ایدئولوژیک خواهان حاکمیت خود بر شئون گونه گون زندگی بود و توجیهش را از پدیده انقلاب و صفت اسلامی آن می‌گرفت…
صادق خلخالی: انقلاب الحمدالله توانست بسیاری از میراث‌های دیکتاتوری شاه را نابود کند…

اما سینماگران پیشرو و آفرینندگان موج نوی سینمای ایران همسنگ مبارزات مردم و زمانه فرایند هنری می‌ساختند…
صادق خلخالی: هر موجی که تعلق به دیکتاتوری شاه بود باید نابود می‌شد. پس برای چه انقلاب شد؟ قرار نبوده سنت‌های هنری پیشین برقرار بماند. یک عده هم مردم فریب بودند و می‌خواستند خودشان را در صف مبارزات مردم بیاورند. شب‌ها عرقشان را می‌خوردند و اسم پیشرو بر خودشان گذاشته بودند. فیلم‌هایی که در آن ها زنا و لواط می شد، پیشرو بودند؟!

در کدام یک از آثار سینمایی پیش از انقلاب ۵۷، لواط را به نمایش گذاشته‌اند؟
صادق خلخالی: در همین فیلم قیصر که می‌گویید آغازگر موج نوست، یادم هست با دختر فیلم زنا می‌شود. این مخالف اسلام و تربیت دینی است. سوژه کردن تجاوز به ناموس مردم کجا در مبارزات اسلامی مردم، ضد رژیم شاه بود؟! این ها تحلیل‌های گمراه کننده است که حقیقت سینمای قبل از انقلاب را کتمان می‌کند…

پرسش من مصداق ادعای شما پیرامون نمایش لواط در سینمای پیش از انقلاب ۵۷ بود…
صادق خلخالی: من قبل از انقلاب همش تبعیدم می کردند این شهر و آن شهر. البته بیکار که می شدیم از مطالعه و تحقیق تلویزیون نگاه می کردیم ، ولی پیش نیامد که اصلا سینما برویم. حالا شاید خیلی ها باورشان نشود که من تو عمرم سینما نرفتم ، ولی فرصتی پیش نیامد که بریم داخل این سالن ها. فیلم دیده ام ، اما از تلویزیون بوده است . بعد هم من بیکار نبوده‌ام که بر سینمای فاسد آن دوره دقیق شوم و آمار بگیرم که در کدام فیلم‌ها لواط شده است و در کدام فیلم‌ها زنا. کلیت آن سینما چنین بود. عده فراوانی از هنرمندان فاسد رژیم گذشته عفو شدند و اکنون که آزادی ها گسترش یافته حتی آن بازیگری که در ابتدای پیروزی انقلاب اسلامی متهم به زنا بود با شروطی در سینمای ایران به فعالیت پرداخته است…

کدام بازیگر متهم به زنا بود؟
صادق خلخالی : همین که …موی سرخ را بازی کرده….

مو سرخه منظورتان است ، آقای ایرج قادری ؟!
صادق خلخالی : آهان . همین آقا را آوردند پهلوی من ، تعریف کردند که چه کار کرده با این زن های تو فیلم . حکمش اعدام بود ، اما شانس آورد که چی شد اعدام نشد یا پشیمان شدم. آزاد شد و البته این آزادی موهبت مقدسی است که فاسدین و فاسقین نباید آن را به ابتذال بکشانند و به وسیله آن ارزش‌های انقلابی را نابود کنند. برای حفظ این ارزش‌ها جامعه به خلخالی دیگری نیاز دارد و عرصه فرهنگی و هنری ایران بیشتر تشنه این امر است…