در بزم دوستی ازبکستان و تاجیکستان جایی برای حق‌گویان نبود

چند روزی‌ست که دریافت نشان شرف چند تن از تاجیکان ازبکستان، از دست رئیس‌جمهور امامعلی رحمان مورد بحث و گفت‌وگو بین تاجیکان شده است گرچه نه کسی به دریافت‌کنندگان این نشان تبریک می‌گوید و نه کسی ابراز خوشحالی می‌کند.

در پایان مراسم اعطای جوایز

پس از سه دهه دوری حال با بر سر کار آمدن ریس‌جمهور جدید ازبکستان، شوکت میرضیایف، روابط بین دو کشور همسایه ازبکستان و تاجیکستان گرم شده و به این مناسبت امامعلی رحمان در پاسخ به سفر شوکت میرضیایف به دوشنبه، به ازبکستان سفر کرد و با مراسم گسترده‌ای از او پذیرایی شد.

در حاشیه این سفر امامعلی رحمان به عبدالله عارف‌اف، نخست وزیر ازبکستان، عبداللذیذه کامیل‌وا، وزیر امور خارجه ازبکستان نشان درجه دوی «اسماعیل سامانی» اعطا کرد و به شوکت همرا‌یوف، وزیر مدیریت آب ازبکستان نشان «شرف» داد و به ذاکرجان الماتوف، مشاور وزیر داخله ازبکستان، عبدالوهاب واحدوف، مدیر مرکز فرهنگی تاجیکان سمرقند، اسماعیل جوره‌یوف، مشاور وزیر آب ازبکستان، توخته‌میش توخته‌یوف، معاون روزنامه «آواز تاجیک» و توکل چاری‌یوف، پروفسور بخش آموزش ابتدایی دانشگاه دولتی بخارا، نشان «دوستی» داد.

بین این همه اسامی چند تن از تاجیکان ازبکستان هستند که یکی از آنها عبدالوهاب واحدوف، مدیر مرکز فرهنگی تاجیکان سمرقند است. اسم او باعث بحث و گفت‌وگوهای تاجیکان در سمرقند شده است. در نامه‌های خصوصی که تحریریه زمانه از سمرقند دریافت کرد، از وضعیت ناروشن مرکز فرهنگی تاجیکان در سمرقند نوشته شده است.

در یکی از این نامه‌ها آورده شده است که صدای اعتراض مردم بومی سمرقند با دریافت نشان دوستی مدیر کنونی مرکز فرهنگ سمرقند فروکش کرده است.

در سمرقند از سال‌های فروپاشی شوروی تا حال بحث‌های گسترده‌ای پیرامون مرکز فرهنگی وجود دارد. مرکز فرهنگی اصلی تاجیکان سمرقند با مدیریت حیات نعمت سمرقندی بیش از چار دهه فعالیت می‌کرد اما با فشارهای حکومت اسلام کریموف بسته شد و بنای تاریخی این مرکز هم تخریب شد و حیات نعمت سمرقندی از آن مرکز با اجبار رانده و به منزل برادرش کوچانده شد.

عبدالوهاب واحدوف هنگام دریافت جایزه‌ای که باعث اعتراض بسیاری از تاجیکان شد

برای خواباندن بحث و تلاش‌های مردم پیشگام سمرقند، مقامات محلی در دوران کریموف، مرکز جدیدی را با رهبریت عبدا‌لله وهاب واحدوف، تاسیس کردند که تاجیکان محلی نه از محل این مرکز آگاهی دارند و نه از فعالیت‌های این مرکز برخوردار هستند.

فعالیت‌های این مرکز چیزی بیش از برگزاری کنسرت و پذیرایی از مهمان‌های دولتی نبوده است و تنها باعث شده که تاجیکان دیگر امکان برقرار کردن مرکز فرهنگی واقعی و مستقلی با طبع دل خود را نداشته باشند. تلاش‌هایی برای راه اندازی مرکز با این استدلال که «تاجیکان مرکز فرهنگی دارند»، سرکوب شده و بی‌نتیجه مانده است.

حال دریافت جایزه دوستی مدیر این مرکز دولت-ساخته تاجیکان باعث نگرانی تاجیکان سمرقند شده که چه بسا حکومت جدید نیز قرار دارد ادامه سیاست‌های دوران کریموف را بگیرد و تغیر اساسی در وضع تاجیکان سمرقند انجام ندهد.

مرکز فرهنگی سابق تاجیکان سمرقند محلی برای مثنوی‌خوانی، جمع آمد‌های دانشجویان و برگزاری شب‌های شعر و داستان‌خوانی بوده که این مرکز جدید از این نوع فعالیت‌ها فرسخ‌ها دور است و با دانش و انگیزه محدود عبدالله وهاب واحدوف قرار نیست در آینده دور نیز به چنین محلی تبدل بشود که تاجیکان را متحد سازد و در رشد پیوند تاجیکان سمرقند با دیگر حوزه‌های فرهنگی تاجیکان در دیگر شهرهای تاجیک‌نشین ازبکستان و فراتر از آن کمک کار بشود.

از نظر مردم تاجیک سمرقند، از میان اهل قلم و فرهنگ و اقدام در این شهر چند نفر که سزاوار نشان شرف و هر گونه نشان قدردانی دیگر اند؛ یکی حیات نعمت سمرقندی، شاعر و تذکره‌نویس، دیگری امینه شراف‌الدین‌وا، فعال اجتماعی، و نیز ادش استد، نویسنده و روزنامه‌نگار، جمعه همراه، استاد دانشگاه و فعال فرهنگی، سعدی صدری‌، پروفسور و استاد دانشگاه که در سال‌های سخت کریموف تحت فشار و تهدیدهای زیاد از فعالیت برای فرهنگ و وطن دست نکشیدند و همچنان بدون هیچ چشمداشت به فعالیت خود ادامه می‌دهند.

چنین قدردانی‌های بدون دلیل هم قدر و ارزش نشان کشور تاجیکستان را پایین می‌برد و باعث از دست رفتن اعتماد مردم خواهد بود.

اما گذشته از اعطای نشان به این و آن، از امامعلی رحمان و شوکت میرضیایف انتظار می‌رود که به جای اعطای نشان‌های فخر و قدردانی، در زندان‌های کشور را باز کنند و آنان که بدون دادرسی منصفانه با اتهام‌های بی‌اساس، سال‌هاست که در بازداشت به سر می‌برند آزاد کنند. در زندان‌های ازبکستان هنوز افراد زیادی در سلول‌های انفرادی نشسته اند که جرم‌شان تنها سفر به تاجیکستان بوده است. آنان که در دوران حکومت کریموف به تاجیکستان سفر کرده اند تحت شکنجه به جرم‌های مرتکب‌نشده جاسوسی اعتراف کرده اند و حال در بازداشت به سر می‌برند.

از امامعلی رحمان انتظار آن است که پرونده این افراد را مطرح سازد و اگر مجرم هستند علنی اعلام کند و اگر جرمی مرتکب نشده اند، آنها را آزاد کند.  این اقدام اگر صورت بگیرد آن وقت تاجیکان ازبکستان بدون ترس و با دل سبک به تاجیکستان سفر خواهند کرد و پروازهای هوایی که بین این دو کشور به راه افتاده از دو سو پر خواهند رفت و پر خواهند آمد. در حال حاضر تنها تاجیکان تاجیکستان به ازبکستان پرواز می‌کنند اما از سوی دیگر تاجیکان ازبکستان همچنان در ترس و ناباوری به سر می برند که در بازگشت با جرم جاسوسی یا به قول محلی «ملت‌پرستی» سر از زندانهای ازبکستان درنیاورند.

آن وقت می‌شود گفت که دوستی واقعی بین این دو کشور برقرار شده است. تا آن موقع این نشان دادن‌ها تاثیری نخواهد داشت و تنها در تایید تردیدهای مردم کمک خواهد کرد که تغییری در بطن سیاست‌های این دو کشور صورت نگرفته است. شاعر و نویسندگان هر دو کشور همچنان از جشن ها و مراسم دولتی دور اند و صدا و تصویرشان ممنوع است. چنانکه مراسم‌هایی که هر دو کشور برای تجلیل از گرمی روابط بین خود آراسته اند، جایی برای شاعر و نویسندگان حقگوی تاجیک و ازبک نداشت.

آیا هنوز رهبران این دو کشور از حقیقت و زبان راست‌گو می‌ترسند؟ اگر نه چرا درهای آزادی بیان همچنان به روی آزاداندیشان بسته است و مغزهای متفکر هر دو کشور بیرون از مراسم‌ها و بیرون از مرزها شده اند؟

نظرات

نظر (به‌وسیله فیس‌بوک)