اهداف افغانستان از موافقت‌نامه پنج‌جانبه راه لاجورد

موافقت‌نامه دالان حمل‌ونقل و ترانزیتی پنج‌جانبه راه لاجورد میان افغانستان، ترکمنستان، آذربایجان، گرجستان و ترکیه در حاشیه هفتمین نشست سازمان همکاری‌های اقتصادی منطقه‌ای ریکا امضاء شد. نوشتار زیر به اهداف افغانستان از این موافقت‌نامه پرداخته است.

مقدمه

موافقت‌نامه دالان حمل‌ونقل و ترانزیتی پنج‌جانبه راه لاجورد میان افغانستان، ترکمنستان، آذربایجان، گرجستان و ترکیه در حاشیه هفتمین نشست سازمان همکاری‌های اقتصادی منطقه‌ای ریکا امضاء شد. موافقت‌نامه دالان حمل‌ونقل و ترانزیتی پنج‌جانبه «راه لاجورد» توسط «رشید مرداف» وزیر امور خارجه ترکمنستان، «صلاح‌الدین ربانی» وزیر امور خارجه افغانستان، «میخائیل جانلیدزه» وزیر امور خارجه گرجستان، «احمد یلدیز» معاون وزیر خارجه ترکیه و «علیرضا سیلمان‌اف» وزیر راه‌آهن جمهوری آذربایجان به امضاء رسید.

موافقت‌نامه راه لاجورد نتیجه سه سال مذاکرات بین کشورهای عضو بود و از نگاه کابل یکی از مهم‌ترین موافقت‌نامه‌های منطقه‌ای در عرصه ترانزیت و ترانسپورت منطقه‌ای است. هدف از تدوین این موافقت‌نامه ایجاد یک سیستم منسجم ترانسپورت و ترانزیت نه‌تنها در سطح منطقه، بلکه در سطح آسیا و اتصال منطقه‌ای و بین منطقه‌ای و گسترش تجارت است. راه لاجورد از بندرها آقینه و تورغندی در شمال و غرب افغانستان شروع و با عبور از بندر ترکمن باشی در ترکمنستان، وارد باکو در آذربایجان می‌شود که پس‌ازآن به تفلیس و پوتی در گرجستان، قارص و استانبول ترکیه می‌رسد و وارد مرزهای اروپا می‌شود. امروزه بسیاری در کابل معتقدند که این راه، جاده تاریخی است که حدود دو هزار سال قبل، لاجورد بدخشان در شمال شرق افغانستان، از این مسیر به کشورهای آسیای میانه و اروپا صادر می‌شده و دلیل انتخاب نام راه لاجورد نیز همین است. نوشتار زیر به اهداف افغانستان از موافقت‌نامه پنج‌جانبه راه لاجورد پرداخته است.

عدم دسترسی به آبهای آزاد باعث شده افغانستان در رقابت‌های سیاسی منطقه‌ای همواره در مقابل پاکستان کوتاه آید

گذار از بن‌بست پاکستان

عدم دسترسی افغانستان به آب‌های آزاد برای کشور اهمیت حیاتی دارد. این مشکل باعث شده که افغانستان در رقابت‌های سیاسی منطقه‌ای همواره در مقابل پاکستان کوتاه آید و گاه لطماتی گسترده نیز ببیند. مثلا در سال ۱۹۴۱ وقتی پاکستان مرزهایش را بر افغانستان بست، باعث مشکلات اقتصادی در این کشور شد و شوروی به داد کابل رسید و در سال ۲۰۱۱ نیز کشته شدن سربازان پاکستانی و بسته شدن مسیر تدارکاتی ناتو تأثیرات اقتصادی و امنیتی زیاد بر افغانستان داشت.

دراین‌بین افغانستان محاط در خشکی سالیانی است که به یگانه بندر دریایی کراچی در پاکستان وابسته است که کالاهای وارداتی و یا صادراتی افغانستان از راه بندر کراچی به کشورهای خارج بارگیری می‌شود. این روند تا سال ۱۳۹۴ نیز به‌صورت گسترده، افغانستان نیز تنها از طریق مرزهای جنوبی خود با جهان وصل می‌شد، اما با فشارهای حکومت پاکستان بر افغانستان بسیاری در کابل به این نتیجه رسیدند که دیگر کراچی راه مناسب برای انتقال اموال بازرگانی برای افغانستان نیست.

در بعد دیگری اکنون نیز در یک دهه گذشته به باور مقامات افغانستانی، پاکستان با ایجاد ناامنی در افغانستان از طریق پشتیبانی از طالبان و گروه حقانی، به مهم‌ترین چالش عدم اجرای توافقات اقتصادی در افغانستان بدل‌ شده است و چندان تمایلی به همراهی با افغانستان در اجرای طرح‌هایی چون گذر جاده ابریشم، کاسا هزار و تاپی ندارد. همین امر موجب کاهش توجه به مسیر کراچی و تمایل به راه‌هایی جایگزین چون لاجورد شده است.

متنوع‌سازی شرکای ترانزینی و کسب امتیاز از ایران

تمایل به انجام مبادلات تجاری بازرگانان افغانستانی از بندرهای ایران سبب کاهش تجارت میان افغانستان و پاکستان شده و ارزش مبادلات تجاری میان دو کشور از ۲ و نیم میلیارد دلار با کاهش قابل‌توجه یک میلیارد دلاری مواجه شده است

بااین‌حال برخی در کابل معتقدند جدا از اینکه مسیر بندرعباس ایران اقتصادی نیست و مسیر بندر چابهار ایران (نیز که در سال‌های اخیر به‌منظور راه‌یابی افغانستان به آب‌های آزاد با کمک هند و ایران راه‌اندازی شده) هنوز یا امکانات لازم را ندارد و یا برای بدل شدن به یک بندر بین‌المللی راه گسترده‌ای دارد. از این دید درواقع با گذشت زمان از توافق سه‌جانبه افغانستان، ایران و هند در توسعه چابهار اماواگر زیادی وجود دارد و همکاری‌های هند نیز کامل نیست. علاوه بر این نیز باید دانست که باوجود تلاش‌هایی بسیار تهران در آماده‌سازی و توسعه چابهار بسیاری در کابل معتقدند باوجود سرمایه‌گذاری کلان در بندر چابهار، توسعه‌نیافتگی زیرساخت‌های این بندر، به تأخیر افتادن بهره‌برداری از پروژه‌های مهم، ترس از بازگشت تحریم‌ها علیه ایران همچنان خطر به شمار می‌رود و در چنین شرایطی، راه لاجورد جایگزین مناسبی برای آینده است و در کنار امکان چانه‌زنی کابل در کاهش وابستگی کابل به چابهار می‌توان به متنوع سازی شرکای ترانزینی و کسب امتیاز از ایران پرداخت.

مشکل ترانزیتی، مهم‌ترین چالش مناسبات منطقه‌ای افغانستان در گذشته بوده است.

توسعه همکاری‌های منطقه‌ای

در سال‌های گذشته کابل تلاش کرده است تا با پیگیری نشست‌هایی ریکا در کابل، دهلی‌نو، اسلام‌آباد، استانبول، دوشنبه، کابل و با حضور نمایندگان ده‌ها کشور و سازمان منطقه‌ای و بین‌المللی به گسترش مناسبات سیاسی، اقتصادی میان افغانستان و کشورهای منطقه، هم‌گرایی و هم‌سویی‌های سیاسی در برابر تروریسم و قاچاق مواد مخدر توجه کند. در همین راستا در هفتمین نشست نوامبر ۲۰۱۷ در عشق‌آباد، تعمیق ارتباطات و گسترش تجارت از راه سرمایه‌گذاری در زیرساخت و افزایش همکاری‌ها، تشویق هم‌افزایی میان ریکا، فرایند قلب آسیا- استانبول و دیگر چارچوب‌های همکاری در سطحی وسیع‌تر منطقه‌ای مدنظر بود.

در این میان سیاست خارجی افغانستان تلاش می‌کند تا با گذار از ناامنی‌های مداوم و رو به گسترش در افغانستان با تکیه‌بر همکاری کشورهای دیگر درراه لاجورد و حمایت‌های بیشتر بین‌المللی از آن امکان سرمایه‌گذاری بسیاری از پروژه‌های کلان اقتصادی را افزایش دهد. در همین میان کابل تلاش می‌کند در کنار مدیریت تضاد منافع و عدم همراهی برخی کشورهای منطقه در اجرای بعضی از پروژه‌های اقتصادی با افغانستان، بهترین راه پایدار، عزیمت به‌سوی همکاری‌های بین کشورهای عضو راه لاجورد را از راه ایجاد وابستگی متقابل را پیگیری کند. کابل تلاش می‌کند تا با بسیج کردن کشورهای مسیر لاجورد برای ایجاد یک همگرایی اقتصادی منطقه‌ای موقعیت ویژه این کشور به‌عنوان چهارراه منطقه و حلقه وصل آسیای مرکزی و جنوبی را تقویت کند.

افزایش منافع ترانزیتی و اقتصادی

مشکل ترانزیتی، مهم‌ترین چالش مناسبات منطقه‌ای افغانستان در گذشته بوده است. اما با موافقت‌نامه راه لاجورد، در راستای هماهنگ‌سازی موضوعات گمرکی، تسهیلاتی گمرکی و همچنین سایر تسهیلات، ازجمله صدور گذرنامه به تاجران و سرمایه‌گذاران اقدامات لازم اتخاذ خواهد شد. در این میان ارزیابی‌های دولت افغانستان نشان داده که درحالی‌که انتقال اموال از طریق بندر کراچی پاکستان به شهر مرزی جلال‌آباد در شرق افغانستان بیشتر از ۵ هزار دلار خواهد شد. از مسیر قزاقستان از مرز تورغندی تا قارص ترکیه (راه لاجورد) دو هزار و ۲۰۰ کیلومتر و اندکی بیشتر سه هزار و ۲۰۰ دلار هزینه خواهد داشت. علاوه بر این نیز همکاری‌های ترانزیتی، تجاری و حمل‌ونقلی راه لاجورد میان افغانستان، ترکمنستان، آذربایجان، گرجستان و ترکیه به‌منظور کاهش موانع ترانزیتی، تجارتی و توسعه عملیات مشترک گمرکی بین کشورهای یادشده جایگزینی برای دسترسی به بندرها دریایی است.

سرمایه‌گذاری و کمک به توسعه اقتصادی داخل افغانستان

هرچند افغانستان در حال حاضر ۱۰ میلیارد دلار واردات دارد و تنها صادرات آن در افغانستان ۵۰۰ میلیون دلار است، اما به نگاهی میزان صادرات افغانستان در سال ۱۳۹۵، سی درصد رشد داشته و بیشتر صادرات از مسیرهای نوین ترانزیتی به کشورهای مقصد صورت گرفته است.

مقام‌های حکومت افغانستان تلاش می‌کنند با گشایش مسیر لاجورد و تکمیل سه راه‌آهن از جمله راه‌آهن چین افغانستان در شمال شرق افغانستان، راه‌آهن خواف هرات در غرب، ترکمنستان آقینه در شمال‌غرب افغانستان، گشایش مسیر بندر چابهار، گشایش دهلیز هوایی با کشور هند، بهره‌برداری از خطوط آهن مشترک افغانستان با کشور ترکمنستان دروازه‌های نوینی را فرا راه تجارت، حمل‌ونقل افغانستان و در جهت غلبه بر نبود زیرساخت حمل‌ونقل مناسب در افغانستان گشاید و سرمایه‌گذاری‌هایی خارجی چون طرح سرمایه‌گذاری ۲۰۰ میلیون دلاری امارات متحده عربی ایجاد دو منطقه ویژه در آقنه و تورغندی افغانستان و طرح سرمایه‌گذاری چین به ارزش ۴۰ میلیارد دلار در مسیر موافقت‌نامه راه لاجورد را جذب کند.

http://npps.ir/ArticlePreview.aspx?id=151992

نظرات

نظر (به‌وسیله فیس‌بوک)