دیلماجْ لازم

سخنان یک داﻣﺔ افاضاته دربارهٔ مهندسی انتخابات موضوع شرح و تفسیر و تکذیب شده.  اگر اَعمال و گقتار اشخاص را با نیـّت آنها بسنجیم، مقصودش خیر است.  می‌گوید مملکت صاحب دارد.

گرفتاری بر سر مهندسی در زمینه‌ای جز راه و ساختمان و صنعت است.  مهندسی در مفهوم سیاسی و اجتماعی را در غرب علیه چپ ساختند و منظورشان این بود که رؤیازدگانی بخواهند جامعه را طبق نقشه‌ای که در خیال خود کشیده‌اند دستکاری کنند.

یکی از مخالفان سرسخت مهندسی اجتماعی مارگرت تاچر نخست‌وزیر بریتانیا در دههٔ ۱۹۸۰ بود.  شگفتا خود “بانوی آهنین” را هم متهم می‌کردند در تمایل به مهندسی اجتماعی دست‌کمی از مخالفانش ندارد و خیال می‌کند جامعه هم دارای جعبه تقسیم است تا بتوان این یکی کلید را خاموش و آن یکی دکمه را روشن کرد.

بگومگو بر سر حرف داﻣﺔ افاضاته یادآور سالهای ۶۰ است که، از جمله، حسینعلی منتظری می‌گفت “انقلابمونو باهاس صادر بوکونیم.”  وقتی تریبون و منبر را از دست داد ظاهراً دکترمهندس‌ها توانستند به ایشان حالی کنند صدور انقلاب برچسبی منفی ساختهٔ مخالفان کمک مالی و تسلیحاتی به تحولات خشن سیاسی ضدغرب در کشورهای جهان سوم است، و چه بهتر که ایشان استعمال ننماید.

در راهپیمایی‌های دولتی، America can do no wrong هم روی پلاکاردهایی دیده می‌شود (که قرار است “آمریکا هیچ غلطی نمی‌تواند بکند” معنی بدهد).  اصل جمله، Israel can do no wrong، حرف کسانی در دولت و سیاست ایالات متحده است در انتقاد از لابی اسرائیل که می‌گوید آن کشور هرچه بکند حق دارد چون در محاصرهٔ دریایی از دشمن و در تنگنای بقاست.  ترجمه به فارسی ادبی و قدری طعنه‌آمیز: هرچه آن خسرو کند شیرین بود.  بعید است ترتیب‌دهند‌گان راهپیمایی‌ها در ایران نسبت به آمریکا چنین حُسن نظری داشته باشند.

در ترجمهٔ اسناد به‌دست‌آمده در سفارت آمریکا در تهران، به سبب عجله برای انتشار آنها و بی‌تجربگی و فقدان ویراستاران کاربلد، مثلاً فعل defect “فاسد شدن” ترجمه شده (فلان شخص “ممکن است فاسد شود”).  قاعدتاً باید می‌گذاشتند پیوستن به مخالفان و جناح عوض کردن.

خود آمریکاییها هم کارشان در زمینهٔ ترجمه بی‌نقص نیست.  حین پاسخ پرزیدنت جیمی کارتر به خیرمقدم همتای لهستانی‌اش در فرودگاه ورشو، حاضرانی پوزخند زدند.  کاشف به عمل آمد مترجم رسمی کاخ سفید “آرزوهای پرشور شما” در سخنان کارتر را “شهوات قوی شما” ترجمه کرده است.  دیلماج طفلک را به وطن برگرداندند و عذرش را خواستند.

همهٔ‌ ترجمه‌های آب‌زیپو و کاربرد نابجای آنها اسباب خنده نمی‌شود؛ حتی ممکن است رسمیت یابد.  “مردان رئیس جمهور” در ایران معاصر برای اشاره به مقامهای وطنی به کار می‌رود.  اصل عنوان که بهتر است “آدمهای ارباب” ترجمه شود در ادبیات و سینمای آمریکا تداعی‌کنندهٔ خریدن آدمها با پیداکردن نقاط ضعف آنها و تقسیم پول از سوی سردسته‌های سیاسی است.  بعدها تبدیل به “آدمهای رئیس جمهور” و عنوان کتاب و فیلمی دربارهٔ ریچارد نیکسون و اطرافیان پاچه‌ور‌مالید‌هٔ‌ او شد.

عنوان دولتمرد به معنی زمامدار و سیاستمدار سابق و مورد اعتماد ملت و برخوردار از احترام در جهان است، مانند نلسون ماندلا، که هنگام گذر از خیابان، خلایق به او سلام می‌گویند و برایش دست تکان می‌دهند.  کمتر کشوری در دنیا دولتمرد به این معنی دارد.  حالا در ایران که بسیاری مقامهای سابق یا ممنوع‌التصویر و مطرودند یا پروندهٔ اختلاس و سرقت دارند به یک مشت وزیروکیل نه چندان محبوب می‌گویند دولتمرد.  گاه ترجمهٔ نادقیق،‌ جاهایی فهم ناقص مضمون.  مطایبه‌هایی ناخواسته از نوع ایرونی‌بازی.

این مورد بیشتر به دوبلهٔ دلبخواهی ربط دارد تا به ترجمهٔ نادقیق: سال ۵۹ هتل کنتینانتال (لالهٔ کنونی، در خیابان فاطمی تهران) هم مصادره شد و خمخانهٔ آن به دست فاتحان افتاد.  با تبر و چکش و دیلم به جان بطریهای زبان‌بسته افتادند و خبرنگاران خارجی مقیم هتل از صحنهٔ جگرخراش عکس و فیلم گرفتند.  شنیده شد تکه‌ای از فیلم را با نمایی از امام راحل که دستش را مانند برف‌پاک‌کن حول محور آرنج به چپ‌وراست حرکت می‌دهد مونتاژ کردند و در تلویزیون آمریکا نشان دادند با افزودن این جمله: “Not Hennessy”  یعنی هنسی را نشکنید.  چنین کلیپی را بعید است سازندهٔ کنیاک پرآوازهٔ‌ فرانسوی سفارش داده باشد و واقعاً تبلیغ برای محصولش به شمار آید.  اگر هم شیرینکاری شوهای تلویزیونی بود نمونه‌ای است از حرف‌گذاشتن در دهن افراد ــــــ حرفی که مطلقاًً از گویندهٔ منتسب بدو انتظار نمی‌رود.

اکنون در مورد قضیهٔ مهندسی هم جا دارد ناصحان مشفق به داﻣﺔ افاضاتهٔ معاصر ندا بدهند: حاج‌آقا شما حرف خودتان را بزنید؛ ممکن است در الهیات و فرسفه دکتر باشید یا بشوید اما چه می‌دانید مفهوم مهندسی‌‌کردن چیست و از کجا آمده که برای خودتان و سایرین دردسر درست می‌کنید؛ و چه سودی داشته این همه سال در قدرت بودن جز مال‌و‌مکنت افزودن اگر فرد حوزوی هرگز، هرگز نتواند درکی دقیق و درست از جهان و فرهنگهای مردمانش به دست آورد؟

شاید هم بتوان به تقلید از کلیپ هنسی روی فیلم ایشان این جمله را گذاشت:Election engineering is good for your afterlife، یعنی مهندسی انتخابات برای آخرتتان خوب است.
۲۱ دی ماه ۹۱

نظرات

نظر (به‌وسیله فیس‌بوک)