انقلاب، وضعیت های انقلابی و نتایج انقلاب

انقلاب را می توان به شکل تعویض قدرت با توسل به قوه ی قهریه در چارچوب یک حکومت نگریست که در جریان آن، حداقل دو جناح شخصی ادعاهای حذف کننده نسبت به هم به قدرت دارند، در حالی که بخش عمده ای از اتباع کشور، از مطالبات یکی از این دو جناح به حمایت بر می خیزند. این جناح ها می توانند افرادی از یک طبقه واحد اجتماعی، اعضا و وابستگان یک حکومت و یا مخالفان آنها باشند. در جریان یک انقلاب، جامعه رفتاهایی را که تا کنون از خود نشان داده است به کناری می نهد و وجود متمایز کننده ی حاکمان، اعضای جامعه ی سیاسی و چالشگران، رنگ می بازد و تغییر می کند.
علاوه بر این، در جریان انقلاب، غالبا غیر مدعیان اولیه به تدریج بسیج شده و وارد عرصه ی انقلاب می شوند. همین که قدرت حاکم به طور بدی به چالش کشیده شد منافع متعلق و وابسته به حکومت به مخاطره می افتد. چنانچه در بین اقشار محتلف مردم کمتر امکان سازماندهی وجود داشته باشد هنگامیکه منافع مشترک آنها مورد تهدید واقع شود بلافاصله خود را بسیج می کنند .
وضعیت های انقلابی
بر اساس تعریف اشاره شده، هر انقلابی دارای اجزای دوگانه است، یکی وضعیت انقلابی و دیگری نتایج انقلابی.
در یک وضعیت انقلابی، حاکمیت، بین گروههای زیادی تقسیم می شود: دو یا چند گروه هر یک، ادعاهای مستدلی را برای به دست گرفتن حکومت اعلام می نمایند و یا ادعا می کنند که خود “حکومت ” هستند.
این امر زمانی رخ می دهد که مردم جامعه ای که تحت حاکمیت کشور دیگری هستند ادعای استقلال کنند و یا زمانی که گروههای تاکنون بی نصیب از قدرت خود را در یک جناح ادغام کرده و در لایه هایی ازحاکمیت اعلام قدرت کنند و یا هنگامی که جامعه ی موجود به دو یا چند جناح تجزیه شده و هر یک قدرت را در یکی از بخش های اساسی حکومت به دست می گیرد.
در وضعیت انقلابی، سه عامل متاثر از هم با یکدیگر تلاقی می کنند .
-ظهور افراد و ائتلاف ها
-حمایت مردم از مطالبات
– ققدان قدرت یا اراده ی اعمال آن برای سرکوب
اما سازوکارهای ملی موثری که به انقلاب منجر می گردد در سه دسته خلاصه می شوند:
-تمامی کسانی که سبب می شوند ادعاهای حذف کننده نسبت به هم در دستیابی به قدرت اقامه شود.
-همه ی کسانی که در حمایت از این مطالبات موثرند.
-همه ی کسانی که سبب می شوند تا حکومت درخنثی نمودن اهداف ائتلاف مخالفان ناتوان گردد. گروه اول مثلاً افرادی هستند که به بسیج گروه های مردمی متحد که در تلاش ضربه زدن به پیکر حکومت اند می پردازند و در صدد القای این تفکرند که گویا حکومت آسیب پذیر شده است.
انقلاب های بزرگ عموماً حاصل صرفاً یک وضعیت انقلابی نیستند بلکه سری کاملی از این وضعیت ها در پیدایش آن نقش دارند . در جریان اینگونه تحولات، چالشگران، صاحبان قدرت، اهداف سیاسی هر یک از گروهها، شدت و حدتی که مردم از این اهداف حمایت می کنند و توانایی حکومت در سرکوب مخالفان، در حال تغییر می باشد.
وضعیت های انقلابی به حالت سیاسی مادی منتهی می شوند که اغلب در غیر از انقلاب ها نیز چنین وضعیت بحرانی ای اتفاق می افتد و به همان اندازه نیز دارای اهمیت می باشد. در اینجا شاهد جابجایی در دایره ی قدرت هستیم که آن از افرادی که علاقه مند به حفظ ساختار موجود هستند مورد تهدید قرار می دهد و در همان حال، امکاناتی را در اختیار دسته ی دیگر – از جمله به صاحبان قدرت موجود که توانایی آن را دارندبا اقدام سریع، منافع خود را تامین کنند– قرار می دهد. در حالی که فرصت ها و تهدید ها دست به دست هم داده و به وضعیت های انقلابی منتهی می شوند، از همین تاثیرات مشترک می توان به میزان پیوستگی این دو عامل پی برد. خاتمه ی جنگ ها، فروپاشی امپراتوری ها وتظاهرات اعتراضی متوالی و منظم، شاید همواره به شکاف های سیاسی ملموسی منجر نگردد اما چنین رخدادهایی از ویژگی های بارز هر انقلابی محسوب می شوند که حتی اگر منجر به بروز شکاف های سیاسی نگردند اما در نهایت به ایجاد تحولات خواهند انجامید.
وضعیت های انقلابی در برخی موارد همانند وضعیت جوامعی است که در فواصل معین، اعتراضاتی در آنجا به وقوع می پیوندد بدون آنکه نتیجه ی قاطعی با خود به همراه داشته باشد.
با وقوع اعتراضات متناوب، مطالبات اولیه،دو نوع تاثیر تعیین کننده و با اهمیت از خودبه جا می گذارند: نخست: آسیب پذیری حکومت را در قبال چنین مطالباتی نشان می دهد وبلافاصله حریفان را تهییج می کند که به عملی کردن مطالباتشان روی آورند .
دوم: این مطالبات، منافع حریفانرا مخدوش می سازد، یا به این خاطر که امتیازات تامین شده برای یک گروه، فرصت گروه دیگر برای تحقق در خواست هایش را تقلیل می دهد و یا اینکه طرح این مطالبات، مستقیماً در مغایرت با منافع گروه مستقر موجود ظاهر می گردد.
بحران های سیاسی، پیدایش اتحادیه ها و ائتلاف ها وحرکت های اعتراضی متداوم و دوره ای نیز دارای بیامدهای مستقیم کاملاً مشابهی با وضعیت های انقلابی می باشند یعنی اولاً:
ظهور رقیبان و یا ائتلافی ازرقبا که مطالبات قاطعی را برابر حکومت و یا در برابر بخشی از حاکمیت اعلام می کنند. ثانیا حمایت بخش قاطعی از مردم از این مطالبات وثالثاً نانوانی یا ضعف اراده ی صاحبان قدرت در سرکوب مخالفان و یا تمکین در خواست های آنان است. تفاوت تنها حد و اندازه ی مطالباتی است که ازحکومت خواسته می شود.
نتایج انقلابی
یک نتیجه ی انقلابی هنگامی است که قدرت سیاسی ازآن دسته از صاحبان قدرت که پیش از آغاز اعمال هم زمان حاکمیت توسط گروههای متعدد اجتماعی در اختیارشان بود به ائتلاف جدیدی از حاکمان منتقل شود .
به شرط وقوع وضعیت انقلابی، ظهور نتایج انقلابی هنگامی که ائتلاف مستحکمی میان نیروهای ضد حکومت و گروههای جامعه تشکیل شود و ائتلاف مذکور نیروی نظامی کار آمدی در اختیار داشته باشد از احتمال به مراتب بیشتری برخوردار است. به عبارت کلی تر عوامل مستقیم ایجاد نتایج انقلابی عبارتنداز:
-جدایی اعضا و عوامل یک جامعه از حاکمان مسقر
-دستیابی به نیروی نظامی و مسلح توسط ائتلاف انقلابی
-اعلام بی طرفی و یا ترک نیروهای نظامی از اردوگاه رژیم کنونی
-تسلط و کنترل اعضای ائتلاف انقلابی بر دستگاهها و نهادهای حکومتی.
چنانچه همه ی این مراحل به سرعت اتفاق افتد در این صورت، تغییر قدرت به روش انقلابی به وقوع پیوسته است این دلایل معادل همان تعریفی ازانقلاب است که می گوید انقلاب یعنی تغییر قدرت حکومتی با توسل به زور که طی آن، دگرگونی های اساسی در مناسبات حاکم بر جامعه ی سیاسی که در آن شکاف ایجاد شده است به وجود می آید.

سرانجام آنکه موجودیت یک انقلاب بزرگ با ایجاد توامان شکاف عمیق در جامعه ( وضعیت انقلابی عمیق) و جابجایی گسترده ی قدرت سیاسی (نتیجه ی انقلابی بسیار حاد ) شکل می گیرد. در کنارآن، دستیابی به قدرت از بالا به پایین می تواند گویای یک تغییر واقعی در مبانی قدرت باشد (نتیجه ی انقلابی)، لیکن الزاماً به ایجاد شکاف عمیق در جامعه ی سیاسی منجر نخواهد گشت ( وضعیت انقلابی ) در هر حال تمامی پدیده ها تابعی از گستره و توالی زمانی هستند که می توانند دارای شاخه های انقلابی باشند.
منابع:
-انقلاب های اروپایی، چارلزتیلی، ترجمه ی بهاءالدین بازرگانی۱۳۸۵
-انقلاب و بسیج سیاسی دکتر حسن بشیریه انتشارات دانشگاه تهران ۱۳۸۰
.Modern revolutions.jhon dunn.1983.univesity of colifornia-

نظرات

نظر (به‌وسیله فیس‌بوک)