در نتیجه شیوع بیماری کرونا در آغاز سال ۲۰۲۰ ، زندگی و معیشت بخش عظیمی از جمعیت جهان مختل شده است. بسیاری در اثر قرنطینه و بی کاری با شرایط جدیدی همراه با سر درگمی و بی اطلاعی از آینده خود مواجه شده اند. حتی قبل از شروع پاندومی کرونا، میلیون ها نفر پناهنده به علت بی پناهی و دربدری که میتواند سال ها طول بکشد، وضعیت نا معلوم و پر مشقتی را طی میکردند. شرایط جدید ناشی از پاندومی کرونا و بسته شدن مرز کشورها برروی پناهندگان ، وضعیت آنها را دشوار تر کرده و به درد و مشکلات آنها افزوده است.
اجتماع عمومی پناهندگان به دعوت آژانس پناهندگان سازمان ملل متحد UNCHR و متشکل از نمایندگان پناهندگان، سران کشورها و دولت ها، نهاد های بین المللی، سازمان های توسعه اقتصادی ، رهبران شرکت های تجاری و جامعه مدنی به مدت ۳ روزدر۱۶ دسامبر ۲۰۱۹ در شهر ژنو سویس برگذار شد. در این جلسه پیرامون راه چاره های موجود برای وضعیت پناهندگان در سطح جهان تبادل نظر شد. هدف این بود که رویکرد ها و تعهدات دراز مدتی برای کمک به پناهندگان بوجود آید (۱).
با وجود اینکه در سطح جهان ۵۰ درصد پناهندگان زن هستند، فقط ۴ در صد پروژه های آژانس های سازمان ملل متحد مسائل مخصوص زنان را پوشش قرار میدهد و مقدار ناچیزی (کمتر از نیم در صد) از کمک های مالی برای زنان در نظر گرفته شده است. بررسی اجمالی علل و پیامد های جابجایی های اجباری میلون ها انسان نشان میدهد که با وجود پیشنهادات مثبت این جلسه برای کمک به پناهندگان، بدون تداوم و گسترش صلح و حل مسایل اقتصادی توده ها، نمیتوان تغییرات مثبت و پایداری پدید آورد.
آمار پناهندگان
بر اساس گزارش آژانس پناهندگان سازمان ملل متحد UNCHR زنان بیش از نیمی از پناهندگان را تشکیل میدهند. پناهندگان به علل گوناگون از جمله جنگ، اشغال نظامی، خشونت، فقر مفرط و بحران های جوی و به دنبال مکانی امن، سرزمین خود را که دیگر قابل زیست نیست، ترک می کنند. از این عده بخش بزرگی با وجود کوچ از محل زندگی خود هنوز در کشور خود اسکان دارند (برای نمونه در سودان جنوبی و یمن). بسیاری دیگر از پناهندگان از کشور خود خارج شده اند و یا شامل میلیون ها فلسطینی تحت پوشش آژانس پناهندگان سازمان ملل متحد و متقاضیان پناهندگی (پناه جویان) ساکن سایر کشورها میباشند. جدول ذیل نمودار تعداد پناهندگان در سراسر جهان میباشد (۲).
آمار پناهندگان در سراسر جهان
افراد جا بجا شده تعداد به میلیون نفر
پناهندگان ۵/۲۰
پناهندگان فلسطینی تحت پوشش آژانس پناهندگان سازمان ملل ۵/۵
پناهندگانی که در محدوده کشور خود جابجا شده اند ۴۱
متقاضیان پناهندگی (پناه جویان) ساکن سایر کشورها ۵/۳
مجموع پناهندگان در سطح جهان ۷۱
پناهندگان زن در خاورمیانه و آفریقا
حدود ۱۰ میلیون نفر پناهنده از افغانستان، سوریه و سایر مناطق خاور میانه در اثر سیاست های مداخله جویانه و جنگ طلبانه ایالات متحده آمریکا وهم پیمانهایش در منطقه مجبور به ترک کشور خود شده اند. این نشانه اهمیت مقابله با این سیاست ها و دستیابی به صلح در خاورمیانه است که در وهله اول میتواند تا حد زیادی از این معضل جلوگیری کند. آمریکا وهم پیمان هایش در منطقه بدون پذیرش کوچکترین مسئولیتی برای وضعیت برآمده برای مردم و جابجایی اجباری میلیونها نفر به این سیاست های جنگ طلبانه و سلطه گرایانه ادامه میدهند.
زنان و دختران پناهنده در شرایط برآمده از جابجایی اجباری علاوه بر این که در جنگ کشته و یا مجروح میشوند، در زمان اشغال نیروهای نظامی بیگانه با خطر تجاوز جنسی که در بعضی موارد به عنوان یک تاکتیک جنگی از آن استفاده میشود، مواجه هستند. در دوران آوارگی نیز زنان پناهنده به امکانات اولیه درمانی دسترسی ندارند. اغلب زنان پناهنده با انتخاب بین امنیت خود و نیاز های معیشتی خانواده خویش مواجه میشوند و غالبا مجبور به از دست دادن سلامتی و امنیت خود هستند. آنان با وجود این شرایط دشوار نقش برجسته ای را در محیط زندگی خود ایفا میکنند. خانم الهه رستمی در کتاب خود به نام “زنان افغان” (۳) در مورد وضعیت پناهندگان زن افغان در ایران و پاکستان مینویسد که وضعیت زنان افغان در پاکستان هم شبیه به ایران بوده و با تحمل صدمات روحی، معنوی و مالی بسیار زیاد ناشی از جنگ و درگیریهای داخلی مجبور به ترک کشور خود شده اند.
کلی اولیور پروفسور فلسفه در دانشگاه وندربیلت در ایالت تنیسی آمریکا در فصل “گرفتاری ویژه زنان پناهنده” در کتاب “استعمار زدایی فِمینیسم” (۴) نیز به تفصیل در این باره میگوید: “اشغال عراق بخشی از سنت استعماری میباشد که به نام فِمینیسم انجام شده است. مسخرگی و فاجعه حاصل از این شکل منحرف فِمینیسم این است که وضع زنان در نتیجه مداخله آمریکا بد تر شده است”.
در سوریه نیز در نتیجه پیامد های مداخله جویانه آمریکا در منطقه و جنگ داخلی، شمار کثیری از پناهندگان مجبور به ترک کشور خود شده اند. به جای کمک به وضعیت زنان در خاورمیانه، آمریکا باعث جابجایی عده بیشماری از مردم این منطقه شده است و در نتیجه زنان پناهنده را در گذار به مناطق امن در معرض خشونت قرار داده است. به هنگام فرار از جنگ و سایر خشونت ها که باعث جابجایی پناهندگان میشود، زنان در مهاجرت و دوران پس از درگیری نسبت به مردان شرایط بسیار بد تری دارند. زنان پناهنده در بسیاری موارد با قاچاقچی ها مواجه شده و تحت سوءاستفاده جنسی قرار میگیرند. شرایط سخت گریز از مناطق جنگی برای زنان بار دار به خاطر عدم وجود تسهیلات بهداشتی و پزشکی بدتر است . فقط در سال ۲۰۱۶ بیش از یک میلیون پناهنده که عمدتاً از سوریه ، عراق و افغانستان بودند به اروپا آمدند. از میلیون ها پناهندگانی که مجبور به ترک سوریه شدند، یک میلیون زن در سنین باروری بودند و هفتاد هزار نفر از آنها در زمان پناهندگی بار دار بودند. فرزندان تولد یافته اغلب فاقد مدارک تابعیت بوده و به گفته مدیر صندوق مالی جمعیت سازمان ملل، “ ما با نسلی از دست رفته از کودکان مواجه بودیم که به مدرسه نرفته، ثبت نام نشده بودند و تابعیت هیچ کشوری را نداشتند” (۵).
در قاره آفریقا نیز بیش از ۳ میلیون نفر پناهنده وجود دارد و علاوه برآن ۱۲ میلیون نفر در محدوده کشور خود جابجا شده اند. یکی از بزرگترین اردوگاه های پناهندگان در شهر داداب در کنیا هست که نزدیک به ۳۰ سال قدمت دارد. این اردوگاه گرچه برای ۹۰ هزار نفر ساخته شده است، الان جمعیتی بیش از چهار برابر آن را در برمیگیرد و تعداد کثیری از اهالی سومالی ده ها سال است که در آن زندگی میکنند. این اردوگاه از ابتدایی ترین ملزومات انسانی منجمله توالت و حمام بهداشتی برخوردار نیست. زنان پناهنده و نوزاد های ساکن اردوگاه بسیار آسیب پذیر تر هستند. تعداد کثیری از زنان و کودکان پناهنده علاوه بر خطرات جانی در هنگام زایمان، دچار بیماری های عفونی، صدمه بدنی و ناتوانی های کوتاه و دراز مدت میشوند. در سطح جهان زنان پناهنده در مقابل فجایع طبیعی، حملات و سوء استفاده باند های تبهکار و انواع خطرات از قبیل تجاوز، بیماری و در نهایت مرگ نیز آسیب پذیر تر هستند. برای مثال اکثریت قربانیان سونامی سال ۲۰۰۴ را زنان و دختران تشکیل میدادند. (۶)
اردوگاه پناهندگان داداب، کنیا، آفریقا
پناهندگان زن در اروپا
در اروپا و سایر کشور های پیشرفته وضعیت کمپ های پناهندگان بهتر نیست. به طوریکه پاناگیوتیس کوروبلیس وزیر و عضو کابینه دولت چپگرا یونان در سال ۲۰۱۶ گفته بود، اردوگاه پناهندگان در ایدومنی در نزدیکی مرز یونان و مقدونیه شمالی در نتیجه بسته شدن مرزهای اروپا به روی پناهندگان ، به صورت یک “بازداشتگاه داخاو” امروزی ( بازداشتگاه نازی ها برای یهودیان در جنگ دوم جهانی) درآمده بود (۷). از وقتی که راه به یونان برای پناهندگان سوریه ای بسته شده است بسیاری از پناهندگان از طریق لیبی و دریای مدیترانه میایند و این امر باعث فاجعه غرق شدن تعداد کثیری از پناهندگان زن و کودک شده است. در اواخر سال ۲۰۱۹ دولت یونان اعلام کرد که اردوگاه های پناهندگان در جزایر یونان بسته میشوند، در حالیکه طرح جامعی برای پناهندگان ندارد. شرایط درمویرا بزرگترین اردوگاه یونان در جزیره لسبوس باور کردنی نیست. برای مثال برای هر ۲۰۰ نفر فقط یک توالت وجود دارد و در برخی موارد فاضلاب از کنار چادر های پناهندگان میگذرد. سلامتی روانی پناهندگان به قدری وخیم است که خردسالان ده ساله دست به خودکشی میزنند. با شروع پخش ویروس کرونا درماه مارس امسال وضعیت این اردوگاه بسیار بد تر شده است.
پناهندگان زن در آمریکا
ایالات متحده آمریکا در حالی که تعداد قلیلی ( حدود ۲۵۰۰ نفر) پناهنده را از سوریه پذیرفته است، دارای گسترده ترین سیستم بازداشتگاهی برای پناهندگان و مهاجرین است که مانند زندان اداره میشود. این بازداشتگاه ها فاقد تسهیلات پزشکی و درمانی کافی بوده و توان جلوگیری از مرگ پناهندگان ازجمله از طریق خودکشی را ندارند و علاوه بر آن کودکان را از مادران جدا میکنند. ده ها هزار زن و بچه از کشور های اِل سالوادر، هندوراس و گواتمالا در سال های اخیر سعی به رسیدن به مرز جنوبی ایالات متحده کرده اند .رفتار خشونت آمیز با زنان در این سه کشور در حد بسیار بدی میباشد و ترتیب این سه کشور از نظر آمار قتل زنان در رتبه اول ، سوم و هفتم جهان قرار دارد. بسیاری از پناهندگان زنانی هستند که توسط دسته های جنایتکار مورد تجاوز و آزار و اذیت قرار میگیرند. این زنان همچنین شاهد به کار گیری افراد خانواده خود در این دسته های جنایتکار میشوند بدون اینکه مسیؤلین اقدامی بکنند. لیندا آلوارز که در دانشگاه ایالتی کالیفرنیا تدریس میکند در مورد علل جابجایی گسترده پناهندگان از کشور های آمریکای مرکزی تحقیقات جامعی انجام داده است. او میگوید در آمریکای مرکزی سیاست های اقتصادی نو لیبرالی دولت ها که از طرف ایالات متحده پشتیبانی میشود، پیامد های خشونت آمیزی را برای عده کثیری پدید آورده و آنان را وادار به ترک کشور خود کرده است. او ۶ نوع خشونت که پناهندگان با آن مواجه هستند را مطرح میکند: خشونت ساختاری، خشونت سمبولیک، خشونت “قانونی”، خشونت مستقیم ( فیزیکی)، خشونت روانی و خشونت جنسیتی که متوجه زنان پناهنده میشود. عامل اصلی در جابجایی عده بیشماری از مردم تهیدست این کشورها منجمله زنان و کودکان، خشونت ساختاری اقتصاد نولیبرالی است. در آمریکای مرکزی اصول بنیادین نئولیبرالیسم یعنی تنظیمهای ساختاری اجتماعی و اقتصادی، ریاضت کشی مالی، تجارت آزاد، خصوصی سازی و کاهش محسوس در مخارج اجتماعی، باعث فقر، نابرابری اقتصادی و افزایش خشونت شده است. دولت های این کشور ها در راستای پیشبرد این سیاست ها از مسئولیت خود در قبال خدمات اجتماعی برای شهروندان کاملا عدول کرده و عمدتاً تلاش میکنند که از تشکیلات اقتصادی نو لیبرالی حفاظت کنند. این به نوبه خود باعث رشد گروه ها و باندهای جنایتکار قاچاق مواد مخدر در این کشور ها شده است که به شدت خشونت را بر طبقات تهیدست افزوده است و عرصه زندگی را برای زنان پناهنده و خانواده های آنها تنگ میکند (۸).
کارگران زن مهاجر
علاوه بر پناهندگان، زنان کارگر که برای امرار معاش موقتا مجبور به مهاجرت شده‌اند نیز وضعیت دشواری دارند و با وجود تمام سختی ها، دارای نقش قابل ملاحظه ای در اقتصاد جامعه کشور خود میباشند. زنان نیمی از حدود ۲۴۴ ملیون کارگر مهاجر را شامل میشوند. علی رغم تبلیغات نهادهای سیستم اقتصادی سرمایه داری جهانی ، در کل کارگران مهاجر موقت سالیانه بیش از ۴۳۰ میلیارد دلار از دستمزد خود را که با رنج و مشقت و تحمل دوری از عزیزانشان به دست آورده اند را به کشور های در حال توسعه میفرستند. این مبلغ بیش از ۳ برابر کمک های مالی دولت های پیشرفته به این کشور ها میباشد. با وجود اینکه ازهر۶ کارگر خانگی زن یک نفر مهاجر موقت است، فقط ۲۲ کشور قرارداد کارگران خانگی سازمان جهانی کارILO را رسماً قبول کرده اند. این مقاوله نامه آسیب پذیری کارگران خانگی زن را به رسمیت میشناسد و از حقوقشان دفاع میکند (۹). در بسیاری از کشور ها بخصوص آمریکا، کارگران مهاجر موقت از حقوق و مزایای کمتری برخوردارند و در موارد دیگر که بدون طی کردن مراحل قانونی استخدام شده اند، از هیچ حقوقی برخوردار نیستند.
علاوه بر تلاش برای جلوگیری از جنگ و مبارزه برای تداوم صلح که میتواند از جابجایی ناخواسته پناهندگان و شرایط سخت نابرابری مضاعف برای زنان پناهنده و مهاجر کارگر جلو گیری کند، مبارزه با سیاست های اقتصادی نو لیبرالی لازمه جلوگیری از وضعیتی است که شرایط زیست را در برخی کشور های در حال توسعه غیر قابل تحمل کرده و باعث جابجایی و درد و رنج پناهندگان بخصوص زنان و کودکان میشود. در کشور ما نیز بهبود مسایل مربوط به پناهندگان و کارگران مهاجر زن، با تلاش اجتماعی و سیاسی برای دستیابی به حقوق زنان توام با حفظ صلح در منطقه و رد سیاست های اقتصادی نو لیبرالی رژیم ولایی و جایگزین کردن آن با یک برنامه اقتصادی مترقی، بدست میاید.
منابع :
۱-
https://www.unhcr.org/news/press/2019/12/5df34f7c4/world-gathering-refugees-opens-geneva-decade-displacement.html
۲-
https://www.unhcr.org/figures-at-a-glance.html
۳-
Elaheh Rostami-Povey, Afghan Women: Identity and Invasion, Zed Books, 2007
۴-
Kelly Oliver, The Special Plight of Women Refugees, Chapter 7 in Decolonizing Feminism: Transnational Feminism and Globalization, edited by Margaret A. McLaren, Rowman and Littlewood International, September 2017
۵-
https://sencanada.ca/content/sen/committee/412/ridr/rep/rep14jul15-e.pdf
۶-
Stan Bernstein with Charlotte Juul Hansen, Public Choices, Private Decisions: Sexual and Reproductive Health and the Millennium Development Goals, 2006
https://www.theguardian.com/society/2005/mar/26/internationalaidanddevelopment.indianoceantsunamidecember2004
۷-
https://www.independent.co.uk/news/world/europe/idomeni-refugee-dachau-nazi-concentration-camp-greek-minister-a6938826.html
Morning Star, November 27, 2019, Greece: refugee camps to migrant prisons
۸-
Linda Alvarez, California State University, “No Safe Space: Neoliberalism and the Production of Violence in the Lives of Central American Migrant”s, The Journal of Race, Ethnicity, and Politics, 5 (2020), 4-36
۹-
https://www.unwomen.org/en/news/in-focus/women-refugees-and-migrants
https://www.unhcr.org/news/press/2019/12/5df34f7c4/world-gathering-refugees-opens-geneva-decade-displacement.html. ۱
۱۰٫۰۴٫۲۰۲۰
هنوز نظری ثبت نشده است. شما اولین نظر را بنویسید.