هویت طلبى یا ناسیونالیسم اذربایجانیهاى ایران در نگاهى کوتاه

حوادث منطقه-انفشاقهاى قومى-مذهبى و تاثیر ان در منطقه،بعضا نشان از تغییر معادلات منطقه اى و جهانى دارد،معادلاتى که حتى قادر به تاثیر در زندگى روزمره مردم است و ایران به عنوان یکى از کشورهاى منطقه از این موضوع بى بهره نخواهد بود،البته درست است که گاهى ایران بعنوان یکى از متهمین مسبب این وضعیت و یا طراحان این وضعیت در مظان اتهام است،ولى اینهم درست است که ایران حتى در صورت صحت این ادعاها قادر به جلوگیرى از اثرات مثبت یا منفى این معادلات در داخل کشور نخواهد بود.
حوادث جارى در منطقه نقش موزاییک اقوام و مذاهب را در اینده کشورها بطور بارزى برجسته نشان مى دهد،و ایران خود بعنوان کشورى که خود موزاییک اقوام و مذاهب است از این امر بى نصیب نخواهد بود،البته اینکه این موضوع مى تواند بعنوان فرصت در توسعه کشور استفاده شود و یا تبدیل به پاشنه اشیل اینده کشور شود،به اراده حاکمان و حتى روشنفکران وابسته است و در این بین تورکهاى اذربایجانى بعنوان دومین گروه اتنیکى بعد از فارسى زبانها در جایگاه ویژه اى قرار دارند،امروز وجود جریانى به زعم مدعیان به اسم حرکت ملى اذربایجان یا هویت طلبان ،و به ذعم مخالفینش ناسیونالیسم اذربایجانى و بعضا با اتهام سنگینتر پان تورکیسم در ایران غیر قابل تشکیک است،زبان تورکى،اقتصاد و سیاست در اذربایجان و اعتراض به تحقیر تورکها و تبعیض نژادى برجستگى خاصى در این جریان دارد،البته با نگاهى بر سیر طلب حقوق ملى تورکهاى اذربایجان توسط اذربایجانیها مى توان نشان از سابقه اى صد ساله در این مجادله یافت،بعنوان مثال از حکومت هفت ماهه ،نیمه خودمختار با نام ازادیستان شیخ محمد خیابانى در سال ١٢٩٩ نام بردو یا از حکومت خودمختار اذربایجان تشکیل شده توسط فرقه دموکرات اذربایجان در اذر ١٣٢۴ نام برد که خودگردانى ،رفع تبعض نژادى و رسمى شدن زبان تورکى جزو اصلى ترین اقدامات انجام گرفته توسط این حکومت در طول یک سال عمر کوتاه خود بود که توسط ارتش پهلوى به طرز خونینى در اذر ١٣٢۵ سرکوب شد.
البته حاکمیت یا حتى اپوزسیون مرکزگرا تا مدتها سعى مى کردند با نادیده گرفتن مطالبات اذربایجان ها انها را به حاشیه برانند،حتى صادق زیبا کلام در مصاحبه با سایت اذر قلم در اردیبهشت ١٣٩٣ از اینکه حتى در دانشگاه ها از تصویب پایان نامه در این مورد جلوگیرى مى کنند و یا توصیه همکارانش که پرداختن در این موضوع باعث گسترشش مى شود و توصیه مى کند که وى هم (دکتر صادق زیبا کلام )به این موضوع نپردازد،خبر مى دهد.اما نقطه اى که روشن است در ایام انتخابات ریاست جمهورى حتى کسانى که منادى بایکوت هستند،سعى مى کنند از این موضوع استفاد تبلیغاتى بکنند،مثلا در انتخابات جنجال برانگیز ریاست جمهورى ٨٨ که اصلاح طلبان تبلیغات گسترده اى با مضمونهاى دفاع از حقوق قومیتها کرده بودند،اصول گرایان بلا فاصله بصورت گسترده ویدیو کوتاهى را پخش انبوه کردند که در ان خاتمى ریىس جمهور پیشین و حامى میر حسین موسوى در حال تعریف جوکى تحقیر امیز درباره تورکها است،که باعث اعتراضاتى در جلوى ستاد هاى انتخاباتى موسوى در بعضى از شهرهاى اذربایجان شد،و یا در اخرین انتخابات ریاست جمهورى در سال ٩٢ حسن روحانى کاندیدا ریاست جمهورى و رىیس جمهور فعلى وعده هاى روشنى درباره تاسیس فرهنگستان زبان تورکى،تدریس زبان تورکى و حل مسله خشک شدن دریاچه اورمیه داد.
در نبود مراکز امارى مستقل،احزاب ازاد و انتخابات ازاد تعین میزان نفوذ تفکر هویت طلبى اذربایجان یا حرکت ملى اذربایجان کارى سخت و ناممکن است،ولى این نکته را نمى توان از نظر دور نگه داشت که امروز تنها نیرویى که در صحنه سیاسى و اجتماعى اذربایجان حضورى فعال دارد و قادر به برگزارى تجمعات اعتراضى است و یا بنوعى تولید فکر و نیروى جدید مى کند،حرکت ملى اذربایجان است.
البته این را هم نباید از نطر دور داشت که این حرکت تا بحال نتوانسته انسجام تشکیلاتى ایجاد کند،و از بحران مشروعیت رهبرى رنج مى برد،و بنوعى حتى درگیر افتراق خواستها در داخل این حرکت مى باشد.
البته نباید این نکته را فراموش کرد که وجه مشترک همه این طیفها و تفکرها با وجود اختلاف در خط و مشى،احساس رنج از تبعیض نژادى بسود فارسها و ضرر تورکهاى اذربایجان است و بنوعى رنج از عدم دیده نشدن بخاطر اذربایجانى بودنشان است،و در این بین نه فقط حاکمیت که بعضا اپوزسیون را هم بخاطر همدلى با حاکمیت در مواجهه با اذربایجان مقصر مى دانند.

قهرمان قنبرى

نظرات

نظر (به‌وسیله فیس‌بوک)