سرقت موزه و غارت اسناد فرهنگی کسی را دلواپس نکرد

سرقت از موزه‌ها به جای این که مسئولان و ناظران را نگران آینده میراث فرهنگی ملت ایران کند، فرصتی برای استخدام دوستان ویاران اعضای دولت تلقی شد و کسی از این شرایط ابراز دلواپسی نکرد.

درشرایطی که موزه‌ای تهران وشهرستان ها هراز چند گاهی مورد سرقت قرار می‌گرفت مسئولان ارشد دولت درپاسخ به گسترش موارد سرقت از موزه‌ها مدعی شدند که علت اصلی وجود کارکنان پیمانی است و راه حل استخدام رسمی کارکنان است.

در سال ۸۲ سرقت از موزه پارس شیرازکه یکی از مهم‌ترین نمونه‌ها بود. قرآن خطی، که یکی از نمونه‌های کمیاب در دنیا به شمار می‌آمد، به سرقت رفته بود که ظاهرا تاکنون نیز سرنخی از آن به دست نیامده است.نیمه اول سال ۱۳۸۵ موزه آشتیان و تفرش هم مورد دستبرد واقع شد که اطلاعات چندانی از نحوه وقوع و اموال مسروقه انتشار نیافت.نیمه نخست تیرماه همان سال نیز، سایت رسمی سازمان میراث فرهنگی خبری مبنی بر سرقت سه مدالیون از موزه مشروطه تبریز منتشر کرد که بلافاصله از سوی رضا عبادی، رئیس سازمان میراث فرهنگی استان آذربایجان شرقی تکذیب شد:«با بررسی‌ها متوجه شدیم، چند سکه توسط کارشناسان موزه جا به جا شده است.این اظهار نظر درحالی صورت گرفت که خبر انتشار یافته در سایت این سازمان از دستگیری متهم و تحویل او به مراجع قضایی شعبه شش آگاهی تبریز حکایت داشت.

در حالیکه بررسی تعداد و دفعات سرقت از موزه های ایران آمار قابل توجهی به دست می‌دهد، متولیان امر آن را جدی نگرفتند .اسفندیار رحیم مشایی، رئیس سابق سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری توپ را به زمین مدیران پیش از خود انداخته و در گفت و گو با روزنامه قدس گفته بود:«متاسفانه در گذشته سرمایه گذاری خوبی در زمینه حفاظت از موزه های کشور انجام نشده است.او استخدام رسمی کارمندان را راهی برای کاهش سرقت و حفاظت از موزه ها می‌داند:«ما در منابع انسانی و تامین نیرو با مشکل مواجه هستیم. وقتی قرار است موزه ای مستقر شود، نیرو باید در آن رسمی شود تا ماندگار باشد. استفاده از نیروهای قراردادی یا پیمانی روند درستی در این کار نیست. به همین دلیل سازمان مشغول بررسی و برنامه ریزی است تا با گرفتن مجوزهای مورد نیاز از سازمان مدیریت و برنامه ریزی بتواند نیروهای جایگزین و ثابت را مستقر کند. این درحالی است که مسعود نصرتی، مدیرکل موزه‌های سازمان میراث فرهنگی با تاکید بر نیاز مبرم موزه‌های ایران به سیستم‌های حفاظت الکترونیک به بودجه بهسازی سیستم الکترونیکی و تجهیز و بازسازی موزه های کشور در سال گذشته و امسال اشاره می‌کند:«این بودجه در سال ۱۳۸۵، ۲۵۰ میلیون تومان و در سال جاری ۸۰۰ میلیون تومان در نظر گرفته شد. که هنوز پرداخت نشده است.»با توجه به ثبت ۴۵۰ موزه در ایران، سهم هر یک از آن ها برای ارتقای سیستم‌های حفاظتی و امنیتی و مقاومت در برابر سارقان حدود ۱/۸ میلیون تومان است. شکی نیست که سارقان برنده این معامله نابرابر بودند.

به گزارشی ۴۷ هزار جلد کتاب و اسناد مربوط به کاوش‌های باستان‌شناسی و نقشه‌های اوزالیدی از بناهای باستانی به همراه هزاران قطعه عکس‌های تاریخی مرکز اسناد سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری کشور به یغما رفت و نابود شد.

این خبر را یکی از کارکنان سابق مرکز اسناد سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری کشور پس از انتشار گزارشی از مفقود‌شدن هزاران نقشه بناهای تاریخی و محوطه‌های باستانی به روزنامه همشهری اعلام کرد.

براساس آنچه کارمند سابق مرکز اسناد سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری به روزنامه همشهری اعلام کرد، هنگام انتقال پژوهشگاه و مرکز اسناد سازمان میراث فرهنگی به شیراز در دوران مدیران قبلی سازمان میراث فرهنگی ۴۷ هزار جلد کتاب تخصصی در موضوعات میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری کشور به همراه هزاران قطعه از عکس‌های تاریخی موجود در این مرکز به یغما رفت و حتی براساس آنچه علی کرمی از کارکنان بخش پشتیبانی و تدارکات مرکز اسناد و کتابخانه سازمان میراث فرهنگی کشور به نقل از شاهین‌پور، مدیرکل علوم و فنون پژوهشگاه میراث فرهنگی اعلام کرد که بخشی از عکس‌های دوره پهلوی که دارای مهر مرکز اسناد بوده است در خیابان منوچهری تهران به فروش می‌رسد.

به گفته کرمی، زمان انتقال کتابخانه و مرکز اسناد سازمان میراث فرهنگی به شیراز، کتاب‌های هولستر نابود شد و بسیاری از کتاب‌ها براساس تماسی که شهر‌کتاب نیاوران با سازمان میراث فرهنگی گرفت توسط فردی به‌نام نقوی به آن کتابفروشی فروخته شد. وی افزود: شهر کتاب نیاوران آن زمان با ما تماس گرفت و خواستار اجازه خرید کتاب‌های خارج شده از مرکز اسناد و کتابخانه سازمان میراث فرهنگی شد در حالی که اصلا معلوم نیست این آقای نقوی در سازمان میراث فرهنگی چه مسئولیتی داشته است و تنها کاری که ما کردیم این بود که از شهر‌کتاب نیاوران بخواهیم کپی کارت‌ملی فروشنده کتاب‌ها را برای ما ارسال کند.

کرمی گفت: هنگام جا به جایی مرکز اسناد از تهران به شیراز آقای خوشنویس، معاون میراث‌فرهنگی وقت کشور حتی اجازه حضور کارشناس‌ها برای بار کردن این اسناد به کامیون‌ها و انتقال آنها به شیراز را نداد و کارگرها ارزشمندترین اسناد میراث فرهنگی کشور را داخل کامیون‌ها ریختند. به گفته او همین حالا هم آنچه از شیراز به تهران بازگشته است آن چیزی نیست که از مرکز اسناد به شیراز رفت.

به گفته او هنگام انتقال مرکز اسناد سازمان میراث فرهنگی، تنها یکی از کارکنان این مرکز به‌همراه اسناد به شیراز رفته که او نیز پس از بازگشت به تهران از وضعیت اسناد ابراز بی‌اطلاعی کرده است. جدای از این موارد حتی خبری از دستگاه دیجیتال بارکد‌خوان کتاب‌ها و اسناد نیست که مشخص شود کدام کتاب‌ها یا اسناد سازمان میراث فرهنگی باقی‌مانده است

به گفته کرمی حتی از دستگاه‌هایی که فیلم‌ها و نگاتیوهای موجود در مرکز اسناد را بازبینی می‌کردند و هیچ کدام نیز به شیراز منتقل نشدند خبری نیست. فریبا فرزام، رئیس سابق مرکز اسناد و کتابخانه سازمان میراث فرهنگی کشور که پرونده ثبت جهانی نسخه شاهنامه بایسنقری در یونسکو را نیز مدیریت کرده بود و به‌دلیل ماجراهای همین پرونده در سازمان میراث فرهنگی از مرکز اسناد این سازمان کناره گیری کرد درخصوص ارزش‌های اسناد و کتاب‌های نابود شده متعلق به مرکز اسناد سازمان میراث فرهنگی در جریان جا‌به‌جایی از تهران به شیراز به همشهری گفت:این گزارش ها محصول سال ها فعالیت باستان‌شناسی در محوطه‌های باستانی ایران بود که اگر این گزارش‌ها در دست افراد غیرمتخصص بیفتد، به‌دلیل اطلاعاتی که از سایت‌های باستانی در آنها وجود دارد ممکن است مورد سوءاستفاده قرار بگیرند. به گفته فرزام زمانی که او مرکز اسناد را پیش از جا‌به‌جایی‌ها تحویل داد حدود ۴۰ هزار نسخه کتاب در آن مرکز بود و تعداد عکس‌ها نیز بسیار زیاد بود.

آنچه آمد، تنها نمونه اندک و ناچیزی از آسیب‌ها و تخریب‌های جبران ناپذیر به میراث واسناد مسلم تاریخ و فرهنگ ایران است که هریک به تنهایی هر دلسوز و خدمتگزار این آب و خاک را نگران آینده وسرنوشت نسل‌های بعدی ومیراث فرهنگی کشور می‌کند اما امروز تاریخ هشت سال گذشته این سوال را دربرابر مدعیان امروز می‌گذارد که چرا که این همه تخریب و سرقت گسترده و بی‌سابقه درآن روزها کسی را نگران و دلواپس نکرد؟