شرکت‌های دانش‌بنیان، رانت‌بنیان یا «ارزشی‌بنیان»؟!
شرکت‌های دانش‌بنیان، پدیده‌یی متناقض و دوگانه در حاکمیت ملایان. از شرکت‌های خصوصی فعال در این بخش که بسیاری مجبور به مهاجرت از کشور شده‌اند. تا شرکت‌های پوشش حاکمیتی که با این نام، از رانت‌های کلان حاکمیت سوء استفاده می‌کنند.
شرکت‌های دانش‌بنیان به طور عام به شرکت‌های خصوصی یا تعاونی اطلاق می‌شود که دانش و فناوری جزء لاینفک آنها می‌باشد. تعریفی عام در مورد پدیده‌یی نو که در سال‌های اخیر در سطح جهانی نام‌آور شده‌اند.
اما مانند بسیار مقولات دیگر در ایران تحت حاکمیت ملایان، حکایت آنان متفاوت است. خامنه‌ای، رهبر ملایان، سال ۱۴۰۱ را به نام «تولید، دانش‌بنیان و اشتغال‌آفرین» نامگذاری کرد. البته از همان ابتدا نیز هویدا بود که این عنوانی سخره‌‌آمیز است که در عمل هیچ سنخیتی با ماهیت ملایان ندارد.
خامنه‌ای آن زمان اعلام کرد که ۶۷۰۰ شرکت از این نوع در کشور وجود دارد. البته این یک بزرگنمایی بود. آمار معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری ملایان حکایت از حداکثر ۵۰۰۰ شرکت از این نوع در آن زمان داشت.
اما با سیاست دستوری خامنه‌ای، این تعداد در ماه‌های اخیر، یعنی در پایان ۰۲ به ۹۰۰۰ شرکت رسیده است. یعنی از ابتدای سال ۰۱ تا پایان ۰۲، ماهانه ۲۰۶ شرکت از این نوع در ایران تاسیس شده است. اما این تنها بخش آماری موضوع است که ابتدا به ساکن قابل توجه می‌نماید.
اما موضوع ابعاد دیگری نیز دارد. یک بعد شرکت‌های حاکمیتی هستند که تحت عنوان خصوصی در این بخش رانت دریافت می‌کنند. خصوصا پس از آنکه خامنه‌ای بر روی گسترش این شرکت‌ها انگشت تاکید گذاشت. یک بعد دیگر اما موضوع مهاجرت روزافزون شرکت‌های دانش‌بنیان است که واقعا متعلق به مردم و بخش خصوصی هستند. نگاهی کلی به این دو بعد از شرکت‌های دانش‌بنیان در حاکمیت ملایان.
شرکت‌های دانش‌بنیان حاکمیتی، باز هم رانت و فساد
گزارش‌ها حکایت از آن دارد که بسیاری از این شرکت‌ها، توسط بدنه نیروهای حاکمیت راه‌اندازی شده است. شرکت‌هایی که متعلق به حوزه‌های علمیه آخوندها و… بوده تا شرکت‌های «دانش‌بنیان» حسابداری محرمانه دارایی‌های خامنه‌ای.
شرکت‌های حوزه‌های علمیه و… در زمینه تولید بازی‌های کامپیوتری با عناوین حکومتی چون «نبرد فاو»، «نبرد خرمشهر» و غیره از این دست مشغولند. همچنین شرکتی با نام «امین مفید راهبر» به صورت محرمانه حسابداری نهادهای مالی عظیم متعلق به خامنه‌ای را انجام می‌دهند.
همچنین دیگر شرکت‌هایی از این سنخ که توسط دیگر ارگان‌های حاکمیت چون آستان قدس رضوی راه‌اندازی شده‌اند! دست‌داشتن حاکمیت و سودبردن از این شرکت‌ها نیز زمانی معنا پیدا می‌کند که پای تسهیلات ارائه شده به آنها، به میان می‌آید.
تنها در ۹ ماه نخست سال جاری، ۵ درصد از کل تسهیلات بانکی کشور به این شرکت‌های حکومتی پرداخت شده است. رقم عظیمی بالغ بر ۱۸۰ هزار میلیارد یا ۱۸۰ تریلیون تومان با سود و کارمزد بانکی اندک؛ یعنی ۴ درصد.
در حالی که سود بانکی برای سایر فعالیت‌های اقتصادی بسیار بیشتر از این ارقام می‌باشد. این پرداخت‌ها خود به خود باعث ایجاد رانت بزرگی در این حوزه حاکمیتی شده است. [اقتصاد دانش بنیان چرا در اقتصاد رانتی ولایت فقیه غیر ممکن است؟]
برآوردها میزان این رانت را ۱۷ هزار میلیارد یا ۱۷ تریلیون تومان نشان می‌دهد. علاوه بر تسهیلات تلکیفی در بودجه، ۱۰ نوع دیگر تسهیلات دیگر، با عناوین مختلف به این شرکت‌های حکومتی پرداخت می‌شود.
شرکت‌های دانش‌بنیان خصوصی و فاجعه مهاجرت آنها
اما بعد دیگر شرکت‌های دانش‌بنیان، شرکت‌های به معنای واقعی آنها، یعنی شرکت‌های خصوصی شهروندان ایرانی می‌باشد. بررسی شرکت‌های حاکمیتی و تسهیلات پرداختی به آنها، وضعیت شرکت‌های خصوصی فعال در این زمینه را نیز مشخص می‌کند.
یعنی هر چه آن شرکت‌ها از اعتبارات حاکمیتی با سود اندک و رانت در این زمینه، بهره می‌برند، در بخش خصوصی وضعیت معکوس می‌باشد. طبق آمار، نیروهای کلیدی و متخصص ۶۷ درصد شرکت‌های این بخش در حال مهاجرت از کشور هستند. یا بخش عمده‌یی از آنها وارد فرآیند مهاجرت شده‌اند.
دلایل این امر نیز عدم موفقیت آنها به دلیل عدم تجاری‌سازی و عدم سرمایه‌گذاری و اعطاء تسهیلات عنوان شده است. با این حساب بدنه شرکت‌های دانش‌بنیان از نیروهای متخصص و فنی خالی می‌شود.
افزون بر این، کشور از بابت عدم سرمایه‌گذاری برای محصولات آنها ضرر و زیان هنگفت می‌کند. معاونت علمی ریاست جمهوری ملایان اخیرا اعلام داشته که رتبه ایران در زمینه تجاری‌سازی تولیدات این شرکت‌ها در جهان ۷۰ می‌باشد!
این امر یعنی بی‌توجهی به سرمایه‌گذاری و توانمندسازی شرکت‌های این بخش و عدم حمایت از تولیدات آنها. امری که شرکت‌های دانش‌بنیان غیرحاکمیتی را وادار به مهاجرت از ایران کرده است. موضوعی که در کنار مهاجرت سایر نخبگان کشوری، حکایت از عمق فاجعه در این بخش دارد.
هنوز نظری ثبت نشده است. شما اولین نظر را بنویسید.