نقد کتاب : “فرزند ناخواسته” ، مولف کتاب: خانم فردوس کاظمی (نشر به به هلندی و انگلیسی)

کتاب گزاری : فرزند ناخواسته ، نوشته فردوس کاظمی
De ongewenste zoon
Auteur: Ferdows Kazemi

نقد از: آرسن نظریان ، مترجم و محقق

۲۰۸ صفحه (به زبان هلندی)

رمان “فرزند ناخواسته” به قلم خانم فردوس کاظمی ، به زبان هلندی و به هزینه خود نویسنده منتشر شده است. در این کتاب ، خانم کاظمی با طنز و استادی فراوان زندگی دوگانه شهروندان عادی ایران را در زیر سلطه و نظارت فراگیر ارگانهای کنترل بسیج و منکرات ، به تصویر می کشد .
در رمان، تلاش روزمره نسل جوان ایران از طریق انواع و اقسام شگردها و ترفندها برای فرار از محدویتهای بی شمار قانونی- اجتماعی و ارتباط و معاشرت عادی باهم با قلمی شیوا ترسیم گردیده است .
دریا ، مادر جوانی که کودک خردسالش را برای تفریح به پارک محله شان می برد شاهد چنین تلاش و تقلایی توسط دختران و پسران جوان است : “منظره دختران و پسران جوانی که دست در دست در پارک قدم می زدند و به ناگاه دست همدیگر را ول می کردند و هریک به گوشه ای می رفتند ، خیلی بامزه بود . همیشه کسی بود که با صدای بلند هشدار می داد : ‘دارند می آیند’ ” ( ص ۴۲ ).

داستان با یک صحنه زایمان در بیمارستان آغاز می شود . دریا ، مادر جوان ، برخلاف رسم و هنجار متداول اجتماعی ، از حاملگی خود خرسند نیست . زایمان با عمل سزارین صورت گرفته و دریا هنوز زیر تاثیر داروی بیهوشی است ، اما فامیلهای او و شوهرش اصرار می ورزند که راست بنیشند و بچه را در بغل بگیرد . همه ، غیر از او، فکر می کنند که لحظه باسعادتی است . حاملگی رویا ناخواسته بود و رویا فقط به این شرط به آن خاتمه نداده بود که شیر مادر به او ندهد . چون هنوز تحت تاثیر داروی بیهوشی و سست و ضعیف است می خواهد او را عجالتا به حال خود بگذارند تا کمی استراحت کند ، اما اعضای فامیل که دور تختش را احاطه کرده اند راحتش نمی گذارند . حتی خواهر بزرگ مهربانش ، نوشین ، رفتار او را غیرقابل قبول می داند : “کودک حق بهره مندی از عشق مادرش را دارد ، تو نباید این عشق را از او دریغ بورزی” (ص ۷) .

دریا قبل از این حاملگی ناخواسته دیگری را از سرگذرانده که نتایج فاجعه آمیزی برای او و خانواده اش در پی داشته است . زن جوان اسراری را درسینه خود دارد که گاه به گاه سد راه روند عادی زندگی زناشویی اش می شوند.

مقررات و ضوابط سختگیرانه حاکم بر روابط اجتماعی و خصوصی مردم ، اما قادر به جلوگیری از ارتباط و مراوده خصوصی بین آنها نیست. حتی مجازاتهای غیرانسانی نهایتا مانع از چنین روابط یا معاشرت دخترها و پسرها با همدیگر نمی شود . نوشین ، خواهر دریا ، به عنوان مثال ، چند بار با دوست خود فرشید توسط پلیس در پارک دستگیر می شود و پس از اینکه با احضار و اخطار پلیس هم دیدارهایشان را متوقف نمی کنند ، مجبور به ازدواج باهم می شوند. فشار اجتماعی و قانونی فقط باعث می شود که این ارتباطها حتی المقدور به صورت پنهان صورت گیرد ، که این خود بعضی وقتها نتایج ویران کننده ای برای همه طرفهای درگیر و زندگی خصوصی آنها به وجود می آورد .

بدینسان ، طبیعت جنسی واقعی دامون ، برادر دریا ، رازی است که وی در سینه خود نگه می دارد تا اینکه یکبار برحسب تصادف واقعیت برای دریا آشکار می شود . این ، مقدمه رویدادهایی است که عواقب دوررس آن گریبانگیر همه اعضای خانواده می شود .

فاجعه خانوادگی به تدریج به تحولات و رخدادهای انتخابات تقلب آمیز سال ۱۳۸۸ گره می خورد . اعلام نتایج انتخابات ، تظاهرات و راه پیمایی های اعتراضی و ناآرامی عمومی را به دنبال دارد . سرکوب خشونت آمیز ، دستگیری های گسترده ، تعقیب و شکنجه معترضین و فعالین جنبش سبز صحنه روزمره در شهرهای کشور است . دوستان دریا که از فعالین جنبش سبز هستند مورد تعقیب و آزار واقع می شوند.

خانم کاظمی به گفته خود کتابش را تقدیم جنبش سبز کرده است . جنبش ، صرفنظر از مواضع سیاسی و عملکرد گذشته رهبرانش ، روح همکاری ، همیاری و انسجام ویژه ای را در میان مردم به وجود آورد . نمونه های آنرا در رمان خانم کاظمی می بینیم . پری ناز، خدمتکار سابق خانواده دریا ، و شوهرش، آرش ، جوان فراری را که نسبتی با او ندارند ، در خانه خود پناه می دهند . فرشید ، شوهر خواهر دریا ، که خود آرش را نمی شناسد ، با پا درمیانی دریا حاضر می شود مبلغ ۱۰۰۰۰ دلار پول برای تامین هزینه فرار او به خارج از کشور فراهم کند . در آنزمان خبرها و گزارشهایی منتشر می شد از مادرانی که طی تظاهرات خود را به پاهای ماموران سرکوب می آویختند تا تظاهر کنندگان مورد تعقیب فرصت گریختن را داشته باشند .

جنبش سبز گرچه با خشونت سرکوب شد ، اما روح و سنتهای آن در جامعه باقی ماند . درانتخابات گذشته که به پیروزی تقریبا غیر منتظره روحانی میانه رو انجامید ، درواقع فشار جامعه مدنی از پایین از یکطرف و ترس نظام از تکرار صحنه های بعد از انتخابات چهار سال از طرف دیگر باعث شد که مراجع قدرت از دست زدن به اقدامهای خشونت آمیز حذر کنند .

درجایی در رمان ، اشاره غیرمستقیم ، اما آگاهانه ای به وجود مساله قومی در ایران شده است ، آنجا که دامون ، جوانی که در تهران در یک خانواده فارس بزرگ شده برای ادامه تحصیل به تبریز می رود . وی بعدا به خواهرش می نویسد که در آنجا خودرا در خانه و مامن خویش حس نمی کند، زبان محلی را نمی فهمد و حتی دانشجویان دانشگاه نیز به زبان آذری صحبت می کنند .
درست است که شاید نیمی از جمعیت ایران در خانه خود به زبانی جز فارسی تکلم می کند ، اما اینکه بگوییم در مناطقی که فارسی زبان مادری سکنه یا اکثریت سکنه نیست ، یکنفر فارسی زبان خود را غریبه حس می کند ، به نظر قدری مبالغه آمیز می رسد . زبان فارسی از دیرباز زبان ارتباطی همه اقوام و قومیتهای ایران بوده و اکنون نیز این نقش رابه خوبی ایفا می نماید .

کاظمی در رمان خود آگاهانه نامهای ایرانی زیبایی را برای قهرمانان داستانش به کار برده است : دریا، نوشین ، رویا ، امید ، فرشید و غیره که نمودار گرایش نسل جدید جامعه مدنی ایران به عربی زدایی در زبان است . گاهی این گرایش به سوی دیگر افراط می رود که بحث درباره آن در محدوده این مقال نمی گنجد.
رمان به زبان هلندی سلیس و روان به رشته تحریر درآمده است .
اگر بگوییم که کتاب “فرزند ناخواسته” خانم کاظمی هدیه شایسته ای به جنبش سبز است ، چیزی به گزافه نگفته ایم.

کتاب اخیرا به انگلیسی نیز ترجمه و در شرف انتشار است .
“The Unwanted Son”
نسخه هلندی کتاب را می توان از طریق لینک زیر سفارش داد .

http://ferdowskazemi.wordpress.com/over-mijn-roman-de-ongewenste-zoon/

اوت ۲۰۱۳

آدرس الکترونیک ( برای تماس رادیو زمانه): anazarian@ziggo.nl

نظرات

نظر (به‌وسیله فیس‌بوک)