استاد “علی‌اکبر دلفانی‌خیرالهی” شاعر و پژوهشگر لرستانی، زاده‌ی جمعه ۱۹ فروردین ماه ۱۳۲۸ خورشیدی در روستای داربید از ایل بزرگ بیژنوند و از طوایف میربگ دلفان است.
گرچه ایشان تا مقطع دیپلم تحصیل کرده‌اند؛ اما هنوز اهل مطالعه و تحقیق و پژوهش هستند.
استاد دلفانی مطالعاتی در زمینه‌ی تاریخ و فرهنگ هم داشته و یادداشت‌هایی در این زمینه تهیه و آماده‌ی چاپ دارد. در یک مورد از این مهم به ریشه‌یابی کردستان پرداخته است:
” در ریشه‌یابی زبان پهله‌ی باستان یا به قولی لکی و کردی، کسانی‌که، کُرد را رمه‌گردان و یا گله‌دار دانسته‌اند؛ رد می‌نمایم. – کُرته‌سان درست است و نه کُردستان!… کُرته‌سان به‌معنی ساختن خانه در دل سنگ یا سان و یا به قول پهله (سهٔ‌ن) مانند پرنده‌‌ی به نام (کُرته کمری) که این قوم بزرگ خانه‌‌‌ی خود را از ترس دشمنان بر رو و دلِ صخره‌ها ساخته و می‌سازند و این نام هیچ ربطی به رمه‌گردانی ندارد.”
ایشان، ۸ جلد کتاب در مباحث مختلف در دست تصحیح دارند که به زودی به چاپ رسانده و منتشر کنند.
▪︎نمونه شعر:
(۱)
سرای جاودان
بنازمه خدا وی کیهانی تا
سرای لاجورد خَسروانی تا
اَه تخت سریر زُمرد نشان
واُو برجِ بلنگ سَر اُو کهکشان
تاج اِت مِرَصع شو چراخانی
چکمه‌ات نُخره ریژ تا ژیره زانی
زُلف اِت قجری و هَردِک لاوه
جفتِ برُِ سیه بَی بسم الاوه
گلو بن الماس گُل نیلوفری
حلقه نورِ هُور کمربن زری
تو تنیا نشین و برزی الوَن
چُین کل مداکین ورانه ای دروَن
و مِنَت مه نین پات ار اِه زمین
هر وه شوق و ذوق کمتره خَمین
صد نام خدا وای کیانی تا
وه اَ سرای پرده جاودانی تا.
(۲)
کورِ له‌ک
سه‌ر کیش کورِ له‌ک و ایی خاریمه
وی دلِ نازک مینا کاریمه
بپرس و بزان بلا ده‌رد چه‌سی
خوسه داخ خه‌م ئاه سه‌رد چه‌سی
بنویسن نوسخه‌م خه‌طی خانا بو
سکوت پیا له‌ک فره گۆنا بو
جوهر خوینِ خام قله‌م نیش مار
کاخذ په‌ره دل یا پوس بلخار
وریز چون کاوه دور باستان
قیامی بکه کاری کارستان
له‌کین له‌کستان جیایی مه‌می
حه‌قیم حه‌قیقت خودایی مه‌می.
(۳)
که‌ژال
که‌ژال سینه واز کوگ خال وه مل
کِلاخی ره‌نگین سروه‌ن شل و ول
وه باوای برزِک و شای دالاهو
هه‌ر وژت ته‌کین لِفت هاوه کو
غه‌زال خال خالو کلِ شال و مل
چاوت نِیه‌سی نامحرم و کل
هه‌ر و شامه‌می شای بِلوران
ناخانِت ارزی ایران و توران
اِسپیکو پیشکه‌ش سه‌رتا پا مه‌پل
کُل بون و قضات مهره کاو وه مِل
وه ایی پیرشمسین وه هه‌رچی پیره
وژمه مه‌زانم که‌ژال دلگیره.
(۴)
لطفعلی خان
کوییی لطفعلی کوره لک خوران سوارم
شیره کورم یکه سوار و رو هزارم
شمشیره کت شا برا هردک لا برش
شو ارای شو خواَن روژ ارای ایرش
لطفعلی خان براکم سر وردار ژه خاک
شاه خواجه هتی یه بی شرم و بی‌باک
وره بِکُش شیره براکه سردار لکم
نِیل کور قه جر وطن فروش گم که‌ی کلَکِم
لطفلی تو سر وردار ژچ ی گرون خواوهَ
دوشمه نت هتی یه باوَه کم
پاوَه رِکاوَه خیانت حاج اورام تو دای و تالان
کور لک شمشیر بکیش هی روه هی آمان
حِف نیه شیر کورِم تو بِکوشِن لاشه ات بمانو
قَه جری ژن نه پیایی ، برا کورم وَ بمانو
فِلَک پیره تیری شه نی شکانی بالِت
کوره حوسه ین خان قَه جَران خراو بو مالِت
آَ چَم ال نازارتَ کی ژَ کاسه کَن
آَ خواجه نامرده نه پیاو نه ژَن
لطفعلی خان خانان حُو که دو واره
کور لَک بکُوش دُشمن هرچن سُواره
فدای شوه خُون روله کم کَشا کَشت بام
شادی دُشمَن ال روله براکَم بانه له شِت بام
فِدای تختُ تاج و تالان رفته‌ات
فِدای لاشه که ات وَ خُوین اِیر خَفته‌ات
مرحبا کرمان شهر و دیارت
تا آخر ساعت شیر پیا مَن اَر کنارِت
چَمه ال نازاران فدای توم کردِن
بیست جُفت هزار پیش کَش توکََردِن
آخر وَ تهران لا شه که ات بَردِن
چُون گناه کاران هلاکِت کَردِن
بِمرِم نازار کُر نان دیاری یم
اَول کَو کَوَ ایسا خواری یم.
• برگردان:
کجایی لطفعلی پسر لک
غران سوارم شیر پسرم
یکه سوار برابر هزارم
شمشیرت شاه برادرم هردو دم برش
شب برای شبیخون روز برای یورش
لطفعلی خان برادرم سر بردار از خاک
شاه خواجه آمده بی شرم و بی‌باک
برخیز بکُش شیر برادرم
سردار لکَم نگزار پسر قاجار وطن فروش
ببرد کلکم
لطفعلی تو سر بردار از این گران خواب
دشمنت آمده بابام پایش در رکاب
خیانت حاج ابراهیم تورا داد به تالان
پسر لک شمشیر بکش ای رودم امان
حیف نبود شیر پسرم تورا بکشند و جسدت بماند
قاجار نه زن نه مردی برادر و پسرم جای تو بماند
فَلک پیر تیری انداخت شکست دستت را
پسر حسین خان قاجار خراب شه خونه‌ات
آن چشم های زیبایت را چه کسی از کاسه در آورد
آن خواجه نامرد نه مرد نه زن
لطفعلی خان خانان برگرد دوباره
پسر لک بکُش دشمن هر چند سواره
فدای شبیخون پسرکم کشاکشت شوم
شادی دشمنان پسرم برادرم روی جسد ات شوم
فدای تخت و تاج به تاراج رفته ات
فدای آن جسدِ در خون خفته ات
مرحبا به کرمان شهر و دیارت
تا ساعت آخر ماندند در کنارت
چشم های زیبایشان را فدای تو کردن
بیست هزار جفت پیشکش تو کردن
آخر به تهران جسدت را بردند
چون گناه کاران هلاکت کردند
بمیرم عزیزم برادرم نام و نشانم
اول کبکبه، آخر خاری‌ام.
(۵)
دوس نازارم
دوس نازارم شیفته شاله کم
باو زحمت بکیش باو و ماله کم
موهره کاو سینم اسپن بکم دو
تاتو بپرسی حال حواله کم
مه که مال نیرم چاتول که لی که
پیش که شت بکم وژ ایاله کم
هر تونم داشتو چیشت ارای چه مه
کوگ چم رژیا خط و خاله کم
دلفون ژاره که خاکت و دم بو
سیر وژت بکه چت حواله کم.
• برگردان:
دوست خوب من شال آشفته من
بیا زحمت بکش و بیا به خانه من
مهره کبود برات میگیرم و برات اسپند دود میکنم
تا تو بپرسی حال و احوال من
من که خونه ندارم یه چهار دیوار خرابه است
پیشکش ات میکنم خود و عیال ام
من اگه تورو داشته باشم چیزی نمیخوام
کبک چشم نقاشی شده خط و خال من
دلفان بیچاره خاک تو دهنت باشه
به خودت نگاه کن چی بهت بگم.
(۶)
سهٔ‌ر هیزده کریم لک چیهُ وَتالان
بیهٔ‌ن وَه ژیر دَسهٔ کُهنهٔ هُمالان
نهٔ‌مهٔ‌ن وه ئیلات‌نهٔ‌وه باوان ئِت
دُشمَنان ئیسهٔ بیهٔ‌‌ن‌وه هاوان ئِت
کهٔ‌سی ئَر رُی‌ئِت شمشیرکیشاسهِٔ
نامِ تُهِٔ‌ن ئَرا ویشان. نُی ساسهِٔ
سهٔ‌ر ئَیر ئَژ خاک یهٔ جاه تُهٔ نیهَٔ‌ن
یهٔ جاه لکستان دِل خاه تُهٔ نیهَٔ‌ن
نامِ لَک پاک بی ژهٔ رُی سهٔ‌ر زمین
ئَژ شرق تا غرب یَسار ؤ. یمین
چهٔ‌ب کِهَٔ‌م کریم خان زند‌زنگانی
نهٔ مهٔ‌ن یَن ژهٔ لک نام ؤ نشانی
(۷)
کاش کای دُوارَه وِهارهَٔ مِهٔ هِهَٔ‌ت
هَنی‌مال ئَی‌ژیر‌دَهٔ‌وارهَٔ مِهٔ هِهَٔ‌ت
ئَر جهٔ‌ن ؤ کیکهٔ‌م گُل‌میآی‌خـیمهٔ
چهٔ‌مهٔ‌ن تادمهٔ‌ن نِسارهَٔ مِهٔ هِهَٔ‌ت
ریواس‌ؤ وَنی چوئیر خُوَش بو
دهٔ‌نگهِٔ کِهَٔ‌‌وگ‌ئَژ‌سَر بناره‌مِهٔ هِهَٔ‌ت
گیس سَوزِ وی شمال مَهٔ شانو
نالهٔ‌ی بِلبِلان گُل زاره مِهٔ هِهَٔ‌ت
ئَسهٔ ئَِر بِهٔ مِردآم دی باکهِٔ‌م نُوی
چُین شُرّشَرّ واران‌دُواره‌مِهٔ‌هِهَٔ‌ت
(۸)
هوازگالهَٔ هنهِٔ‌دهٔ‌س‌گیران‌ئِم‌داشت
دهٔ‌ل ئِم‌ئَی‌گِرَو‌ههٔ سُیران‌ئِم‌داشت
لیکهٔ کُرّهِٔ بیهٔ‌م کِهٔ‌ت کِلآو‌رنگهٔ‌ین
مهٔ‌ههٔ‌ت مهٔ‌چ‌‌‌ئِیام‌سَهٔ‌تارِ سنگهٔ‌ین
سِهٔ رِزگ شهٔ‌نگِ‌زرد وهٔ‌کهٔ‌تار‌مهٔ‌وهٔ
برنَو کُل سیهٔ چو ئَر کهٔ‌نار‌مهٔ‌وهٔ
گوش سهٔ‌ر‌تاپا ههٔ‌سُیران‌ئِم بیهٔ
هوشِ‌دِهٔ‌لِ‌‌گیان‌دهٔ‌س‌‌گیران‌ئم‌بیهٔ
ههٔ‌ر‌گِهٔ مهٔ‌پا یائم وهٔ بهٔ‌رزی بالای
وهٔ گیان مهٔ سَهٔ‌ن‌ئِم‌ههٔ‌ر‌دردِ بلای
گیه‌ی دُزهٔ‌کی سَیل یهٔ‌ک کِهٔ‌ردِن
ئَژ ویر نِهٔ مهٔ چو تا روژِ مهٔ‌ر دِن.
(۹)
ئوف ئَرای‌چَترئِت هَهٔ‌ر تال‌ژَهٔ‌رنگهِٔ
وهٔ گهٔ‌رد هُوَرُ‌مانگ‌دِئرِه مَهٔ جَنگهٔ
هُوَر ئَژ‌شَرم رُی‌ئت زردهَٔ مَدرَوشو
مانگهَٔ ژارَکَه هُیچ. نیهَٔ‌ن. دَنگهِٔ.
(۱۰)
خَیرگیسهِٔ‌بُهٔ‌م دَس‌نَهٔ هُواردِهٔ بوهٔ
دَسِ ناکسان لیش نِهٔ آوِردِهٔ بوهٔ
وهٔ هانهٔ گیسهِٔ دُرّ‌ئِم کِهَٔ‌ن‌ئَی‌گورّ
نامِ نیک ئَسهِٔ ههٔ‌ر چَن‌مِردِهٔ بوهٔ.
گردآوری و نگارش:
#سعید_فلاحی (زانا کوردستانی)
منبع
– مصاحبه نگارنده با شاعر.
-کانال تلگرامی اشعار شاعر.
هنوز نظری ثبت نشده است. شما اولین نظر را بنویسید.