یمن: زندگی غیر نظامیان در معرض نابودی

گزارش موطنا با عنوان «زندگی در خطر نابودی: وضعیت حقوق بشر در یمن»، بر اساس پژوهش میدانی و تحقیق و ۲۰۶۵ گفتگو به زبان عربی با قربانیان، بستگان قربانیان، شاهدان و کارکنان حرفه پزشکی و تهیه شده است.

طرف‌های درگیری به شدت به بحران انسانی دامن زد‌‌ه‌اند. حمله‌های هوایی و گلوله باران به کشتار و زخمی کردن غیرنظامیان انجامیده و مدرسه‌ها، تاسیسات بهداشتی و کارکنان حرفه پزشکی را هدف قرار داده است. گروه مسلح انصار الله (حوثی‌ها)، نیرو‌های وابسته به امارات متحده ی عربی، و نیرو‌های دولتی یمن ده‌‌ها تن را ناپدید، شکنجه و خودسرانه بازداشت کرد‌‌ه‌اند. عربستان سعودی ماهیگیران یمنی را در داخل عربستان بازداشت و با آن‌ها بدرفتاری کرده است. گروه مسلح حوثی مین‌های ضد نفر نصب کرده است. هر دو طرف کودکان را در درگیری به خدمت گرفته‌اند. پهپاد‌های آمریکایی غیرنظامیان را کشته یا زخمی کرد‌‌ه‌اند. مواردی از خشونت جنسی برملا شده است.

راضیه المتوکل، رئیس گروه حقوق بشر موطنا، می‌گوید: 

«طرف‌های جنگ هر روز با ادامه ی آن زندگی غیرنظامیان و حیات مدنی را به خطر می‌اندازند. غیرنظامیان در رنج و عذاب دست و پا می‌زنند، در حالیکه کشور‌های دیگر در مورد اقدام‌‌های بسیار ضروری مثل پایان دادن به حمایت نظامی از طرف‌های جنگ و پشتیبانی از پاسخگو سازی، تردید دارند. یمنی‌ها مثل مردمان دیگر شایسته برخورداری از امکانات زندگی و صلح هستند.»

کشور‌های دیگر نمی توانند بدون توجه به بحران حقوق بشر به بحران انسانی رسیدگی کنند. ایجاد مانع و جلوگیری از امداد بشردوستانه و رسیدن کالا‌های حیاتی نجات‌بخش، با توجه به این که میلیون‌‌ها غیرنظامی هم اکنون در خطر قحطی به سر می‌برند، تاثیر به ویژه مهمی دارد. موطنا ۷۴ مورد جلوگیری از رسیدن امداد بشردوستانه را ثبت کرده است که انصار الله (حوثی‌ها) در اکثر این موارد مسئول بود‌‌ه‌اند.

دولت یمن و نیرو‌های ائتلاف نیز مانع از رسیدن امداد شد‌‌ه‌اند. امکانات مردم برای تحرک آزادانه در داخل و خارج از یمن طی درگیری به شدت کاهش یافته است. پست‌های بازرسی امنیتی ـ به ویژه در مأرب، البیضاء، الضالع و لحج ـ گاهی بر اساس هویت مسافران در مورد آن‌ها تبعیض قائل می‌شوند یا، در شرایطی که میلیون‌‌ها تن در تکاپوی تامین غذای خود و خانواده‌هایشان هستند، از آن‌ها سوء استفاده ی مالی می‌کنند. ائتلاف زیر رهبری عربستان سعودی و امارات متحده عربی هنوز پس از سه سال که فرودگاه صنعا را بسته‌ حاضر نیست آن را باز کند.

ناکامی در پاسخگو ساختن گروه مسلح حوثی، ائتلاف زیر رهبری عربستان و امارات متحده عربی و دیگر طرف‌های مسلح به این معنا است که غیرنظامیان یمنی تاکنون از همان تعدی‌های آغاز درگیری رنج می‌برند. اقدام شورای حقوق در تشکیل گروه کارشناسان سرشناس در سال ۲۰۱۷ گام مهمی در جهت پاسخگو سازی بود، اما وخامت بحران‌های حقوق بشری و بشر دوستانه اقدام‌های بیشتری از جمله تشکیل کمیسیون تحقیق را ایجاب می‌کند.

گروه مسلح حوثی از روز‌های نخست جنگ مین‌‌های ضدنفر و مین‌‌های ضد خودرو نصب کرده است. این مین‌‌ها نقش مهمی در نبرد برای در دست گرفتن ساحل غربی یمن بازی کرد‌‌ه‌اند و تأثیر وخیمی بر غیر نظامیان در سراسر کشور گذاشته‌اند. موطنا در سال ۲۰۱۸، ۵۲ مورد مربوط به مین‌‌های زمینی را ثبت کرد که به کشته شدن ۶۰ غیرنظامی، از جمله هشت زن و ۲۶ کودک انجامید و دست کم ۵۱ تن دیگر، از جمله ۱۲ زن و ۲۱ کودک را زخمی کرد. حمله‌های هوایی ائتلاف متوقف نشده‌اند. موطنا در سال ۲۰۱۸ در حدود ۱۵۰ حمله‌ی هوایی ائتلاف را در ۱۱ استان ثبت کرده که به کشته شدن دست کم ۳۷۵ غیرنظامی، از جمله ۱۶۵ کودک و زخمی شدن ۴۲۷ تن دیگر از جمله ۱۷۲ کودک انجامیده است.

حمله‌‌ها باعث خسارت به اموال خصوصی و زیر ساخت‌‌های مهم، و ضربه به محله‌‌های مسکونی، روستا‌ها، جاده‌‌ها، بازار‌ها، تأسیسات تجاری، کشتی‌‌ها و خودرو‌های غیر نظامی شده است. اما گروه مسلح حوثی و نیرو‌های وفادار به ائتلاف و دولت یمن به حمله‌‌های کور زمینی و به خدمت گرفتن کودکان در درگیری ادامه داد‌‌ه‌اند.

گروه مسلح حوثی در اکثریت بزرگ ۱۱۱۷ مورد به خدمت گرفتن این کودکان در درگیری که موطنا در سال ۲۰۱۸ ثبت کرده‌ مسئولیت داشته است. اما نیرو‌های ائتلاف زیر رهبری عربستان سعودی و امارات متحده عربی و نیرو‌های وفادار به رئیس جمهوری‌هادی نیز از کودکان استفاده کرد‌‌ه‌اند. نیرو‌های وابسته به ائتلاف در شماری از تعدی‌ها از شکنجه گرفته تا خشونت جنسی علیه کودکان مشارکت داشته‌اند.آمریکا به انجام حمله‌‌های پهپادی در یمن که به کشته شدن و زخمی شدن غیرنظامیان انجامیده، ادامه داده است.

بازداشت‌‌های خودسرانه، ناپدید کردن‌ها و شکنجه که در بعضی موارد به مرگ منجر شده، در سراسر کشور ادامه یافته است. افرادی به خاطر باور‌های دینی خود بازداشت و در دادگاه محاکمه شد‌‌ه‌اند. اشخاص دیگری به خاطر فعالیت خود در رسانه‌‌ها بازداشت شد‌‌ه‌اند. گرچه اکثریت قربانیان مورد تعدی در بازداشت مرد بودند، زن‌‌ها نیز بازداشت شدند، مورد بدرفتاری قرار گرفتند و پس از محاکمه‌های ناعادلانه به اعدام محکوم شدند. کشور‌های دیگر بایستی به اعمال فشار بر طرف‌‌های جنگ برای آزاد کردن افراد از بازداشت خودسرانه، حل‌وفصل ناپدید کردن‌ها و بهبود در شرایط زندان اولویت بدهند.

فضای بیان، مخالفت و ابراز نظر انتقادی که پیش از درگیری وجود داشت تقریباً به طور کامل از بین رفته است. کشور‌های علاقه‌مند به بازسازی یمن پس از درگیری بایستی هم اکنون از جامعه مدنی، پیش از نابودی آن، پشتیبانی کنند.

المتوکل همچنین گفت:

«هرچه کشور‌های دیگر بیشتر برای پاسخ‌گویی ساختن جنایتکاران جنگی سعودی، اماراتی و یمنی ـ چه در طرف حوثی‌‌ها و چه در طرف‌هادی ـ صبرکنند، بازسازی یمن مشکل‌تر خواهد شد. معافیت از مجازات که در حال حاضر در عمل حاکم است به طرف‌‌های جنگ جسارت بخشیده تا به انجام تعدی‌‌های وحشتناک و نابود کردن یمن ادامه بدهند.»