روز بیست و پنجم ماه دسامبر، یعنی در اوج جشن‌های سال نوی میلادی که در شهر سمرفند مفصل جشن گرفته می‌شود، گزارشی در تلویزیون محلی پخش شد و به اولین گزارش تصویری تبدیل شد که می‌شود گفت تاریخی‌ست. این گزارش را روزنامه‌نگاران محلی در بخش فارسی-تاجیکی شبکه تلویزیونی شهر سمرقند تهیه کرده‌اند و در شبکه‌های اجتماعی بازتاب وسیعی داشته است. این شبکه تلویزیونی در سمرقند معروف به STV است و دومین شبکه تلویزیونی ست که گاهی با زبان فارسی تاجیکی گزارش‌های فرهنگی و اجتماعی پخش می‌کند. زبان اصلی این تلویزیون ازبکی‌ست.
تصویری از گزارش محله خواجه احرار ولی
این اولین بار نیست که در سمرقند گزارشی به زبان فارسی-تاجیکی تهیه می‌شود اما این اولین بار است که گزارشی از این شبکه‌های محلی به شبکه اجتماعی فیسبوک راه یافته است. تهیه‌کنندگان آن، فرخ یولداشیف، یوسف علی‌مرادوف و نوروز خالقوف، از روزنامه‌نگاران و فیلم‌برداران جوان شهر سمرقند، این گزارش را در پی نامه شکایت گروهی از ساکنان محله خواجه احرار ولی-۲ آماده کرده‌اند. نامه‌ای که به این تلویزیون فرستاده شده بود. این محله به نام صوفی مشهور نقشبندی قرن نهم، خواجه احرار نامیده شده است چون مقبره او نیز در نزدیکی این محله است.
ساکنان محله خواجه احرار ولی از رنج سرما و نبود گاز طبیعی به این نتیجه رسیده‌اند که در نامه خود از این شبکه دعوت کنند که شکایت آنها را به گوش دولت برساند. گروه سه‌نفره این شبکه تلویزیونی راهی این محل می‌شوند که حدود پانزده دقیقه از مرکز شهر فاصله دارد. این محل همه تاجیک‌نشین‌اند و نفوس آن بر اساس همین گزارش ۲۸۶۱ نفر است.
در این گزارش، گروهی از ساکنان این محله را می‌بینیم که همه با زبان روزمره محلی خود تلاش می‌کنند وضعیت خود را به گوش مقامات محلی برسانند و حتی امید دارند که این گزارش به دست مقامات بالاتر برسد چون اعتراض و شکایت‌های آنها به مقامات محلی تا حال هیچ پاسخی دریافت نکرده است.
ناگفته‌های این گزارش
ٖدر حاشیه این مشکلی که ساکنان شهر سمرقند در این گزارش بیان می‌کنند همین‌گونه، وضع زبان فارسی را نیز به مخاطبان بیرونی عیان می‌کنند. زبانی که با وجود نبود کتاب و جلوگیری‌های ساختاری دولت از پیشرفت زبان فارسی تاجیکی در دوران حکومت اسلام گریموف، باز هم پایدار مانده است. این را در صحبت‌های ظاهر حسن‌زاده، از ادیبان و روزنامه‌نگاران ولایت سمرقند می‌شنویم که روان و راحت نیت و اعتراض مردم را به گزارشگران توضیح می‌دهد. کاری که افراد گردهم‌آمده شاید موفق نمی‌شدند انجام بدهند.
ظاهر حسن‌زاده، روزنامه‌نگار و ادیب سمرقندی
این اولین گزارش میدانی‌ست که از گویش مردم سمرقند به دست فارسی‌زبانان بیرون می‌رسد. فهم فارسی آنها شاید برای همه فارسی‌زبانان قابل درک نباشد و واژگان مصاحبه‌شوندگان را نتوانند به راحتی معنی کنند. و این به خاطر واژگان روسی و ازبکی‌ست که به گویش روزمره تاجیکان سمرقند راه یافته است. در مقایسه با بیست سال پیش فارسی تاجیکان سمرقند تغییر چشم‌گیری نکرده و محروم از پیشرفت‌های زبان فارسی در تاجیکستان است.
تاجیکان سمرقند از اینترنت با سرعت پایین استفاده می‌کنند و دسترسی روزانه به گزارش و برنامه‌های فارسی‌زبانان دیگر کشورها ندارند. این گزارش بیان‌گر درجاماندگی زبان فارسی تاجیکی در سمرقند است. هرچند از مشکلات اجتماعی و رنج ساکنان سمرقند از کمبود گاز و برق و آب می‌شنویم اما وضع زبان و ادبیات کم‌تر از آن وخیم نیست.
نظیره کریموا ساکن محله خواجه احرار ولی
یکی از گفتارهایی که در این گزارش شنیده می‌شود و در شبکه‌های اجتماعی مورد بحث و گاهی مسخره تاجیکان قرار گرفته، صحبت نظیره کریموا، یکی از ساکنان محله است. این بانو با غلیظ ترین و آمیخته‌ترین لحن اعتراض خود را بیان می‌کند که حتی برای تاجیکان تاجیکستان نیز قابل درک نیست. تعداد زیاد واژگان روسی و ازبکی سخنان او را مضحک جلوه می‌دهد و نه تنها معنی را نمی‌رساند، بلکه باعث می‌شود که به اعتراض او کم‌تر توجه شود.
آته‌قول حمیدوف، مهندس اداره ولایتی گاز مایع
اما سخنان آته‌قول حمیدوف، مهندس محلی کاملا قابل درک و با زبان فهما برای همه تاجیکان است. او از زبانی استفاده می‌کند که بسیار از تحصیل‌کردگان سمرقندی به آن تسلط دارند.
انور نورمتاف، کارمند اداره گاز در سمرقند
در پایان این گزارش، پس از شنیدن اعتراض شکایت ساکنان محله خواجه احرار ولی، گزارشگران به اداره ولایتی گاز می‌روند. کارمند این اداره با زبان ازبکی توضیح می‌دهد که مشکل کار در چیست. ایراد اصلی که در شبکه‌های اجتماعی از این گزارش گرفته شده، زیرنویس نشدن سخنان این کارمند اداره گاز است. به هر دلیلی گزارشگران صحبت‌های این کارمند را نه ترجمه می‌کنند و نه صداگذاری. در دوران شوروی تنها با سخن‌رانی‌های رپیس‌جمهور چنین رفتار می‌شد. یعنی همه موظف بودند که آنرا بدون زیرنویس یا صداگذاری بفهمند.
در سمرقند شبکه تلویزیونی دیگری نیز فعالیت دارد که با عنوان STR برنامه و گزارش با زبان فارسی-تاجیکی تهیه می‌کند. زبان و بیان برنامه‌های آن به مراتب پالایش‌یافته‌تر است. متاسفانه گزارش‌های آن در شبکه اجتماعی فیسبوک بازتاب نمی‌یابد.
نظرات
این یک مطلب قدیمی است و اکنون بایگانی شده است. ممکن است تصاویر این مطلب به دلیل قوانین مرتبط با کپی رایت حذف شده باشند. اگر فکر می‌کنید که تصاویر این مطلب ناقض کپی رایت نیست و می‌خواهید توسط زمانه بازیابی شوند، لطفاً به ما ایمیل بزنید. به آدرس: tribune@radiozamaneh.com
هنوز نظری ثبت نشده است. شما اولین نظر را بنویسید.