«اخلال در نظم عمومی»، «فعالیت علیه امنیت ملی»، «فعالیت تبلیغی علیه نظام با مصداق پخش اعلامیه» و «شرکت در مراسم غیرقانونی قلعه بابک» از رایج‌ترین اتهاماتی است که در سال‌های اخیر مردم و فعالان مدنی آذربایجانی به دلیل حضور در گردهمایی موسوم به «کنگره قلعه بابک» با آن مواجه بوده‌اند.
کنگره قلعه بابک یا «قورلتای قلعه بابک» مراسمی است که در دومین پنج‌شنبه و جمعه تیرماه هر سال هم‌زمان با تولد بابک خرم‌دین برپا می‌شود. این گردهمایی با مشارکت مردم و فعالان مدنی تُرک هر ساله از اواخر دهه ۷۰ شمسی در دژ بابک که در سه کیلومتری شهر کلیبر در استان آذربایجان شرقی واقع شده است، برگزار می‌شود. در این گردهمایی نه تنها مردم منطقه بلکه مردم مناطق دوردست هم پیاده راهی قلعه بابک می‌شوند و در آنجا با نواختن سازهای سنتی، برگزاری تئاتر میدانی و سخنرانی، به بیان مطالبات خود می‌پردازند.
امسال هم اما همچون سال‌های گذشته این مراسم تحت تدابیر شدید امنیتی و با حضور نیروهای سپاه، بسیج و لباس شخصی برگزار شد.
بر اساس گزارش‌های دریافتی با نزدیک شدن به سالگرد برگزاری کنگره قلعه بابک بسیاری از فعالان مدنی آذربایجانی در شهرهای تبریز، اردبیل، ارومیه، زنجان، خوی، تهران و بعضی دیگر از شهرها به پلیس امنیت نیروی انتظامی و ستادهای خبری اداره اطلاعات این شهرها احضار شده‌اند. برخی دیگر نیز به صورت تلفنی برای عدم شرکت در این گردهمایی تهدید شده‌اند.
هر ساله راه‌های منتهی به شهرستان کلیبر نیز در هفته دوم تیر از سوی نیروهای امنیتی کنترل شده و تنها اجازه ورود به ساکنان محلی داده می‌شود.
در هفته‌های اخیر فشارها بر فعالان مدنی آذربایجانی به منظور ممانعت از برگزاری کنگره قلعه بابک افزایش یافته است. محمد خاکپور به دادگاه احضار شده، جعفر رستمی راد با پایان مرخصی و پیش از برگزاری گردهمایی کنگره قلعه بابک برای سپری کردن ۱۳ ماه حبس خود به زندان اوین بازگشته و سهند معالی نیز ۱۰ تیر سال جاری بازداشت شده است.
بنا به گفته خانواده سهند معالی، مأموران نیروی انتظامی با مراجعه به محل کار این فعال مدنی ساکن شهرستان سراب، اقدام به دستگیری وی کرده‌اند. معالی در تیر ماه ۹۷ و در جریان تجمعات سالانه قلعه بابک توسط نیروهای امنیتی سراب و با اتهام «فعالیت تبلیغی علیه نظام با مصداق پخش اعلامیه» بازداشت شده بود. او با تودیع قرار وثیقه ۳۰۰ میلیون تومانی تا پایان مراحل دادرسی به طور موقت آزاد شده بود که هفته گذشته مجدداً بازداشت شده است.
اتهام‌های مشابهی که در سال‌های اخیر بارها در ارتباط با پرونده‌های تشکیل‌شده برای فعالان مدنی آذربایجانی تکرار و این فعالان را به شلاق، زندان و جزای نقدی محکوم کرده است.
در سال ۹۷ نیز هم‌زمان با برگزاری کنگره قلعه بابک مأموران امنیتی ده‌ها فعال مدنی تُرک را در قلعه بابک و شهرهای مختلف دستگیر کردند. در این راستا عفو بین‌الملل با انتشار بیانیه‌ای به سه زبان (تُرکی، انگلیسی و فارسی) در خصوص دستگیری فعالان مدنی آذربایجانی ضمن درخواست آزادی بی‌قید و شرط فعالان دربند، برائت تمام بازداشت‌شدگانی را که به قید وثیقه آزاد شدند، خواستار شد.
در گزارش عفو بین‌الملل شمار دستگیرشدگان مراسم قلعه بابک حدود ۱۲۰ نفر اعلام شده که به صورت جداگانه بازداشت تعدادی از دستگیرشدگان از جمله عباس لسانی، ابراهیم نوری، جعفر رستمی راد، کیومرث اسلامی، حمید ادیب شفق، محمد جولانی، میثم جولانی، علی خیر جو، محسن اسماعیلی، عسگر اکبر زاده، رحیم غلامی، علی واثقی، سعید صادقی‌فر، مهدی هوشمند، مرتضی پروین، مصطفی پروین، توحید امیرامینی، علی روحبخش و محمد آزاد مورد بررسی قرار گرفته بود.
هدف، ماهیت و علل بنیان گذاشتن کنگره قلعه بابک
ابراهیم رشیدی (ساوالان)، شاعر و نویسنده تُرک درباره زمان آغاز و علل بنیان گذاشتن کنگره قلعه بابک در گفت‌وگو با نگارنده می‌گوید:
ابراهیم رشیدی
«بابک به عنوان قهرمانی که از آذربایجان برخاسته و با اشغالگران مبارزه کرده همیشه مورد توجه روشنفکران و فعالان سیاسی آذربایجان بوده است. به طوری که در سال ۱۳۲۴ دسته‌های مسلح حکومت خودمختار فرقه دموکرات آذربایجان، گروه بابک نام‌گذاری شده بود؛ اما در خصوص کنگره قلعه بابک آنچه از نوشته‌ها برمی‌آید، خرداد ۵۹ جمعی از فعالان آذربایجان به همراه دکتر محمدتقی زهتابی در قلعه بابک گرد آمده‌اند. این حرکت با دستگیری دکتر زهتابی در سال بعد و حبس چهار ساله ایشان و اختناق دهه ۶۰ برای مدتی منتفی شده و در سال ۷۰ دوباره از سر گرفته شده است. در سال‌های آغازین دهه ۷۰ کنگره‌هایی در اکثر شهرهای تُرک‌نشین به وجود آمد که کنگره‌های حکیم تیلیم خان (هفته اول مهر ماه ۷۰ و هفته آخر شهریور ۷۱) در شهرستان ساوه یکی از آن‌ها بود. برنامه‌هایی نیز برای محکوم کردن اشغال قره‌باغ توسط دولت ارمنستان برگزار شد که هر کدام از آن‌ها به دلایلی نیمه‌کاره ماند و تنها کنگره قلعه بابک خود را به سال‌های آخر دهه ۷۰ و اجتماع عظیم مردمی رساند. همه این مراسم ریشه در نارضایتی تُرک‌ها از وضعیت حاکم بر فضای سیاسی و فرهنگی کشور و تلاش آن‌ها برای احیای هویت خودشان داشت.»
ابراهیم رشیدی در پاسخ به این سؤال که هدف و ماهیت بنیان گذاشتن کنگره قلعه بابک چه بود است، می‌گوید:
«می‌توان به صورت خلاصه گفت که در آن سال‌ها فعالان آذربایجان در جست‌وجوی تریبونی برای بیان مطالباتشان از حکومت و رساندن صدایشان به جامعه بودند. از آنجا که حکومت از اعطای تریبون‌هایی مانند نشریه و انجمن در مناطق اتنیکی امتناع می‌کرد و مانند امروز رسانه‌های مجازی فراگیری وجود نداشت، فعالان آذربایجانی برگزاری چنان کنگره‌هایی را مسیر مناسبی برای بازگو کردن تحقیرها و تبعیض‌ها و همچنین تلاش برای احیای هویتی که مدت‌ها پیش از نهادها و ادارات رسمی رانده شده بود، تشخیص دادند.»
کنگره قلعه بابک، صدایی که سرکوب شد
این نویسنده و شاعر شناخته شده تُرک، کنگره قلعه بابک را بلندگویی برای بیان مطالبات اتنیک تُرک می‌داند و می‌گوید:
«تا اوایل دهه ۸۰ چیزی نزدیک به یک دهه از آغاز این مراسم سالانه می‌گذشت و همین باعث شده بود طیف‌های گسترده‌ای از مردم از وجود این گردهمایی مطلع شوند و از آنجا که مباحث و مطالبات مطرح شده در آن مراسم را مطابق با خواسته‌های خودشان دریافتند، بدان ملحق می‌شدند. از طرف دیگر با ریاست جمهوری سید محمد خاتمی شاهد باز شدن نسبی فضای سیاسی در ایران بودیم و همین باعث شد تا فعالان تُرک با دوره بی‌تریبونی خداحافظی کرده و با نشر نشریات و برگزاری کنگره‌ها، بیشتر با مردم در ارتباط بوده و طیف گسترده‌تری را با خود همراه سازند. هر چه قدر دوره اول ریاست جمهوری خاتمی دوره امید به اصلاحات حکومتی و جذب شدن فعالان آذربایجان به فضاهای رسمی و مجوز‌دار بود، دوره دوم ریاست جمهوری ایشان به دلیل هفت خان اعطای مجوز و نظارت‌های سلیقه‌ای، به دوره ناامیدی و اعتراض تبدیل شد. برای همین فعالان تُرک ترجیح دادند بیشتر به سمت برگزاری برنامه‌هایی با آزادی عمل و بار اعتراضی بیشتر بروند. در این دوره اجماع عجیبی در میان فعالان آذربایجان و مردم به وجود آمد که باید فریادهایمان را نه با درخواست‌های مکرر، بلکه با صدای بلند بگوییم و قلعه بابک همان بلندگو بود.»
ابراهیم رشیدی با بیان اینکه «کنگره قلعه بابک نقطه آغاز پیوند نخبگان آذربایجان با توده‌ها بود»، درباره زمان و علت شروع حساسیت‌های «نظام» نسبت به کنگره قلعه بابک و متعاقب آن آغاز بازداشت‌ها و تلاش برای امنیتی کردن جو گردهمایی و بستن راه‌های منتهی به کلیبر با هدف ممانعت از برگزاری این مراسم می‌گوید:
«با گسترده شدن این مراسم در سال‌های آخر ریاست جمهوری خاتمی شاهد برخوردهای پلیسی و امنیتی بودیم. دکتر اعلمی، نماینده اسبق مردم تبریز در مجلس، سال گذشته در یکی از نوشته‌هایش دوباره یادی از مراسم قلعه بابک کرده و برخورد امنیتی با آن مراسم را به مجریان امور یادآوری کرده بود؛ با این توصیف که سال گذشته جنگل‌های نزدیک به قلعه بابک روزهای متمادی در آتش سوخت و کوچک‌ترین حرکتی برای اطفای حریق از طرف دولتمردان صورت نگرفت. دکتر اعلمی ضمن انتقاد از بی‌عملی دولت نوشته بود حالا هم فکر کنید عده‌ای قصد برگزاری مراسم در قلعه بابک را دارند و با همان همتی که برای سرکوب آن‌ها می‌رفتید، برای خفه کردن آتش بشتابید. به عقیده اکثر تحلیلگران مسائل آذربایجان، مراسم قلعه بابک نقطه آغاز پیوند نخبگان با توده‌ها و زمینه‌ساز تظاهرات خرداد ۸۵ آذربایجان بود و همین باعث حساس شدن نهادهای امنیتی به آن مراسم شد.»
رشیدی در پایان و در پاسخ به این سؤال که دلایل افول و کم رونق شدن گردهمایی قلعه بابک در سال‌های اخیر چیست، می‌گوید:
«طبعاً برخورد امنیتی و دستگیری‌ها اصلی‌ترین عامل افول مراسم قلعه بابک در اواسط دهه ۸۰ بود. ولی بعد از تظاهرات خرداد ۸۵، صعود تیم فوتبال تراکتور به لیگ برتر و مهم‌تر از همه با گسترش رسانه‌های مجازی، فعالان آذربایجان دیگر به قلعه بابک به عنوان تریبونی برای بیان خواسته‌های خود نگاه نکرده و خیابان‌های شهرها، استادیوم تبریز و فضای مجازی را محلی برای بیان اعتراض‌ها و مطالباتشان در نظر گرفتند و همین باعث شد که در سال‌های اخیر ایده برگزاری مراسم در قلعه بابک کمرنگ‌تر شود.»
هنوز نظری ثبت نشده است. شما اولین نظر را بنویسید.