آیا جهان برای حرفه مطبوعات ناامن‌تر می‌شود؟

نزدیک به ششصد سال از اختراع نخستین ماشین چاپ از سوی گوتنبرگ و همچنین نزدیک به پانصد سال از انتشار نخستین روزنامه در جهان می‌گذرد . امسال در روزجهانی آزادی مطبوعات وضعیتی را شاهد هستیم که به هیچ وجه مطلوب این سطح از تجربه بشری در ارتقای ابزارهای اطلاع رسانی و بهره گیری از رسانه ها و به ویژه مطبوعات، برای نیل به اهداف بشر دوستانه و بهبود وضعیت زندگی انسان، نیست.

اگرچه مطبوعات در دنیای امروز به نهادی تبدیل شده است که نادیده گرفتن آن و تصور جهانی بدون آن در ذهن کسی نمی گنجد اما از هر سو شاهد تهدیدهای بیشتری علیه مطبوعات و اهالی آن هستیم.

امروزه دیگر کسی تردید ندارد که استمرار تجربه چندین سده از عمر مطبوعات نشان دهنده اهمیت نشریات و مطبوعات به عنوان چشم و گوش بیدار مردم در پاسداری از سلامت سیاسی، اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و .. . است. اگر مطبوعات را «رکن چهارم دموکراسی» قلمداد می کنند به دلیل نقشی است که در نگهبانی آزادی و تضمین سلامت سیاسی در قدرت دارند. خبرنگارها  و روزنامه نگارها در این عرصه به عنوان وجدان بیدار جامعه مدنی می کوشند از راکد شدن قدرت و به وجود آمدن فساد سیاسی، اقتصادی و اجتماعی جلوگیری کنند. اما با وجود تاکید چند صد ساله بر اهمیت نقش اجتماعی مطبوعات در جهان ، متاسفانه همچنان شاهد جدی ترین تهدیدهای امنیتی علیه مطبوعات و روزنامه نگاران هستیم. به این دلیل کار مطبوعاتی همچنان در بسیاری از کشورهای جهان به ویژه در کانون های بحران همواره با دهشتناک ترین تهدیدها همراه است.

سازمان مدارای جهانی درباره آزادی مطبوعات در سال گذشته تحقیقاتی انجام داده و به این نتیجه رسیده است که در کانون های بحران جهانی و کشورهای غیر دموکراتیک اهالی مطبوعات و یا خانواده‌هایشان در خطر همیشگی و تهاجم قرار دارند و تهدید مطبوعات و فعالین رسانه به وفور دیده می شود. اگرچه در کشورهای دمکراتیک هم خطر بحران‌های اقتصادی و منافع گروه‌های اقتصادی رسانه‌ها را تهدید می‌کنند و شکل های دیگری از «خشونت در چارچوب‌های قضایی» علیه روزنامه‌نگاران، دیده می شود.

نهادینه شدن آزادی مطبوعات

سازمان مدارای جهانی خرسند است که اعلام کند با استناد به بررسی ها و مقایسه چندین گزارش، در سالی که گذشت (۲۰۱۲) آزادی مطبوعات بیشتر از پیش در کشورهای دموکراتیک جهان نهادینه شده است. در سال گذشته برای سومین سال پیاپی کشور ” فنلاند” جایگاه نخست آزادی مطبوعات را به خود اختصاص داد. در جایگاه دوم و سوم نیز کشورهای ” هلند”  و ” نروژ” قرار داشتند. این سازمان کسب این جایگاه را به مردم و مطبوعات این کشورها شادباش می‌گوید.

مرگ روزنامه نگاران

هرساله در جهان شاهد افزایش شمار مرگ روزنامه نگاران، خبرنگارها و دست‌اندرکاران رسانه و مطبوعات هستیم. این روند به ویژه از سال ۲۰۰۹ بر اساس آمارهای چندگانه ای رو به افزایش گذاشته است. در سال ۲۰۰۹ تعداد خبرنگاران کشته شده ۵۹ تن بود که این رقم در سال گذشته به بالاترین رکورد جهانی خود رسیده است. باعث تاسف است که اعلام کنیم سال ۲۰۱۲ مرگ بار ترین سال برای مطبوعات و دست‌اندرکاران رسانه بود. این آمار رشد ۳۳ درصدی کشته شدگان مطبوعاتی در جهان را نشان می دهد. در این سال بر اساس برخی آمارها تا ۱۳۹ خبرنگار در حین انجام وظیفه یا به خاطر شغل خود کشته شدند. سوریه ، سومالی، فیلیپین، برزیل، سرزمین های فلسطینی، پاکستان، عراق، هندوراس، روسیه، مکزیک و هند بیشترین تهدیدهای جانی را علیه خبرنگاران و فعالین رسانه داشته اند.

متاسفانه از آغاز سال ۲۰۱۳ تا امروز نیز شاهد مرگ گروهی دیگر از خبرنگاران و وب نگاران بوده ایم. از ابتدای امسال ۱۹ روزنامه نگار و ۹ وب نگار کشته شده اند. این آمار در این مدت کوتاه حاکی از خطرناک شدن حرفه  روزنامه نگاری در در کانون های بحران جهانی و به ویژه منطقه  آشوب زده  سوریه است.

بازداشت خبرنگاران

سال گذشته کشور ترکیه بزرگترین زندان روزنامه نگاران بود و در جایگاه های بعدی ایران و چین قرار داشتند. نیروهای امنیتی ایران در یکشنبه  سیاه (هشت بهمن) ۱۳۹۱ با حمله به چهار روزنامه، دو هفته نامه و یک خبرگزاری، تعدادی از روزنامه نگاران را در محل کار خود بازجویی و اقدام به ایجاد دهشت افکنی در فضای مطبوعات شدند. آن ها در یک شب و در هفته  پس از آن بیش از ۲۰ روزنامه نگار را بازداشت کرده، مجوز فعالیت یک روزنامه را نیز در پی آن لغو کردند.

در اقدام تاسف بار دیگری در ماه فوریه ۲۰۱۳ در پی یورش به دفتر چهار روزنامه در بغداد، اقدام به ایجاد رعب و وحشت در میان روزنامه نگاران عراقی کردند.  از آغاز سال میلادی ۲۰۱۳ تا امروز در سراسر جهان ۱۸۰ خبرنگار و روزنامه نگار بازداشت شده اند و این آمار بسیار تکان دهنده است.

لزوم مدارا با مطبوعات

سازمان مدارای جهانی از همه ی وجدان های بیدار جهان می خواهد راهکارهایی که به تحکیم آزادی مطبوعات و تضمین جانی دست‌اندرکاران رسانه منجر می شود را به دولت ها، سازمان های جهانی مدافع حقوق مطبوعات و سازمان ملل متحد ارایه دهند. این سازمان از دولت ها می خواهد تا در برخورد با مطبوعات مدارای بیشتری از خود نشان دهند و نسبت به خبرنگاران از به کارگیری خشونت خودداری کنند. جامعه جهانی باید در یک هم اندیشی برای ایجاد فضای مناسب برای دسترسی آسان همه ی مردم جهان به مطبوعات و  حمایت از ترویج «جریان آزاد اندیشه بر اساس کلام و تصویر» تلاش کند.

این سازمان همچنین بار دیگر یادآور می شود که ارتقاء آزادی بیان، آزادی مطبوعات و دسترسی آسان به اطلاعات، یکی از مطمئن‌ترین راه‌های تثبیت دموکراسی در جوامع است.

باید از همه جامعه ی جهانی به ویژه کشورهایی که کارنامه ی خوبی در رعایت آزادی بیان و احترام به مطبوعات دارند خواست که راهکارها و تجارب خود را در این زمینه در اختیار سازمان های غیر دولتی، روزنامه نگاران و دولت های دیگر بگذارند تا روند رو به فزونی تهدید مطبوعات در جهان فروکش کند. همچنین از دولت سوریه می خواهیم که تدابیر فوری ای برای توقف قتل و کشتار خبرنگاران به کار ببندد.

در پایان با یادآوری این که مطبوعات در تلاش برای دسترسی آسان و فراگیر جامعه به اشکال فناوری اطلاعات و ارتباطات در نهایت موجب ارتقاء تکثرگرایی و تنوع فرهنگی خواهند شد، تاکید می‌کنیم که راه رسیدن به جوامع دموکراتیک تنها از مسیر احترام به آزادی مطبوعات و تلاش در این راستا میسر و ممکن است.

نظرات

نظر (به‌وسیله فیس‌بوک)