همنشین بهار: گوانتاناما کجاست؟ مال کیست؟

 بعد از واقعه ۱۱ سپتامبر که زندان گوانتاناما بر سر زبان ها افتاد، اسم کشور کوبا زیاد شنیده می‌شود و این سئوال پیش می‌آید که مگر گوانتاناما در کوبای فیدل کاسترو است؟

خلیج گوانتانامو  Bahía de Guantánamo در ایالت گوانتانامو، واقع در آخرین قسمت جنوب شرقی کوبا قرار دارد.

اگرچه یکی از پایگاهای دریایی ایالات متحده (زندان گوانتاناما) در این خلیج واقع شده، و محل کمپ بازداشت شدگان در نبردهای نظامی ای است که از افغانستان و عراق به این مکان منتقل شده اند اما ـ خلیج گوانتاناما گوشه جنوب شرقی، ته کوبا و در ۶۵ کیلومتری شهر سانتیاگو واقع شده و در اصل متعّلق به کشور کوبا، است و با مکزیک و میامی فاصله چندانی ندارد.

_________________

بیش از ۵ قرن پیش (دقیقا ۳۰ آوریل ۱۴۹۴)، گُذار کریستف کلمب به‌ آنجا افتاد و او نامش را «پورتو گرانده» (بندر کبیر  Puerto Grande) گذاشت.

اسپانیا، انگلیس، و آمریکا به کوبا و شهر سانتیاگو طمع داشته‌اند. نیروهای انگلیسی سال۱۷۴۱ به‌ آنجا ریختند…

سالهای دراز کوبا، مستعمره اسپانیا بود.

سال ۱۸۹۸، به دنبال جنگ آمریکا / اسپانیا، پای ارتش آمریکا هم به‌ کوبا باز شد و کنترل مستعمرات آن زمان اسپانیا در کاراییب و اقیانوس آرام را به دست گرفت.

ناوگان آمریکا در حمله به سانتیاگو، برای اینکه جای پای خود را محکم کند و نیز، برای حفظ خود از طوفان های شدید منطقه به دنبال سرپناه بود. گوانتانامو چشمش را گرفت و آنجا را به پایگاه دریایی مُبدّل کرد.. این پایگاه، که۱۱۶ کیلومتر مربع را پوشش داده، به نام  GTMO یا  Gitmo هم، نامیده می‌شود.

آمریکا از سال ۱۹۰۳تا همین الآن، به اسم اجاره ۹۹ ساله گوانتانامو، آنجا را صاحب شده‌ و قرارداد دلخواه خودش را به مردم کوبا تحمیل کرده است.

 (با اجاره سالانه ۲۰۰۰ سکه طلا که در مجموع، حدود ۴۰۸۵ دلار حسابش می‌کردند.)

دولت آمریکا ضمیمه ای را در قانون اساسی کوبا گنجانید که به موجب آن، برای انجام عملیات استخراج ذغال سنگ و ایجاد قرارگاههای نیروی دریایی، دستش باز بوده و اختیار تام قضایی و کنترل کامل خلیج گوانتانامو را هم داشته باشد.

جالب اینجا است که قرارداد اجاره، مابین دولت آمریکا و توماس استرادا پالما،

 Tomás Estrada Palma امضا شده‌است. نامبرده که شهروندی آمریکا را هم داشت، به ریاست جمهوری کوبا رسیده بود. شاید به همین دلیل بعد از انقلاب کاسترو و یارانش مجسمه وی را پائین کشیدند.

در سال ۱۹۰۵ به دلیل وجود ضمایم یکطرفه در قرارداد تحمیلی گوانتاناما، شورش عمومی در کوبا به وجود آمد که به دنبال آن، آمریکا به مدت سه سال کوبا را رسمآ اشغال کرد.

سال ۱۹۰۶ تئودر روزولت، برای در هم شکستن شورش مردم به ‌آنجا لشکر کشید. سه سال بعد بازهم سر و کله ‌ارتش آمریکا پیدا شد.

وقتی دولت کوبا برای مبارزه با حقوق خود، آب این پایگاه را قطع کرد، دولت آمریکا که گوانتاناما را از خودش می‌داند از رو نرفته و آب لازم را از جاماییکا وارد نمود. بعد هم یک تصفیه خانه و محلی برای نمک زدایی آب تاسیس کرد.

آمریکا با زورگوئی، گوانتاناما را برای خودش برداشته و یک چیزی هم دستی می‌خواهد.

_________________

گاهی فکر می‌کنم فرزانگانی چون خوزه مارتی وقتی می‌دیدند صغیر و کبیر برای قاپیدن و چاپیدن کوبا (پورتو گرانده) دوز و کلک می‌چینند، چه خون دل ها می‌خوردند…

بالاخره نظام باتیستائی در کوبا کلّه پا شد و امثال کاسترو و چه گوارا و کامیلو سینفوگوس، Camilo Cienfuegos از راه رسیدند و از اوّل اراده کردند بزنند زیر آن قرارداد تحمیلی، اما سُمبه پرزور بود و تیغ‌شان نبرید.

کاسترو و یارانش به حق عارض شدند…

امّا، آیزنهاور که گوشش به‌این حرفها بدهکار نبود. زیر بار نرفت و زور گویی ادامه داشت و حالا هم که سالها از پایان به‌اصطلاح قرارداد و اجاره ۹۹ ساله می‌گذرد، هنوز آش همان آش است و کاسه، همان کاسه….

دولت کوبا این قرارداد را شدیدا محکوم می‌کند زیرا بنابر ماده ۵۲ عهدنامه وین در سال ۱۹۶۹، هر توافقی که با اعمال زور یا تهدید و ارعاب به دست بیاید، باطل خواهد بود.

در گوانتاناما اکنون نه قهوه و موز و نیشکر، بلکه شکنجه و زندان است که کشت می‌شود.

البته ستم متجاوزین محکوم است اما همه آنچه اکنون در کوبا می‌گذرد به جنگ‌افروزان مربوط نمی شود و ندانم کاری های کاسترو ها را توجیه نمی‌کند.

…

سایت همنشین بهار

ایمیل